قرآن در دو جا اعلام می‌‌کند که (الله بهترین خالق‌ها است) (سوره 23 آیه 14 و سوره 37 آیه 125) و این به این معنا است که غیر از الله خالق‌های دیگری نیز وجود دارند! اما در عین حال خیلی جاها ادعا می‌‌کند (الله خالق همه چیز است) (سوره 39 آیه 62)، اگر خالق همه چیز الله است، خالق دیگری نمی‌‌تواند وجود داشته باشد. و آیه (الله بهترین خالق‌ها است) را چگونه تفسیر می‌‌کنید؟
از این‌که قرآن کریم از زبان خود خداوند اعلام می‌کند که او بهترین آفریننده‌ها است فهمیده می‏‌شود که خلقت تنها مختص به او نیست. و در حقیقت همین‌گونه؛ زیرا که خلقت به معنای تقدیر و اندازه‌گیری است،[1] و تقدیر یعنی مقایسه چیزی با چیز دیگر، و این اختصاص به خدای تعالی ندارد، علاوه بر این، در کلام خود خدای عز و جل خلقت به غیر خدا هم نسبت داده شده است، آن‌جا که فرمود: «وَ إِذْ تَخْلُقُ مِنَ الطِّینِ کَهَیْئَةِ الطَّیْرِ بِإِذْنی‏ فَتَنْفُخُ فیها فَتَکُونُ طَیْراً بِإِذْنی»؛[2] و نیز فرمود: «وَ تَخْلُقُونَ إِفْکاً».[3] البته خلق و آفرینش خدا با خلق غیر او از جهات گوناگون متفاوت است: اولاً: خداوند ماده و صورت اشیا را می‌‏آفریند، در حالی‌که اگر انسان بخواهد چیزی را ایجاد کند تنها می‌‏تواند با استفاده از مواد موجود این جهان صورت تازه‌‏ای به آن بخشد؛ مثلاً از مصالح ساختمانی خانه‌‏ای بسازد، یا از آهن و فولاد، اتومبیل یا کارخانه‌‏ای اختراع کند. ثانیاً: از سویی دیگر خلقت و آفرینش خداوند، نامحدود است و او آفریدگار همه چیز است: «اللَّهُ خالِقُ کُلِّ شَیْ‏ءٍ»؛[4] خدا خالق همه چیز است. در حالی‌که انسان موجودات بسیار محدودی را می‌‏تواند ابداع کند، و گاه توأم با انواع ضعف‌ها و نقص‌ها است که در جریان عمل باید آنها را تکمیل کند، اما خلق و ابداع پروردگار خالی از هرگونه عیب و نقص است. ثالثاً: در آن‌جا که انسان توانایی بر خلق و ایجاد یک چیز پیدا می‌‏کند، آن خلقت نیز به اذن و فرمان خدا است که بدون اذن او در عالم حتی برگی نمی‌روید و سنگی بر سنگی بنا نمی‌شود، چنان‌که در باره حضرت مسیح(ع) فرمود: «و آن‌گاه که به امر من از گِل، چیزی چون پرنده ساختی و در آن دمیدی و به امر من پرنده‏‌ای شد».[5] ، [6] خلاصه این‌که مفهوم خلقت و تحول و پدید آوردن دارای درجات بی‌‏شمار است. خدای متعال خود را به طور اصالت و مستقل خالق معرفی نموده و به طور غیر مستقل آن‌را به سلسله بشر داده است.   [1] . راغب اصفهانی، المفردات فی غریب القرآن، ص 296، ماده «خلق»؛ ابن منظور، لسان العرب، ج ‏10، ص 85، ماده «خلق». [2] . مائده، 110. [3] . عنکبوت، 17. [4] . رعد، 16. [5] . مائده، 110. [6] . ر. ک: طبا طبائی، سید محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج ‏15، ص 22، دفتر انتشارات اسلامی، قم، 1417ق؛ مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج ‏14، ص 209- 210، دار الکتب الاسلامیة، تهران، 1374ش.
عنوان سوال:

قرآن در دو جا اعلام می‌‌کند که (الله بهترین خالق‌ها است) (سوره 23 آیه 14 و سوره 37 آیه 125) و این به این معنا است که غیر از الله خالق‌های دیگری نیز وجود دارند! اما در عین حال خیلی جاها ادعا می‌‌کند (الله خالق همه چیز است) (سوره 39 آیه 62)، اگر خالق همه چیز الله است، خالق دیگری نمی‌‌تواند وجود داشته باشد. و آیه (الله بهترین خالق‌ها است) را چگونه تفسیر می‌‌کنید؟


پاسخ:

از این‌که قرآن کریم از زبان خود خداوند اعلام می‌کند که او بهترین آفریننده‌ها است فهمیده می‏‌شود که خلقت تنها مختص به او نیست. و در حقیقت همین‌گونه؛ زیرا که خلقت به معنای تقدیر و اندازه‌گیری است،[1] و تقدیر یعنی مقایسه چیزی با چیز دیگر، و این اختصاص به خدای تعالی ندارد، علاوه بر این، در کلام خود خدای عز و جل خلقت به غیر خدا هم نسبت داده شده است، آن‌جا که فرمود: «وَ إِذْ تَخْلُقُ مِنَ الطِّینِ کَهَیْئَةِ الطَّیْرِ بِإِذْنی‏ فَتَنْفُخُ فیها فَتَکُونُ طَیْراً بِإِذْنی»؛[2] و نیز فرمود: «وَ تَخْلُقُونَ إِفْکاً».[3]
البته خلق و آفرینش خدا با خلق غیر او از جهات گوناگون متفاوت است:
اولاً: خداوند ماده و صورت اشیا را می‌‏آفریند، در حالی‌که اگر انسان بخواهد چیزی را ایجاد کند تنها می‌‏تواند با استفاده از مواد موجود این جهان صورت تازه‌‏ای به آن بخشد؛ مثلاً از مصالح ساختمانی خانه‌‏ای بسازد، یا از آهن و فولاد، اتومبیل یا کارخانه‌‏ای اختراع کند.
ثانیاً: از سویی دیگر خلقت و آفرینش خداوند، نامحدود است و او آفریدگار همه چیز است: «اللَّهُ خالِقُ کُلِّ شَیْ‏ءٍ»؛[4] خدا خالق همه چیز است. در حالی‌که انسان موجودات بسیار محدودی را می‌‏تواند ابداع کند، و گاه توأم با انواع ضعف‌ها و نقص‌ها است که در جریان عمل باید آنها را تکمیل کند، اما خلق و ابداع پروردگار خالی از هرگونه عیب و نقص است.
ثالثاً: در آن‌جا که انسان توانایی بر خلق و ایجاد یک چیز پیدا می‌‏کند، آن خلقت نیز به اذن و فرمان خدا است که بدون اذن او در عالم حتی برگی نمی‌روید و سنگی بر سنگی بنا نمی‌شود، چنان‌که در باره حضرت مسیح(ع) فرمود: «و آن‌گاه که به امر من از گِل، چیزی چون پرنده ساختی و در آن دمیدی و به امر من پرنده‏‌ای شد».[5] ، [6]
خلاصه این‌که مفهوم خلقت و تحول و پدید آوردن دارای درجات بی‌‏شمار است. خدای متعال خود را به طور اصالت و مستقل خالق معرفی نموده و به طور غیر مستقل آن‌را به سلسله بشر داده است.   [1] . راغب اصفهانی، المفردات فی غریب القرآن، ص 296، ماده «خلق»؛ ابن منظور، لسان العرب، ج ‏10، ص 85، ماده «خلق». [2] . مائده، 110. [3] . عنکبوت، 17. [4] . رعد، 16. [5] . مائده، 110. [6] . ر. ک: طبا طبائی، سید محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج ‏15، ص 22، دفتر انتشارات اسلامی، قم، 1417ق؛ مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج ‏14، ص 209- 210، دار الکتب الاسلامیة، تهران، 1374ش.





1396@ - موتور جستجوی پرسش و پاسخ امین