با جست‌وجویی که در منابع روایی داشتیم به غیر از جبرئیل نامی از فرشتگان دیگر که خدمت حضرت زهرا(س) می‌‌رسیدند ذکر نشده است. البته به صورت کلی در روایات آمده است که فرشتگانی در خدمت اهل بیت(ع) بودند، اما به طور مشخص نامی از آنها برده نشده است؛ مانند: 1. «إِنَّ فَاطِمَةَ مَکَثَتْ بَعْدَ رَسُولِ اللَّهِ (ص) خَمْسَةً وَ سَبْعِینَ یَوْماً وَ قَدْ کَانَ دَخَلَهَا حُزْنٌ شَدِیدٌ عَلَی أَبِیهَا وَ کَانَ جَبْرَئِیلُ (ع) یَأْتِیهَا فَیُحْسِنُ عَزَاءَهَا عَلَی أَبِیهَا وَ یُطَیِّبُ نَفْسَهَا وَ یُخْبِرُهَا عَنْ أَبِیهَا وَ مَکَانِهِ وَ یُخْبِرُهَا بِمَا یَکُونُ بَعْدَهَا فِی ذُرِّیَّتِهَا وَ کَانَ عَلِیٌّ ع یَکْتُبُ ذَلِکَ فَهَذَا مُصْحَفُ فَاطِمَةَ (ع)»؛[1] فاطمه(س) پس از رحلت پیامبر(ص)، هفتاد و پنج روز در حزن و اندوه شدید زندگی کرد. در این مدت جبرئیل نزد او می‌‏آمد به او تسلیت می‏‌گفت و دلداریش می‌داد. از پدرش رسول خدا(ص) و جایگاهی که در آن قرار دارد خبر داده و از آنچه که پس از پیامبر در اهل بیت او اتفاق خواهد افتاد. علی(ع) تمام آن اخبار را می‌‏نوشت و بدین گونه مصحفی فراهم آمد و آن مصحف فاطمه است. بر اساس این روایت، جبرئیل خدمت حضرت زهرا(س) می‌رسید و گزارشاتی از وقایع آینده به ایشان ارائه می‌‌داد. 2. «إِنَّ اللَّهَ تَعَالَی لَمَّا قَبَضَ نَبِیَّهُ (ص) دَخَلَ عَلَی فَاطِمَةَ (ع) مِنْ وَفَاتِهِ مِنَ الْحُزْنِ مَا لَا یَعْلَمُهُ إِلَّا اللَّهُ عَزَّ وَ جَل‏ فَأَرْسَلَ اللَّهُ إِلَیْهَا مَلَکاً یُسَلِّی غَمَّهَا وَ یُحَدِّثُهَا فَشَکَتْ ذَلِکَ‏ إِلَی أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ (ع) فَقَالَ إِذَا أَحْسَسْتِ بِذَلِکِ وَ سَمِعْتِ الصَّوْتَ قُولِی لِی فَأَعْلَمَتْهُ بِذَلِکَ فَجَعَلَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ (ع) یَکْتُبُ کُلَّ مَا سَمِع‏...»؛[2] هنگامی که رسول خدا(ص) از دنیا رفت، فاطمه(س) دچار حزن و اندوهی شد که جز خدا نمی‌داند. پس خداوند فرشته‌ای فرستاد تا او را تسلیت دهد و به او خبر برساند. حضرت زهرا این موضوع را به اطلاع علی(ع) رساند. علی(ع) به حضرت فاطمه(س) فرمود هرگاه چنین احساس کردی، به من اعلام کن و حضرت زهرا آن اخباری که توسط فرشته به وی اطلاع داده می‌شد را به امام علی اعلام می‌کرد و آن‌حضرت هر چه را در این باره از فاطمه می‌شنید، یادداشت می‌کرد. 3. «... قَالَ دَخَلْتُ عَلَی فَاطِمَةَ وَ هِیَ مُسْتَلْقِیَةٌ لِقَفَاهَا وَ الْحُسَیْنُ نَائِمٌ عَلَی صَدْرِهَا وَ قُدَّامَهَا الرَّحَی تَدُورُ مِنْ غَیْرِ یَدٍ فَتَبَسَّمَ رَسُولُ اللَّهِ (ص) وَ قَالَ یَا عَلِیُّ أَ مَا عَلِمْتَ أَنَّ لِلَّهِ مَلَائِکَةً سَیَّارَةً فِی الْأَرْضِ یَخْدُمُونَ مُحَمَّداً وَ آلَ مُحَمَّدٍ إِلَی أَنْ تَقُومَ السَّاعَةُ»؛[3] علی(ع) فرمود: بر فاطمه(س) وارد شدم و دیدم بر پشت، دراز کشیده است و حسین(ع) روی سینه او خوابیده و نزدش آسیاب دستی بدون هیچ گرداننده‌‏ای، می‏گردد. پیامبر اکرم(ص) با خوشحالی تبسم کرد و فرمود: ای علی! آیا نمی‌‏دانی که خدا در روی زمین فرشتگان سیّاری دارد که محمّد و خاندان محمّد را تا روز قیامت، خدمت می‏‌کنند؟ چنان‌که ملاحظه می‌شود نام این فرشتگان در روایت ذکر نشده است. [1] . کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، محقق، مصحح، غفاری، علی اکبر، آخوندی، محمد، ج ‏1، ص 241، دار الکتب الاسلامیة، تهران، چاپ چهارم، 1407ق. [2] . همان، ص 240. [3] . قطب الدین راوندی، سعید بن هبة الله، الخرائج و الجرائح، ج ‏2، ص 531، مؤسسه امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف‏، قم، چاپ اول، 1409ق.‏
با جستوجویی که در منابع روایی داشتیم به غیر از جبرئیل نامی از فرشتگان دیگر که خدمت حضرت زهرا(س) میرسیدند ذکر نشده است. البته به صورت کلی در روایات آمده است که فرشتگانی در خدمت اهل بیت(ع) بودند، اما به طور مشخص نامی از آنها برده نشده است؛ مانند:
1. «إِنَّ فَاطِمَةَ مَکَثَتْ بَعْدَ رَسُولِ اللَّهِ (ص) خَمْسَةً وَ سَبْعِینَ یَوْماً وَ قَدْ کَانَ دَخَلَهَا حُزْنٌ شَدِیدٌ عَلَی أَبِیهَا وَ کَانَ جَبْرَئِیلُ (ع) یَأْتِیهَا فَیُحْسِنُ عَزَاءَهَا عَلَی أَبِیهَا وَ یُطَیِّبُ نَفْسَهَا وَ یُخْبِرُهَا عَنْ أَبِیهَا وَ مَکَانِهِ وَ یُخْبِرُهَا بِمَا یَکُونُ بَعْدَهَا فِی ذُرِّیَّتِهَا وَ کَانَ عَلِیٌّ ع یَکْتُبُ ذَلِکَ فَهَذَا مُصْحَفُ فَاطِمَةَ (ع)»؛[1] فاطمه(س) پس از رحلت پیامبر(ص)، هفتاد و پنج روز در حزن و اندوه شدید زندگی کرد. در این مدت جبرئیل نزد او میآمد به او تسلیت میگفت و دلداریش میداد. از پدرش رسول خدا(ص) و جایگاهی که در آن قرار دارد خبر داده و از آنچه که پس از پیامبر در اهل بیت او اتفاق خواهد افتاد. علی(ع) تمام آن اخبار را مینوشت و بدین گونه مصحفی فراهم آمد و آن مصحف فاطمه است.
بر اساس این روایت، جبرئیل خدمت حضرت زهرا(س) میرسید و گزارشاتی از وقایع آینده به ایشان ارائه میداد.
2. «إِنَّ اللَّهَ تَعَالَی لَمَّا قَبَضَ نَبِیَّهُ (ص) دَخَلَ عَلَی فَاطِمَةَ (ع) مِنْ وَفَاتِهِ مِنَ الْحُزْنِ مَا لَا یَعْلَمُهُ إِلَّا اللَّهُ عَزَّ وَ جَل فَأَرْسَلَ اللَّهُ إِلَیْهَا مَلَکاً یُسَلِّی غَمَّهَا وَ یُحَدِّثُهَا فَشَکَتْ ذَلِکَ إِلَی أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ (ع) فَقَالَ إِذَا أَحْسَسْتِ بِذَلِکِ وَ سَمِعْتِ الصَّوْتَ قُولِی لِی فَأَعْلَمَتْهُ بِذَلِکَ فَجَعَلَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ (ع) یَکْتُبُ کُلَّ مَا سَمِع...»؛[2] هنگامی که رسول خدا(ص) از دنیا رفت، فاطمه(س) دچار حزن و اندوهی شد که جز خدا نمیداند. پس خداوند فرشتهای فرستاد تا او را تسلیت دهد و به او خبر برساند. حضرت زهرا این موضوع را به اطلاع علی(ع) رساند. علی(ع) به حضرت فاطمه(س) فرمود هرگاه چنین احساس کردی، به من اعلام کن و حضرت زهرا آن اخباری که توسط فرشته به وی اطلاع داده میشد را به امام علی اعلام میکرد و آنحضرت هر چه را در این باره از فاطمه میشنید، یادداشت میکرد.
3. «... قَالَ دَخَلْتُ عَلَی فَاطِمَةَ وَ هِیَ مُسْتَلْقِیَةٌ لِقَفَاهَا وَ الْحُسَیْنُ نَائِمٌ عَلَی صَدْرِهَا وَ قُدَّامَهَا الرَّحَی تَدُورُ مِنْ غَیْرِ یَدٍ فَتَبَسَّمَ رَسُولُ اللَّهِ (ص) وَ قَالَ یَا عَلِیُّ أَ مَا عَلِمْتَ أَنَّ لِلَّهِ مَلَائِکَةً سَیَّارَةً فِی الْأَرْضِ یَخْدُمُونَ مُحَمَّداً وَ آلَ مُحَمَّدٍ إِلَی أَنْ تَقُومَ السَّاعَةُ»؛[3] علی(ع) فرمود: بر فاطمه(س) وارد شدم و دیدم بر پشت، دراز کشیده است و حسین(ع) روی سینه او خوابیده و نزدش آسیاب دستی بدون هیچ گردانندهای، میگردد. پیامبر اکرم(ص) با خوشحالی تبسم کرد و فرمود: ای علی! آیا نمیدانی که خدا در روی زمین فرشتگان سیّاری دارد که محمّد و خاندان محمّد را تا روز قیامت، خدمت میکنند؟
چنانکه ملاحظه میشود نام این فرشتگان در روایت ذکر نشده است. [1] . کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، محقق، مصحح، غفاری، علی اکبر، آخوندی، محمد، ج 1، ص 241، دار الکتب الاسلامیة، تهران، چاپ چهارم، 1407ق. [2] . همان، ص 240. [3] . قطب الدین راوندی، سعید بن هبة الله، الخرائج و الجرائح، ج 2، ص 531، مؤسسه امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف، قم، چاپ اول، 1409ق.
- [سایر] آیا حضرت فاطمه سلام الله علیها در صدر اسلام جهت پوشش از چادر استفاده میکرد؟
- [سایر] آیا حضرت فاطمه سلام الله علیها در صدر اسلام جهت پوشش از چادر استفاده میکرد؟
- [سایر] چرا حضرت زهرا از خدا طلب مرگ میکرد؟
- [سایر] آیا حضرت فاطمه سلام الله علیها در صدر اسلام جهت پوشش از چادر استفاده میکرد؟
- [سایر] چرا حضرت فاطمه(س) فاطمه نامیده شده است؟
- [سایر] این که گفته شده: در تولد حضرت زهرا(س) زنان بهشتی به کمک خدیجه آمدند (بحارج4ص30) یعنی چه؟
- [سایر] مهریه و جهیزیه فاطمه(س) به نرخ و مدل امروزی چه مقدار بود؟ چه چیزهایی قرار دادند؟ چه کسی هزینه جهیزیه را متقبل شد؟ آیا پیامبر(ص) در جهیزیه فاطمه کمک کردند یا خیر و همه را به گردن علی(ع) انداختند؟ آیا درست است که جهیزیه فاطمه(س) از مهریهاش تعیین شد؟ چه کسانی عهدهدار خرید و تأمین جهیزیه فاطمه(س) شدند؟ و آیا فاطمه را به بازار برای انتخاب هم بردند؟
- [سایر] در روایات تاریخی آمده است که حضرت زهرا(س) در منزل زحمات زیادی را متحمل میشد. امام علی(ع) نزد پیامبر اکرم(ص) رفت تا از ایشان کنیزی جهت کمک در کار منزل برای حضرت زهرا در خواست نمایند. اینجا بود که پیامبر تسبیحات حضرت زهرا را تعلیم نمودند. بر همین اساس سؤالی مطرح میشود که حضرت زهرا چگونه میتواند کنیزانی به نام فضه و اسماء داشته باشند. اگر کنیز لازم بود پیامبر برای حضرت زهرا کسانی را معرفی مینمودند؟
- [سایر] قاتل حضرت زهرا (سلام الله علیها) کیست؟
- [سایر] چرا حضرت فاطمه معصومه(س) ازدواج نکردند؟
- [آیت الله اردبیلی] اگر شوهر بخواهد خود صیغه طلاق را بخواند، چنانچه اسم زن مثلاً فاطمه باشد، میگوید: (زَوْجَتِی فاطِمَةُ خالَعْتُها عَلی ما بَذَلَتْ، هِیَ طالِقٌ) یعنی: (زنم فاطمه را در مقابل آنچه بخشید طلاق خلع دادم، او رهاست).
- [آیت الله بهجت] اگر شوهر بخواهد صیغه طلاق خُلع را بخواند، چنانچه اسم زن مثلاً فاطمه باشد میگوید: (زَوْجَتِی فاطِمَةُ خالَعْتُها عَلی ما بَذَلَتْ هِی طالِق)؛ یعنی: (زنم فاطمه را طلاق خُلع دادم، او رهاست).
- [آیت الله بروجردی] اگر شوهر بخواهد صیغهی طلاق را بخواند، چنانچه اسم زن مثلاً فاطمه باشد، میگوید:(زَوجَتی فاطِمَةَ خالَعْتُها علی ما بَذَلَتْ هی طالِقٌ). (یعنی زنم فاطمه را طلاق خلع دادم او رها است. )
- [امام خمینی] اگر شوهر بخواهد صیغه طلاق خلع را بخواند، چنانچه اسم زن مثلا فاطمه باشد می گوید: "زوجتی فاطمة خالعتها علی ما بذلت هی طالق" یعنی زنم فاطمه را طلاق خلع دادم او رها است.
- [امام خمینی] طلاق باید به صیغه عربی صحیح خوانده شود و دو مرد عادل آن را بشنوند و اگر خود شوهر بخواهد صیغه طلاق را بخواند و اسم زن او مثلا فاطمه باشد،باید بگوید: "زوجتی فاطمة طالق" زن من فاطمه رها است، و اگر دیگری را وکیل کند،آن وکیل باید بگوید: "زوجة موکلی فاطمة طالق".
- [آیت الله بهجت] اگر شوهر بخواهد صیغه مبارات را بخواند، چنانچه مثلاً اسم زن فاطمه باشد، باید بگوید: (بارَأتُ زَوْجَتِی فاطِمَةَ عَلی مَهرِها فَهِی طالِق)، یعنی: (مبارات کردم زنم فاطمه را در مقابل مهر او، پس او رهاست)، و اگر دیگری را وکیل کند، وکیل باید بگوید: (بارَأْتُ زَوْجَةَ مُوَکِّلی فاطِمَةَ عَلی مَهرِها فَهِی طالِق).
- [آیت الله نوری همدانی] طلاق باید به صیغة عربی صحیح خوانده شود و دو مرد عادل آن را بشنوند و اگر خود شوهر بخواهد صیغة طلاق را بخواند و اسم زن او مثلاً فاطمه باشد باید بگوید : زَوْجَتی فاطِمَهُ طالِقٌ یعنی زن من فاطمه رها است و اگر دیگری را وکیل کند که آن وکیل باید بگوید : زَوْجَهُ مُوَکِلی فاطِمَهُ طالِقٌ .
- [آیت الله سبحانی] طلاق باید به صیغه عربی صحیح خوانده شود و دو مرد عادل آن را بشنوند و اگر خود شوهر بخواهد صیغه طلاق را بخواند و اسم زن او مثلاً فاطمه باشد، باید بگوید: زَوْجَتِی فاطِمَهُ طالِق یعنی زن من فاطمه رها است و اگر دیگری را وکیل کند آن وکیل باید بگوید: زَوْجَةُ مَوَکِّلِی فاطِمَةُ طالِق.
- [آیت الله فاضل لنکرانی] طلاق باید به صیغه عربی صحیح و به کلمه (طالق) خوانده شود و دو مرد عادل آن را بشنوند و اگر خود شوهر بخواهد صیغه طلاق را بخواند و اسم زن او مثلا فاطمه باشد باید بگوید: (زَوْجَتی فاطِمَة طالقٌ); یعنی: زن من فاطمه رها است و اگر دیگری را وکیل کند آن وکیل باید بگوید: (زَوْجَةُ مُوکِّلِی فاطِمَةُ طالِقٌ).
- [آیت الله بروجردی] طلاق باید به صیغهی عربی صحیح خوانده شود و دو مرد عادل آن را بشنوند و اگر خود شوهر بخواهد صیغهی طلاق را بخواند و اسم زن او مثلاً فاطمه باشد، باید بگوید:(زَوْجَتی فاطِمَةَ طالِقٌ)؛ یعنی:زن من فاطمه رهاست و اگر دیگری را وکیل کند، آن وکیل باید بگوید:(زَوْجَةَ مُوَکِّلِی فاطِمَةَ طالِقٌ).