آیا روایت لو کان بعدی نبی لکان عمر، از لحاظ سندی اعتبار دارد و موثق می باشد؟ مقدمه: از قدیم الایام یکی از مسائلی که بسیار در بین برادران و خواهران اهل سنت طرفدار زیاد داشت. این بوده که شیعیان را غالی معرفی می نمایند. اگر روزی روزگاری به برادران شیعه بگویید که اهل سنت شما را غالی میدانند چنین خواهند گفت:ما در شان هیچ شخصی غلو نمی کنیم. در جواب آنان می گوییم : شما که ما را غالی معرفی می نمایند چرا خودشان در شان خلفایتان غلو می کنید!! یکی از مواردی که شیعیان به آن استناد می کنند. این روایت جعلی می باشد:(لو لم ابعث فیکم لبعث عمر))یا( لو کان بعدی نبی لکان عمر) از پیامبر نقل شده که فرموده است: همانا اگر من در بین شما مبعوث نمیشدم.عمر بن خطاب به عنوان پیامبر مبعوث میشد!! برای اینکه روشن شود که این روایت جعلی است باید آنرا به دقت بررسی کنیم: الف: روایات مورد نظر المعیار والموازنة - أبو جعفر الإسکافی - ص 222 لو لم أبعث فیکم لبعث عمر ترجمه: اگر من مبعوث نمیشدم. همانا عمر مبعوث میشد. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . کنز العمال - المتقی الهندی - ج 11 - ص 581 لو لم أبعث فیکم لبعث عمر . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . المستدرک - الحاکم النیسابوری - ج 3 - ص 85 عبد الله بن محمد بن إسحاق الخزاعی بمکة ثنا أبو یحیی ابن أبی میسرة ثنا عبد الله بن یزید المقری ثنا حیاة بن شریح عن بکر بن عمرو عن مشرح بن هاعان عن عقبة بن عامر رضی الله عنه قال سمعت رسول الله صلی الله علیه وآله یقول لو کان بعدی نبی لکان عمر بن الخطاب . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . مجمع الزوائد - الهیثمی - ج 9 - ص 68 عصمة قال قال رسول الله صلی الله علیه وسلم لو کان بعدی نبی لکان عمر . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . المعجم الکبیر - الطبرانی - ج 17 - ص 298 حدثنا هارون بن ملول المصری ثنا أبو عبد الرحمن المقری ثنا حیاة بن شریح عن بکر بن عمرو عن مشرح بن هاعان عن عقبة بن عامر أن رسول الله صلی الله علیه وسلم قال لو کان بعدی نبی لکان عمر . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . الاستیعاب - ابن عبد البر - ج 3 - ص 1147 وروی من حدیث عقبة بن عامر وأبی هریرة عن النبی صلی الله علیه وسلم إنه قال لو کان بعدی نبی لکان عمر . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . کشف الخفاء - العجلونی - ج 2 - ص 154 لو بعث الله نبیا بعدی لبعث عمر . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . سبل الهدی والرشاد - الصالحی الشامی - ج 11 - ص 269 عن عصمة بن مالک قال : قال رسول الله - صلی الله علیه وسلم - : " لو کان بعدی نبی لکان عمر بن الخطاب " . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . المعیار والموازنة|أبو جعفر الإسکافی||220|مصادر حدیث سنی - عام|الشیخ محمد باقر المحمودی|الأولی|1402 - 1981 م|||| کنز العمال|المتقی الهندی|11|975|مصادر حدیث سنی - عام|ضبط وتفسیر : الشیخ بکری حیانی / تصحیح وفهرسة : الشیخ صفوة السقا||1409 - 1989 م||مؤسسة الرسالة - بیروت - لبنان|| المستدرک|الحاکم النیسابوری|3|405|مصادر حدیث سنی - فقه|إشراف : یوسف عبد الرحمن المرعشلی||||||طبعة مزیدة بفهرس الأحادیث الشریفة مجمع الزوائد|الهیثمی|9|807|مصادر حدیث سنی - فقه|||1408 - 1988 م||دار الکتب العلمیة - بیروت - لبنان||طبع بإذن خاص من ورثة حسام الدین القدسی مؤسس مکتبة القدسی بالقاهرة المعجم الکبیر|الطبرانی|17|360|مصادر حدیث سنی - عام|تحقیق وتخریج : حمدی عبد المجید السلفی||||دار إحیاء التراث العربی||مکتبة ابن تیمیة - القاهرة الاستیعاب|ابن عبد البر|3|463|مصادر حدیث سنی - عام|علی محمد البجاوی|الأولی|1412|بیروت - دار الجیل|دار الجیل|| کشف الخفاء|العجلونی|2|1162|مصادر حدیث سنی - عام||الثالثة|1408 - 1988 م||دار الکتب العلمیة - بیروت|| سبل الهدی والرشاد|الصالحی الشامی|11|942|مصادر سیره پیامبر وائمه|تحقیق وتعلیق : الشیخ عادل أحمد عبد الموجود ، الشیخ علی محمد معوض|الأولی|1414 - 1993 م||دار الکتب العلمیة - بیروت - لبنان|| ب: بررسی روایت و سند علمای اهل سنت المعیار والموازنة - أبو جعفر الإسکافی - ص 222 فهذا من الحدیث الذی یعلم باطله عند سماعه . ورویتم عن النبی صلی الله علیه أنه قال : " لو لم أبعث فیکم لبعث عمر " . فلیس من حکم الله أن یبعث نبیا قد أشرک وکفر ترجمه: در حکم خداوند نیست که فردی را که به او شرک ورزیده را پیامبر کند. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . مجمع الزوائد - الهیثمی - ج 9 - ص 68 عصمة قال قال رسول الله صلی الله علیه وسلم لو کان بعدی نبی لکان عمر . رواه الطبرانی وفیه الفضل بن المختار وهو ضعیف . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . کشف الخفاء - العجلونی - ج 2 - ص 154 لو بعث الله نبیا بعدی لبعث عمر . ویشهد له ما رواه أحمد والترمذی والحاکم عن عقبة بن عامر بلفظ لو کان بعدی نبی لکان عمر بن الخطاب وبسنده ضعیف . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . سبل الهدی والرشاد - الصالحی الشامی - ج 11 - ص 269 عن عصمة بن مالک قال : قال رسول الله - صلی الله علیه وسلم - : " لو کان بعدی نبی لکان عمر بن الخطاب " . وروی الترمذی وضعفه ............... این روایت در هیچ یک از صحیحین بیان نشده است. و شاید این خود یکی از بزرگترین از دلایل جعلی بودن این روایت باشد. زیرا: صحیح بخاری و مسلم طبق نقل علمای اهل سنت از صحیح ترین کتب بعد از قران می باشد. و به راستی آیا شما باور می کنید. که در یکی از بزرگترین کتب حدیثی اهل سنت یکی از با فضلیترین فضائل شخص خلیفه ثانی بیان نشود؟ ج: اختلاف این حدیث و شخصیت عمر در واقعیت 1- عمر بن خطاب طبق نص علمای اهل سنت قبل از مسلمان شدن مشرک بوده اند و امکان ندارد خداوند کسی را که به او مشرک بوده است را به عنوان نبی معرفی کند. (فلیس من حکم الله أن یبعث نبیا قد أشرک وکفر) المعیار والموازنة - أبو جعفر الإسکافی - ص 222 2- عمر بن خطاب برای حفظ کردن سوره بقره 12 سال وقت گذاشت. حال اگر قرار بود پیامبر شود چه میشد. تفسیر القرطبی - القرطبی - ج 1 - ص 40- داراحیاء التراث العربی حدثنا مالک عن نافع عن ابن عمر قال : تعلم عمر البقرة فی اثنتی عشرة سنة ترجمه: عمر بن خطاب سوره بقره را در 12 سال حفظ کرد. 3- عمر بن خطاب به آیات قران کریم جهل داشت. چگونه می توان گفت شایسته نبوت هست؟ السنن الکبری - البیهقی - ج 7 - ص 442- دارالفکر أبو عبد الله الحافظ نا أبو العباس محمد بن یعقوب نا یحیی بن أبی طالب نا أبو بدر شجاع بن الولید ثنا سعید بن أبی عروبة عن داود بن أبی القصاف عن أبی حرب بن أبی الأسود الدیلی ان عمر رضی الله عنه اتی بامرأة قد ولدت لستة أشهر فهم برجمها فبلغ ذلک علیا رضی الله عنه فقال لیس علیها رجم فبلغ ذلک عمر رضی الله عنه فأرسل إلیه فسأله فقال ( والوالدات یرضعن أولادهن حولین کاملین لمن أراد أن یتم الرضاعة ) وقال ( وحمله وفصاله ثلاثون شهرا ) فستة أشهر حمله حولین تمام لا حد علیها أو قال لا رجم علیها قال فخلی عنها ثم ولدت خلاصه ترجمه: روزی زنی را که در شش ماه وضع حمل کرده بود را نزد عمر بن خطاب آوردند. عمر بن خطاب حکم رجم این خانم را امضا کرد. این خبر به علی بن ابیطالب(ع) رسید. علی بن ابیطالب(ع) با آیات قران ثابت کرد که این زن هیچ گناهی ندارد. 4- عمر بن خطاب رسول خدا را متهم به (هذیان) گفتن کرد، در حالی که خداوند فرموده: (ما ینطق عن الهوی) حدثنی محمد بن رافع و عبد بن حمید قال عبد اخبرنا و قال ابن رافع حدثنا عبدالرزاق اخبرنا معتمر عن الزهری عن عبیدالله عتبه عن ابن عباس قال لما حضر رسول الله و فی البیت رجال فیهم عمر بن خطاب فقال النبی : هلم اکتب لکم کتابا لاتضلون بعده. فقال عمر: ان رسول الله قد غلب علیه الوجع و عندکم القران حسبنا کتاب الله. صحیح مسلم ج5 ص76- دارالفکر شما بگویید ایا این شخص می تواند پیامبر شود؟!
آیا روایت لو کان بعدی نبی لکان عمر، از لحاظ سندی اعتبار دارد و موثق می باشد؟
مقدمه:
از قدیم الایام یکی از مسائلی که بسیار در بین برادران و خواهران اهل سنت طرفدار زیاد داشت. این بوده که شیعیان را غالی معرفی می نمایند. اگر روزی روزگاری به برادران شیعه بگویید که اهل سنت شما را غالی میدانند چنین خواهند گفت:ما در شان هیچ شخصی غلو نمی کنیم.
در جواب آنان می گوییم : شما که ما را غالی معرفی می نمایند چرا خودشان در شان خلفایتان غلو می کنید!!
یکی از مواردی که شیعیان به آن استناد می کنند. این روایت جعلی می باشد:(لو لم ابعث فیکم لبعث عمر))یا( لو کان بعدی نبی لکان عمر)
از پیامبر نقل شده که فرموده است: همانا اگر من در بین شما مبعوث نمیشدم.عمر بن خطاب به عنوان پیامبر مبعوث میشد!!
برای اینکه روشن شود که این روایت جعلی است باید آنرا به دقت بررسی کنیم:
الف: روایات مورد نظر
المعیار والموازنة - أبو جعفر الإسکافی - ص 222
لو لم أبعث فیکم لبعث عمر
ترجمه: اگر من مبعوث نمیشدم. همانا عمر مبعوث میشد.
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
کنز العمال - المتقی الهندی - ج 11 - ص 581
لو لم أبعث فیکم لبعث عمر
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
المستدرک - الحاکم النیسابوری - ج 3 - ص 85
عبد الله بن محمد بن إسحاق الخزاعی بمکة ثنا أبو یحیی ابن أبی میسرة ثنا عبد الله بن یزید المقری ثنا حیاة بن شریح عن بکر بن عمرو عن مشرح بن هاعان عن عقبة بن عامر رضی الله عنه قال سمعت رسول الله صلی الله علیه وآله یقول لو کان بعدی نبی لکان عمر بن الخطاب
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
مجمع الزوائد - الهیثمی - ج 9 - ص 68
عصمة قال قال رسول الله صلی الله علیه وسلم لو کان بعدی نبی لکان عمر
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
المعجم الکبیر - الطبرانی - ج 17 - ص 298
حدثنا هارون بن ملول المصری ثنا أبو عبد الرحمن المقری ثنا حیاة بن شریح عن بکر بن عمرو عن مشرح بن هاعان عن عقبة بن عامر أن رسول الله صلی الله علیه وسلم قال لو کان بعدی نبی لکان عمر
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
الاستیعاب - ابن عبد البر - ج 3 - ص 1147
وروی من حدیث عقبة بن عامر وأبی هریرة عن النبی صلی الله علیه وسلم إنه قال لو کان بعدی نبی لکان عمر
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
کشف الخفاء - العجلونی - ج 2 - ص 154
لو بعث الله نبیا بعدی لبعث عمر
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
سبل الهدی والرشاد - الصالحی الشامی - ج 11 - ص 269
عن عصمة بن مالک قال : قال رسول الله - صلی الله علیه وسلم - : " لو کان بعدی نبی لکان عمر بن الخطاب "
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
المعیار والموازنة|أبو جعفر الإسکافی||220|مصادر حدیث سنی - عام|الشیخ محمد باقر المحمودی|الأولی|1402 - 1981 م||||
کنز العمال|المتقی الهندی|11|975|مصادر حدیث سنی - عام|ضبط وتفسیر : الشیخ بکری حیانی / تصحیح وفهرسة : الشیخ صفوة السقا||1409 - 1989 م||مؤسسة الرسالة - بیروت - لبنان||
المستدرک|الحاکم النیسابوری|3|405|مصادر حدیث سنی - فقه|إشراف : یوسف عبد الرحمن المرعشلی||||||طبعة مزیدة بفهرس الأحادیث الشریفة
مجمع الزوائد|الهیثمی|9|807|مصادر حدیث سنی - فقه|||1408 - 1988 م||دار الکتب العلمیة - بیروت - لبنان||طبع بإذن خاص من ورثة حسام الدین القدسی مؤسس مکتبة القدسی بالقاهرة
المعجم الکبیر|الطبرانی|17|360|مصادر حدیث سنی - عام|تحقیق وتخریج : حمدی عبد المجید السلفی||||دار إحیاء التراث العربی||مکتبة ابن تیمیة - القاهرة
الاستیعاب|ابن عبد البر|3|463|مصادر حدیث سنی - عام|علی محمد البجاوی|الأولی|1412|بیروت - دار الجیل|دار الجیل||
کشف الخفاء|العجلونی|2|1162|مصادر حدیث سنی - عام||الثالثة|1408 - 1988 م||دار الکتب العلمیة - بیروت||
سبل الهدی والرشاد|الصالحی الشامی|11|942|مصادر سیره پیامبر وائمه|تحقیق وتعلیق : الشیخ عادل أحمد عبد الموجود ، الشیخ علی محمد معوض|الأولی|1414 - 1993 م||دار الکتب العلمیة - بیروت - لبنان||
ب: بررسی روایت و سند علمای اهل سنت
المعیار والموازنة - أبو جعفر الإسکافی - ص 222
فهذا من الحدیث الذی یعلم باطله عند سماعه . ورویتم عن النبی صلی الله علیه أنه قال : " لو لم أبعث فیکم لبعث عمر " . فلیس من حکم الله أن یبعث نبیا قد أشرک وکفر
ترجمه: در حکم خداوند نیست که فردی را که به او شرک ورزیده را پیامبر کند.
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
مجمع الزوائد - الهیثمی - ج 9 - ص 68
عصمة قال قال رسول الله صلی الله علیه وسلم لو کان بعدی نبی لکان عمر . رواه الطبرانی وفیه الفضل بن المختار وهو ضعیف
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
کشف الخفاء - العجلونی - ج 2 - ص 154
لو بعث الله نبیا بعدی لبعث عمر . ویشهد له ما رواه أحمد والترمذی والحاکم عن عقبة بن عامر بلفظ لو کان بعدی نبی لکان عمر بن الخطاب وبسنده ضعیف
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
سبل الهدی والرشاد - الصالحی الشامی - ج 11 - ص 269
عن عصمة بن مالک قال : قال رسول الله - صلی الله علیه وسلم - : " لو کان بعدی نبی لکان عمر بن الخطاب " . وروی الترمذی وضعفه
...............
این روایت در هیچ یک از صحیحین بیان نشده است. و شاید این خود یکی از بزرگترین از دلایل جعلی بودن این روایت باشد. زیرا:
صحیح بخاری و مسلم طبق نقل علمای اهل سنت از صحیح ترین کتب بعد از قران می باشد. و به راستی آیا شما باور می کنید. که در یکی از بزرگترین کتب حدیثی اهل سنت یکی از با فضلیترین فضائل شخص خلیفه ثانی بیان نشود؟
ج: اختلاف این حدیث و شخصیت عمر در واقعیت
1- عمر بن خطاب طبق نص علمای اهل سنت قبل از مسلمان شدن مشرک بوده اند و امکان ندارد خداوند کسی را که به او مشرک بوده است را به عنوان نبی معرفی کند. (فلیس من حکم الله أن یبعث نبیا قد أشرک وکفر)
المعیار والموازنة - أبو جعفر الإسکافی - ص 222
2- عمر بن خطاب برای حفظ کردن سوره بقره 12 سال وقت گذاشت. حال اگر قرار بود پیامبر شود چه میشد.
تفسیر القرطبی - القرطبی - ج 1 - ص 40- داراحیاء التراث العربی
حدثنا مالک عن نافع عن ابن عمر قال : تعلم عمر البقرة فی اثنتی عشرة سنة
ترجمه: عمر بن خطاب سوره بقره را در 12 سال حفظ کرد.
3- عمر بن خطاب به آیات قران کریم جهل داشت. چگونه می توان گفت شایسته نبوت هست؟
السنن الکبری - البیهقی - ج 7 - ص 442- دارالفکر
أبو عبد الله الحافظ نا أبو العباس محمد بن یعقوب نا یحیی بن أبی طالب نا أبو بدر شجاع بن الولید ثنا سعید بن أبی عروبة عن داود بن أبی القصاف عن أبی حرب بن أبی الأسود الدیلی ان عمر رضی الله عنه اتی بامرأة قد ولدت لستة أشهر فهم برجمها فبلغ ذلک علیا رضی الله عنه فقال لیس علیها رجم فبلغ ذلک عمر رضی الله عنه فأرسل إلیه فسأله فقال ( والوالدات یرضعن أولادهن حولین کاملین لمن أراد أن یتم الرضاعة ) وقال ( وحمله وفصاله ثلاثون شهرا ) فستة أشهر حمله حولین تمام لا حد علیها أو قال لا رجم علیها قال فخلی عنها ثم ولدت
خلاصه ترجمه: روزی زنی را که در شش ماه وضع حمل کرده بود را نزد عمر بن خطاب آوردند. عمر بن خطاب حکم رجم این خانم را امضا کرد. این خبر به علی بن ابیطالب(ع) رسید. علی بن ابیطالب(ع) با آیات قران ثابت کرد که این زن هیچ گناهی ندارد.
4- عمر بن خطاب رسول خدا را متهم به (هذیان) گفتن کرد، در حالی که خداوند فرموده: (ما ینطق عن الهوی)
حدثنی محمد بن رافع و عبد بن حمید قال عبد اخبرنا و قال ابن رافع حدثنا عبدالرزاق اخبرنا معتمر عن الزهری عن عبیدالله عتبه عن ابن عباس قال لما حضر رسول الله و فی البیت رجال فیهم عمر بن خطاب فقال النبی : هلم اکتب لکم کتابا لاتضلون بعده. فقال عمر: ان رسول الله قد غلب علیه الوجع و عندکم القران حسبنا کتاب الله.
صحیح مسلم ج5 ص76- دارالفکر
شما بگویید ایا این شخص می تواند پیامبر شود؟!
- [سایر] روایت عمر و ابوبکر سید شیوخ بهشتند، حقیقت دارد؟
- [سایر] آیا ابوبکر عمر را پس از خود به خلافت تعیین نمود (برخلاف پیامبر) نظر حضرت علی در مورد عمر چه بود؟
- [سایر] درباره مسلمان شدن عمر کدام روایت صحیح است؟
- [سایر] آیا این حدیث از پیامبر اکرم(ص) نقل شده است: (اگر بنا بود پیامبری بعد از من بیاید او حتماً عمر میبود)؟!
- [سایر] علت ازدواج پیامبر(ص) با دختران ابوبکر و عمر ... چیست؟ و آیا دو دخترش را به عثمان داد؟
- [سایر] آیا نسبت هذیان به پیامبر(ص) توسط خلیفه دوم در منابع اهل سنت هم آمده است؟
- [سایر] آیا سندی در رابطه با حقانیت و مظلومیت شیعه و آتش زدن در خانه حضرت زهرا(سلام الله علیها) توسط عمر داریم ؟
- [سایر] سلام. آیا صحت دارد که پیامبر(ص) به ابوبکر و عمر لقب صدیق و فاروق را داده اند؟
- [سایر] حدیث مقبولۀ عمر بن حنظله کلمۀ (روات) به صورت جمع آمده، چگونه این مطلب با وحدت ولی فقیه سازگار است؟
- [سایر] عمر بن خطاب را معرفی کنید.
- [آیت الله سبحانی] موقعی که زلزله و رعد و برق و مانند اینها اتفاق می افتد، انسان باید فوراً نماز آیات را بخواند و اگر نخواند معصیت کرده و تا آخر عمر بر او واجب است و هر وقت بخواند ادا است.
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . موقعی که زلزله و رعد و برق و مانند اینها اتفاق می افتد، انسان باید فوراً نماز آیات را بخواند و اگر نخواند معصیت کرده و تا آخر عمر بر او واجب است و هر وقت بخواند ادا است.
- [آیت الله فاضل لنکرانی] موقعی که زلزله و رعد و برق و مانند اینها اتّفاق می افتد، انسان باید فوراً نماز آیات را بخواند و اگر نخواند معصیت کرده و تا آخر عمر بر او واجب است و هر وقت بخواند ادا است.
- [آیت الله بروجردی] اگر کسی دختر نابالغی را برای خود عقد کند و پیش از آن که نُه سال دختر تمام شود، با او نزدیکی و دخول کند، احتیاط واجب آن است که تا آخر عمر از دخول به او خود داری نماید.
- [آیت الله بهجت] موقعی که زلزله و رعد و برق و مانند اینها اتفاق میافتد، انسان باید فوراً نماز آیات را بخواند و اگر نخواند معصیت کرده و تا آخر عمر بر او واجب است و هر وقت بخواند اداست.
- [آیت الله مظاهری] موقعی که زلزله و رعد و برق و مانند اینها اتّفاق میافتد، انسان باید فوراً نماز آیات را بخواند و اگر نخواند معصیت کرده و تا آخر عمر بر او واجب است و هر وقت بخواند اداست.
- [آیت الله مکارم شیرازی] هنگامی که زلزله یا صاعقه و مانند آن اتفاق می افتد باید بلافاصله نماز آیات را بخواند و اگر نخواند معصیت کرده و احتیاط مستحب آن است که تا آخر عمر هر وقت توانست بخواند.
- [امام خمینی] موقعی که زلزله و رعد و برق و مانند اینها اتفاق می افتد، انسان باید فورا نماز آیات را بخواند و اگر نخواند معصیت کرده و تا آخر عمر بر او واجب است و هر وقت بخواند ادا است.
- [آیت الله بروجردی] موقعی که زلزله و رعد و برق و مانند اینها اتّفاق میافتد، انسان باید فوراً نماز آیات را بخواند و اگر نخواند معصیت کرده و تا آخر عمر بر او واجب است و هر وقت بخواند ادا است.
- [آیت الله بروجردی] حج زیارت کردن خانهی خدا و انجام اعمالیست که دستور دادهاند در آن جا به جا آورده شود و در تمام عمر بر کسی که این شرایط را دارا باشد، یک مرتبه واجب میشود: