یوم الدین
از نام های مشهور روز رستاخیز یوم القیامه است که در قرآن مکرر به آن اشاره شده است.
می‌‌خواستم بدانم در نماز در سوره حمد: (مالک یوم الدین) درست است یا (ملک یوم الدین)؟
توجه به این نکته لازم است که بیشتر فقها خواندن یکی از قرائت‌های سبعه(هفت‌گانه) را در نماز جایز می‌دانند، و حتی احتیاط را در این دانسته‌اند که نمازگزار تنها به قرائت‌های هفت‌گانه اکتفا نماید.[1] به همین جهت، فقها خواندن هر دو وجه؛ یعنی «مالک یوم الدین» یا «ملک یوم الدین» را در نماز جایز و صحیح دانسته‌اند.[2] البته برخی از فقها احتیاط کرده و گفته‌اند «مالک یوم الدین» خوانده شود.[3] [1] . ر.ک: طباطبایی یزدی، سید محمد کاظم، العروة الوثقی (المحشّی)، گردآورنده: محسنی سبزواری‌، احمد، ج 2، ص 519، دفتر انتشارات اسلامی، قم، چاپ اول، 1419ق؛ اصفهانی، سید ابو الحسن، وسیلة النجاة، تعلیقه: امام خمینی، ‌ص 152، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(قدس سره)، قم، چاپ اول، 1422ق؛ موسوی خویی، سید ابو القاسم، منهاج الصالحین، ج 1، ص 165، م 616، نشر مدینة العلم، قم، چاپ بیست و هشتم، 1410ق؛ امام خمینی، تحریر الوسیلة، ج 1، ص 167 – 168، م 14، مؤسسه مطبوعات دار العلم، قم، چاپ اول، بی‌تا. [2] . موسوی خویی، سید ابو القاسم، موسوعة الإمام الخوئی، ج 14، ص 446، مؤسسة إحیاء آثار الإمام الخوئی، قم، چاپ اول، 1418ق؛ تحریر الوسیلة، ج 1، ص 168؛ موسوی گلپایگانی، سید محمدرضا، مجمع المسائل، محقق و مصحح: کریمی جهرمی، علی، ثابتی همدانی، علی، نیری همدانی، علی، ‌ج 1، ص 170، دار القرآن الکریم‌، قم، چاپ دوم، 1409ق؛ حسینی سیستانی، سید علی، منهاج الصالحین، ج 1، ص 208، انتشارات دفتر حضرت آیة الله سیستانی، قم، چاپ پنجم، 1417ق. [3] . ر.ک: تحریر الوسیلة، ج 1، ص 168؛ مکارم شیرازی، ناصر، استفتاءات جدید، محقق و مصحح: علیان‌نژادی‌، ابوالقاسم، ج 3، ص 80، انتشارات مدرسه امام علی بن ابی طالب(ع)، قم، چاپ دوم، 1427ق؛ حسینی خامنه‌ای، سید علی، اجوبة الاستفتاءات، ص 94، دفتر معظم له، قم، چاپ اول، 1424ق.
توجه به این نکته لازم است که بیشتر فقها خواندن یکی از قرائت‌های سبعه(هفت‌گانه) را در نماز جایز می‌دانند، و حتی احتیاط را در این دانسته‌اند که نمازگزار تنها به قرائت‌های هفت‌گانه اکتفا نماید.[1] به همین جهت، فقها خواندن هر دو وجه؛ یعنی «مالک یوم الدین» یا «ملک یوم الدین» را در نماز جایز و صحیح دانسته‌اند.[2] البته برخی از فقها احتیاط کرده و گفته‌اند «مالک یوم الدین» خوانده شود.[3] [1] . ر.ک: طباطبایی یزدی، سید محمد کاظم، العروة الوثقی (المحشّی)، گردآورنده: محسنی سبزواری‌، احمد، ج 2، ص 519، دفتر انتشارات اسلامی، قم، چاپ اول، 1419ق؛ اصفهانی، سید ابو الحسن، وسیلة النجاة، تعلیقه: امام خمینی، ‌ص 152، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(قدس سره)، قم، چاپ اول، 1422ق؛ موسوی خویی، سید ابو القاسم، منهاج الصالحین، ج 1، ص 165، م 616، نشر مدینة العلم، قم، چاپ بیست و هشتم، 1410ق؛ امام خمینی، تحریر الوسیلة، ج 1، ص 167 – 168، م 14، مؤسسه مطبوعات دار العلم، قم، چاپ اول، بی‌تا. [2] . موسوی خویی، سید ابو القاسم، موسوعة الإمام الخوئی، ج 14، ص 446، مؤسسة إحیاء آثار الإمام الخوئی، قم، چاپ اول، 1418ق؛ تحریر الوسیلة، ج 1، ص 168؛ موسوی گلپایگانی، سید محمدرضا، مجمع المسائل، محقق و مصحح: کریمی جهرمی، علی، ثابتی همدانی، علی، نیری همدانی، علی، ‌ج 1، ص 170، دار القرآن الکریم‌، قم، چاپ دوم، 1409ق؛ حسینی سیستانی، سید علی، منهاج الصالحین، ج 1، ص 208، انتشارات دفتر حضرت آیة الله سیستانی، قم، چاپ پنجم، 1417ق. [3] . ر.ک: تحریر الوسیلة، ج 1، ص 168؛ مکارم شیرازی، ناصر، استفتاءات جدید، محقق و مصحح: علیان‌نژادی‌، ابوالقاسم، ج 3، ص 80، انتشارات مدرسه امام علی بن ابی طالب(ع)، قم، چاپ دوم، 1427ق؛ حسینی خامنه‌ای، سید علی، اجوبة الاستفتاءات، ص 94، دفتر معظم له، قم، چاپ اول، 1424ق.
پاسخ:
توجه به این نکته لازم است که بیشتر فقها خواندن یکی از قرائت‌های سبعه(هفت‌گانه) را در نماز جایز می‌دانند، و حتی احتیاط را در این دانسته‌اند که نمازگزار تنها به قرائت‌های هفت‌گانه اکتفا نماید.[1] به همین جهت، فقها خواندن هر دو وجه؛ یعنی «مالک یوم الدین» یا «ملک یوم الدین» را در نماز جایز و صحیح دانسته‌اند.[2] البته برخی از فقها احتیاط کرده و گفته‌اند «مالک یوم الدین» خوانده شود.[3] [1] . ر.ک: طباطبایی یزدی، سید محمد کاظم، العروة الوثقی (المحشّی)، گردآورنده: محسنی سبزواری، احمد، ج 2، ص 519، دفتر انتشارات اسلامی، قم، چاپ اول، 1419ق؛ اصفهانی، سید ابو الحسن، وسیلة النجاة، تعلیقه: امام خمینی، ص 152، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(قدس سره)، قم، چاپ اول، 1422ق؛ موسوی خویی، سید ابو القاسم، منهاج الصالحین، ج 1، ص 165، م 616، نشر مدینة العلم، قم، چاپ بیست و هشتم، 1410ق؛ امام خمینی، تحریر الوسیلة، ج 1، ص 167 – 168، م 14، مؤسسه مطبوعات دار العلم، قم، چاپ اول، بی‌تا. [2] . موسوی خویی، سید ابو القاسم، موسوعة الإمام الخوئی، ج 14، ص 446، مؤسسة إحیاء آثار الإمام الخوئی، قم، چاپ اول، 1418ق؛ تحریر الوسیلة، ج 1، ص 168؛ موسوی گلپایگانی، سید محمدرضا، مجمع المسائل، محقق و مصحح: کریمی جهرمی، علی، ثابتی همدانی، علی، نیری همدانی، علی، ج 1، ص 170، دار القرآن الکریم، قم، چاپ دوم، 1409ق؛ حسینی سیستانی، سید علی، منهاج الصالحین، ج 1، ص 208، انتشارات دفتر حضرت آیة الله سیستانی، قم، چاپ پنجم، 1417ق. [3] . ر.ک: تحریر الوسیلة، ج 1، ص 168؛ مکارم شیرازی، ناصر، استفتاءات جدید، محقق و مصحح: علیان‌نژادی، ابوالقاسم، ج 3، ص 80، انتشارات مدرسه امام علی بن ابی طالب(ع)، قم، چاپ دوم، 1427ق؛ حسینی خامنه‌ای، سید علی، اجوبة الاستفتاءات، ص 94، دفتر معظم له، قم، چاپ اول، 1424ق.
- [آیت الله اردبیلی] بعضی از امامان جماعت در قرائت نماز، هم (مالک یوم الدین) میگویند و هم (ملک یوم الدین). آیا قرائت دوم صحیح است؟
- [آیت الله بهجت] آیا قرائت "ملک یوم الدین" در نماز صحیح است؟
- [سایر] شما در بحث علمی از دین صحبت می کنید می خواستم بدانم که اصلا معنی دین چیست؟ و مالک یوم الدین یعنی چه؟ و این دین با دینی که در سوره نصر آمده چه تفاوتی دارد؟
- [سایر] چرا باید در نماز، حتماً سوره حمد خوانده شود؟
- [آیت الله خامنه ای] آیا می توان در نماز بعد از سوره حمد چند آیه از سوره های بزرگ مثل بقره را خواند؟
- [سایر] با سلام . آیا رسول خدا (ص) قبل از بعثت سوره حمد را می دانسته اند و در نماز می خوانده اند یا سوره حمد نیز مانند دیگر سور قرآن کریم پس از بعثت بر ایشان نازل شد ؟ با تشکر
- [آیت الله خوئی] آیا به جای سوره بعد از حمد در صلوات یومیه و در نماز آیات بطور تقطیع می‌توان سوره حمد را خواند؟
- [آیت الله خامنه ای] در نماز جماعت ظهر و عصر برغم اینکه مأمومین صدای امام جماعت و اتمام سوره حمد را نمی شنوند عموماً پس از شنیدن (بسم الله الرحمن الرحیم) سوره بعد، ذکر الحمد لله رب العالمین را بر زبان جاری می نمایند. با توجه به اینکه این ذکر مخصوص پایان سوره حمد می باشد آیا در این صورت صحت نماز دچار اشکال نمی شود؟
- [آیت الله خامنه ای] امام جماعت در رکعت سوم و مأموم رکعت دوم نماز است. در صورتیکه مأموم بخواهد سوره حمد را تا آخر بخواند امام سر از رکوع برمیدارد و وارد سجده می‌شود. در این حال آیا مأموم میتواند سوره حمد را رها نموده و همراه امام رکوع را بهجا آورد؟ یا اینکه باید سوره حمد را تا آخر بخواند و اگر به رکوع امام نرسید، بعد از حمد سوره را نیز بخواند و نمازش را فرادا نماید؟
- [آیت الله مظاهری] اگر کسی بعد از قرائت سوره حمد، به قصد دعا نه به قصد جزئیّت، آمین بگوید، نماز او چه حکمی دارد؟
- [آیت الله علوی گرگانی] احتیاط واجب آن است که در نماز، وقف به حرکت ننماید و همچنین وصل به سکون ننماید ومعنی وقف به حرکت آن است که زیر یا زبر یا پیش آخر کلمهای را بگوید وبین آن وکلمه بعدش فاصله دهد، مثلاً بگوید: )الرَحْمنِ الرَّحیم( ومیم الرحیم را زیر بدهد و بعد قدری فاصله دهد و بگوید: )مالِکِ یَوْمِ الدّین( و معنی وصل به سکون آن است که زیر یا زبر یا پیش کلمهای را نگوید و آن کلمه را به کلمه بعد بچسباند مثل آن که بگوید الرحمن الرحیم ومیم الرحیم را زیر ندهد و فوراً مالک یوم الدین را بگوید.
- [آیت الله شبیری زنجانی] احتیاط مستحب آن است که در نماز وقف به حرکت و وصل به سکون ننماید. و معنای وقف به حرکت: آن است که حرکت آخر کلمهای را بگوید و بین آن کلمه و کلمه بعدش فاصله دهد مثلاً بگوید: (الرّحْمنِ الرَّحیمِ) و میم (الرَّحیمِ) را زیر بدهد و بعد قدری فاصله دهد و بگوید: (مالکِ یَوْمِ الدینِ) و معنی وصل به سکون: آن است که حرکت آخر کلمهای را نگوید و آن کلمه را به کلمه بعد بچسباند؛ مثل آن که بگوید: (الرّحْمنِ الرَّحیمِ) و میم (الرّحْمنِ الرَّحیمِ) را زیر ندهد و فوراً (مالکِ یَوْمِ الدینِ) را بگوید.
- [آیت الله سبحانی] احتیاط مستحب آن است که در نماز، وقف به حرکت و وصل به سکون ننماید و معنی وقف به حرکت آن است که زیر یا زبر یا پیشِ آخر کلمه ای را بگوید و بین آن کلمه و کلمه بعد، فاصله بیندازد، مثلا بگوید الرَّحْمنِ الرَّحیمِ ومیم الرّحیم را زیر بدهد و بعد قدری فاصله دهد و بگوید مالک یوم الدّین. معنی وصل به سکون آن است که زیر یا زبر یا پیشِ کلمه ای را نگوید و آن کلمه را به کلمه بعد بچسباند مثل آن که بگوید الرَّحمنِ الرَّحیمِ و میم الرّحیم را زیر ندهد و فوراً مالک یوم الدّین را بگوید.
- [آیت الله نوری همدانی] احتیاط واجب آن است که در نماز ، وقف به حرکت و وصل به سکون ننماید و معنی وقف به حرکت آن است که زیر یا زبر یا پیش آخر کلمه ای را بگوید و بین آن کلمه و کلمة بعدش فاصله دهد . مثلاً بگوید الرحمن الرحیم و میم الرحیم را زیر بدهد و بعد قدری فاصله دهد و بگوید مالک یوم الدین . و معنی وصل به سکون آن است که زیر یا زبر یل پیش کلمه ای را نگوید و آن کلمه را به کلمة بعد بچسباند مثل آنکه بگوید الرحمن الرحیم و میم الرحیم را زیر ندهد و فوراً مالک یوم الدین را بگوید .
- [آیت الله اردبیلی] بهتر است که در نماز (وقف به حرکت) و (وصل به سکون) ننماید و معنی وقف به حرکت آن است که فتحه، کسره یا ضمه آخر کلمهای را بگوید و بین آن کلمه و کلمه بعد آن فاصله دهد، مثلاً بگوید: (اَلرَّحْمنِ الرَّحیمِ) و میم (الرَّحیمِ) را کسره بدهد و بعد قدری فاصله دهد و بگوید: (مالکِ یَوْمِ الدِّین) و معنی وصل به سکون آن است که کسره، فتحه یا ضمه آخر کلمهای را نگوید و آن کلمه را به کلمه بعد بچسباند، مثل آن که بگوید: (اَلرَّحْمنِ الرَّحیمْ) و میم (الرحیم) را کسره ندهد و فورا (مالِکِ یَوْمِ الدِّین) را بگوید.
- [آیت الله بروجردی] احتیاط واجب آن است که در نماز وقف به حرکت و وصل به سکون ننماید و معنی وقف به حرکت آن است که زیر یا زبر یا پیش آخر کلمهای را بگوید و بین آن کلمه و کلمة بعدش فاصله دهد؛ مثلاً بگوید:(الرَّحمنِ الرَّحِیمِ) و میم (اَلرَّحِیمِ) را زیر بدهد و بعد قدری فاصله دهد و بگوید:(مالِکِ یومِ الدّینِ).و معنی وصل به سکون آن است که زیر یا زبر یا پیش کلمهای را نگوید و آن کلمه را به کلمة بعد بچسباند، مثل آن که بگوید:(اَلرَّحمنِ اَلرَّحِیم) و میم (اَلرَّحِیم) را زیر ندهد و فوراً (مالِکِ یومِ الدّین) را بگوید.
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . احتیاط آن است که در نماز وقف به حرکت و وصل به سکون ننماید. و معنی وقف به حرکت آن است که زیر یا زبر یا پیش آخر کلمه ای را بگوید و بین آن کلمه و کلمه بعد فاصله دهد مثلاً بگوید "الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ" و میم رحیم را زیر بدهد و بعد قدری فاصله دهد و بگوید "مَالِکِ یَوْمِ الدِّینِ" و معنی وصل به سکون آن است که زیر یا زبر یا پیش کلمه ای را نگوید و آن کلمه را به کلمه بعد بچسباند مثل آن که بگوید"الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ" و میم الرحیم را زیر ندهد وفوراً "مَالِکِ یَوْمِ الدِّینِ" را بگوید.
- [آیت الله میرزا جواد تبریزی] احتیاط مستحب آن است که در نماز؛ وقف به حرکت و وصل به سکون ننماید و معنی وقف به حرکت آن است که زیر یا زبر یا پیش آخر کلمه ای را بگوید و بین آن کلمه و کلمه بعدش فاصله دهد؛ مثلا بگوید: الرحمن الرحیم و میم الرحیم را زیر بدهد و بعد قدری فاصله دهد و بگوید مالک یوم الدین. و معنی وصل به سکون آن است که زیر یا زبر یا پیش کلمه ای را نگوید و آن کلمه را به کلمه بعد بچسباند مثل آنکه بگوید الرحمن الرحیم و میم الرحیم را زیر ندهد و فورا مالک یوم الدین را بگوید.
- [آیت الله خوئی] احتیاط واجب آن است که در نماز، وقف به حرکت و وصل به سکون ننماید، و معنی وقف به حرکت آن است که زیر یا زبر یا پیش آخر کلمهای را بگوید و بین آن کلمه و کلمه بعدش فاصله دهد، مثلًا بگوید" الرحمن الرحیم" و میم" الرحیم" را زیر بدهد و بعد قدری فاصله دهد و بگوید:" مالک یوم الدین" و معنی وصل به سکون آن است که زیر یا زبر یا پیش کلمهای را نگوید و آن کلمه را به کلمه بعد بچسباند، مثل آن که بگوید:" الرحمن الرحیم" و میم" الرحیم" را زیر ندهد و فورا" مالک یوم الدین" را بگوید.
- [امام خمینی] احتیاط مستحب آن است که در نماز، وقف به حرکت و وصل به سکون ننماید و معنی وقف به حرکت آن است که زیر یا زبر یا پیش آخر کلمهای را بگوید و بین آن کلمه و کلم? بعدش فاصله دهد. مثلاً بگوید الرحمن الرحیم و میم الرحیم را زیر بدهد و بعد قدری فاصله دهد و بگوید مالک یوم الدین. و معنی وصلبه سکون آن است که زیر یا زبر یا پیش کلمهای را نگوید و آن کلمه را به کلم? بعد بچسباند مثل آن که بگوید الرحمن الرحیم و میم الرحیم را زیر ندهد و فوراً مالک یوم الدین را بگوید.