با سلام . آیا رسول خدا (ص) قبل از بعثت سوره حمد را می دانسته اند و در نماز می خوانده اند یا سوره حمد نیز مانند دیگر سور قرآن کریم پس از بعثت بر ایشان نازل شد ؟ با تشکر
پاسخ:
آنچه که مسلم است این است که پیامبر اکرم(ص) پیش از بعثت نماز می خوانده است اما اینکه کیفیت این نماز چگونه بوده و اینکه آیا به طور مثال سوره حمد را آنحضرت پیش از نزولش قرائت می کرده است یا خیر مطلبی نقل نشده است.( ر.ک: تفسیر المیزان، ج 18، ص 75 78; تفسیر نمونه، ج 20، ص 504 و 509; جعفر سبحانی، فروغ ابدیت، ص 209 210; شرح نهج‌البلاغه، شیخ محمّد عبده، ج 1 4، ص 442.)
اما در مورد اینکه سوره حمد چه موقع نازل شده باید گفت:
مهمترین نظریه‌ای که تاکنون درباره ترتیب و زمان نزول سوره حمد اظهار شده، این است که آن اولین سوره کاملی است که بر پیامبراسلام‌صلی الله علیه وآله نزول یافته‌است زمخشری می گوید:(بیش تر مفسرین بر این عقیده اند که سوره فاتحه اولین سوره نازل شده قرآن است )علامه طبرسی از استاد احمد زاهد در کتاب ایضاح به نقل ازسعیدبن المسیب از مولی امیرالمؤمنین (ع) آورده است که فرمود: (از پیامبر(ص) ازثواب قرائت قرآن سؤال نمودم , سپس آن حضرت ثواب هر سوره را بیان فرمود, به ترتیب نزول سوره ها پس اولین سوره ای را که در مکه نازل شده است , سوره (فاتحه )بر شمرد, سپس (اقرا باسم ربک) و آن گاه سوره ن و القلم ( تفسیر طبرسی , ج10 , ص 405 و رجوع کنید به : الکشاف , ج4 , ص 775.) واحدی نیشابوری در اسباب النزول درباره ابتدای بعثت چنین آورده است : (گاه که پیامبر با خود خلوتی داشت , ندایی از آسمان می شنید که موجب هراس وی می شد و درآخرین بار فرشته او را ندا داد: یا محمد! گفت : لبیک گفت : بگو(بسم اللّه الرحمان الرحیم الحمد للّه رب العالمین )( اسباب النزول , ص 11) .
البته توجه به یک نکته نیز ضروری است و آن اینکه پیامبر اکرم (ص) از همان ابتدای بعثت با گروه کوچک خود (علی ع و جعفر و زید و خدیجه) نماز را طبق سنت اسلامی انجام می داد و نماز بدون فاتحة الکتاب برپا نمی شود و در حدیث آمده است : (اولین چیزی که جبرئیل به پیامبر(ص) تعلیم داد, نماز و وضو بود) که لازمه آن مقرون بودن بعثت با نزول سوره حمد است جلال الدین سیوطی می گوید: (هرگز نبوده است که نماز در اسلام بدون فاتحه الکتاب باشد). (الاتقان , ج1 , ص 12.)
