در آموزه‌های اسلامی، اهمیت ویژه‌ای به مهمان و پذیرایی از آن داده شده است. پیامبر گرامی اسلام(ص) می‌فرماید: «هرگاه شخصی وارد شهری میشود؛ مهمان هم‌کیشان خود در آن شهر است».[1] و در سخن دیگری می‌فرماید: «هرگاه مهمانی بر شما وارد میشود، به همراه خود؛ رزق و روزی‌اش را نیز می‌آورد»؛[2] یعنی میزبان نگران رزق و روزی میهمان نباشد.
همچنین رسول خدا(ص) به امام علی(ع) فرمود: «هر کس که به خدا و روز قیامت ایمان دارد؛ باید مهمان را گرامی بدارد».[3]
در راستای همین تأکیدات؛ در یکی از منابع حدیثی شیعه تألیف شده در سده ششم هجری از پیامبر گرامی اسلام(ص) نقل شده است:[4] «مهمان را گرامی بدارید اگر چه کافر باشد».[5]
با توجه به عدم وجود سند برای این حدیث، به طور قطع نمی‌توان این حدیث را به پیامبر اسلام(ص) نسبت داد، اما از آن‌جایی که این حدیث جزو احادیث اخلاقی است و محتوای آن در جهت بزرگداشت مهمان است که در این‌باره، روایات دیگری نیز بیان شد، می‌توان محتوای آنرا قبول کرد.
به این علت محتوای روایت مورد بحث را اجمالاً (و نه به طور مطلق) قبول داریم که معنای آن؛ اکرام و گرامی داشتن مهمانی است که در زمره مسلمانان نبوده و کافر است؛ چرا که برخی از کفّار با زندگی در کشورهای اسلامی، با مسلمانان زندگی مسالمت‌آمیز دارند، در صورتی که چنین کافرانی مهمان شخص مسلمان شوند، اکرام آنها در پرتو یک روابط انسانی و محترمانه، اشکالی ندارد، بلکه نیکو و پسندیده است، اما اگر معنای این روایت؛ اکرام همه کفار باشد؛ حتی کسانی که به اصطلاح «کافر حربی»اند که در حال جنگ با مسلمانان‌اند، چنین چیزی مورد پذیرش نیست؛ لذا علامه مجلسی در توضیح این روایت اشاره می‌کند که منظور از کافر؛ کافران غیر حربی است.[6]
گفتنی است؛ گاهی همان کافران حربی که در حال جنگ با مسلمانان‌اند، افرادی را برای مذاکره در زمینه‌های مختلف و مورد علاقه مسلمانان، به کشورهای اسلامی می‌فرستند یا شخصی از آنان برای مطالعه و بررسی محققانه و منصفانه دین اسلام و شنیدن ندای حق،[7] قصد دارد مهمان حکومت اسلامی و مردم مسلمانش شود، قطعاً در چنین مواردی نیز شامل حدیث «أَکْرِمِ الضَّیْفَ وَ لَوْ کَانَ کَافِراً» میشود؛ لذا پذیرایی از آنان پسندیده است. [1] . کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، محقق و مصحح: غفاری، علی اکبر، آخوندی، محمد، ج 6، ص 282، دار الکتب الإسلامیة، تهران، چاپ چهارم، 1407ق. [2] . همان، ص 284. [3] . همان، ص 285. [4] . قال رسول الله (ص): أکْرِمِ الضَّیْفَ وَ لَوْ کَانَ کَافِرا. [5] . ظاهراً این روایت برای اولین بار از منابع حدیثی شیعه در کتاب جامع الأخبار آمده است. ر.ک: شعیری، محمد بن محمد، جامع الأخبار، ص 84، مکتبة الحیدریة، نجف، بی‌تا. [6] . «اشتهر علی الألسن «أکرم الضیف و لو کان کافرا» أما الحربی فالظاهر العدم»؛ مجلسی، محمد باقر، بحار الأنوار، ج 67، ص 370، دار إحیاء التراث العربی، بیروت، 1403ق. [7] . خدواند در قرآن خطاب به پیامبر(ص) می‌فرماید: «وَ إِنْ أَحَدٌ مِنَ الْمُشْرِکینَ اسْتَجارَکَ فَأَجِرْهُ حَتَّی یَسْمَعَ کَلامَ اللَّهِ ثُمَّ أَبْلِغْهُ مَأْمَنَه ...»؛ و اگر یکی از مشرکان از تو پناهندگی بخواهد، به او پناه ده (تا به سوی شما آید) و سخن خدا را بشنود (و در آن بیندیشد)! سپس او را به محل امنش برسان. توبه، 6.
