نخستین اقدام پیامبر اسلام(ص) در مدینه، ساختن مسجد بود. جایگاهی که افزون بر مرکزیت عبادی، مرکزیت فرهنگی، سیاسی و اداری نیز داشت؛ و یکی از تکیه‌گاه‌های اصلی اسلام در میان مسلمانان بود.[1]
زمانی که رسول خدا(ص) نخستین بار در قُبا مسجدی بنا کرد و پس از آن در مرکز مدینه، مسجدالنبی را ساخت، مسلمانان به دلیل آنکه رسول خدا(ص) در این مساجد نماز گزارده‌اند، به جایگاه نماز آن‌حضرت توجه و اعتنای کامل داشتند. پس از آن، هر قبیله‌ای وقتی اراده ساختن مسجدی را داشت، از آن‌حضرت دعوت می‌کرد تا در محلی از محدوده قبیله آنان نماز بخواند. پس از آن، قبیله مزبور همان نقطه را به عنوان مکانی متبرّک مسجد می‌ساختند. حتی خانه‌هایی که به دلیلی رسول خدا(ص) در آنها نمازگزارده بودند برای مسلمانان به عنوان محلّی متبرک شناخته شد.[2]
البته، علاوه بر مساجدی که پیامبر اکرم(ص) در ساخت آن همکاری و یا نقش مستقیم داشتند، می‌توان به بناهایی چون ساخت خندق در جنگ احزاب اشاره کرد که با مشاوره سلمان فارسی برای حفاظت از شهر مدینه ساخته شد.[3] [1] . جعفریان، رسول، آثار اسلامی مکه و مدینه، ص 231، نشر مشعر، تهران، 1389ش. [2] . همان، ص 134. [3] . برای اطلاع از مساجد و آثار اسلامی مکه و مدینه به این کتاب مراجعه کنید: «آثار اسلامی مکه و مدینه»، نوشته رسول جعفریان.
