با توجه به تأثیر زمان و مکان و شرایط دیگر، در مورد ارزش‌گذاری و اهمیت کارهای نیک، نمی‌توان در این رابطه یک قالب و یک قاعده کلی ارائه نمود، چه بسا در همان زمانی که برده‌داری رواج داشت، در برخی موارد، امور مهم‌تر از آن نیز وجود داشت؛ لذا در این‌جا به برخی موارد که به نظر می‌رسد از اهمیت بسزایی برخوردار باشند اشاره می‌کنیم.
1. روایتی از امام رضا(ع) بیانگر آن است که حتی در زمانی که برده‌داری نیز رواج داشت، کمک به گرسنگان - که در آیه بعدی سوره بلد بدان اشاره شده است - به عنوان بهترین جایگزین برای آن در نظر گرفته شده است. با توجه به این روایت، به نظر می‌رسد اکنون که برده‌داری از بین رفته است، سیر کردن شکم گرسنگان بهترین جایگزین خواهد بود.
معمر بن خلاد می‌‌گوید: امام هشتم (ع) را دیدم غذا میل می‌نمود و این آیه را خواند: «درگیر نشده در گردنه و چه دانی که گردنه چیست؟ آزاد کردن بنده است».[1] ... سپس فرمود: خدا می‌دانست که همه آفریدگانش(انسانها) نمی‌توانند بنده آزاد کنند، با اطعام طعام برایشان راهی به بهشت گشود (یعنی ثواب آزاد کردن بنده را دارد).[2]
2. تهیه مسکن برای کسانی که عائله‌مند هستند و سرپناهی از خودشان ندارند. امام صادق(ع) فرمود: هر کس دارای خانه‌ای باشد (که به آن نیاز ندارد) و مؤمنی برای سکونت در آن نیاز پیدا کند، ولی او دریغ کند، خداوند عز و جل به فرشتگان خود خطاب می‌فرماید: ای فرشتگان من! بنده من نسبت به بنده دیگر من، از خانه‌ای (که به آن نیازی نداشت) دریغ کرد و بخل ورزید، به عزت و جلالم سوگند که هرگز او را در بهشت سکونت نخواهم داد.[3]
اگرچه حدیث پیرامون کسی است که خانه اضافی داشته باشد، اما به نظر می‌رسد کسی که سرمایه‌ای داشته باشد که مورد نیازش نباشد و بتواند با آن برای دیگران خانه‌ای تهیه کند، مورد و مشمول این حدیث واقع می‌شود.
3. تهیه اثاثیه و جهیزیه برای جوانانی که در سن ازدواج هستند، امّا به دلیل فقر قادر به ازدواج نیستند. امام صادق(ع) فرمود: هر کس عزب و شخص مجردی را به همسری برساند، از جمله کسانی است که خدای بزرگ در روز قیامت به او نظر خواهد کرد.[4] روشن است که کمک به شخص مجرد برای رسیدن به همسر از راه‌های متعدد ممکن است؛ مانند معرفی همسر شایسته و مناسب، وساطت در امر ازدواج در صورت نیاز، همچنین در صورت امکان، کمک برای تهیه وسائل ضروری زندگی.
4. ادای بدهکاری و دین بدهکاران و مدیونینی که توانایی پرداخت آن را ندارند، خواه گرفتار زندان باشند و یا نباشند.
امام رضا(ع) در ضمن بیان فضائل و اعمال ماه مبارک رمضان می‌فرماید: کسی که به مؤمنی کمک کند خداوند وی را در عبور از پل صراط کمک می‌کند روزی که قدم‌ها درآن می‌لغزند.[5] اگرچه امام(ع) این را در اعمال ماه مبارک رمضان فرمودند، امّا روشن است که این کمک کردن، اولاً: اختصاص به آن ماه ندارد، ثانیاً: اینکه تحقیقاً این کمک شامل کمک مالی و پرداخت دیون نیز می‌شود. [1] . بلد، 11 – 13. [2] . «عَنْهُ عَنْ أَبِیهِ عَنْ مُعَمَّرِ بْنِ خَلَّادٍ قَالَ رَأَیْتُ أَبَا الْحَسَنِ الرِّضَا (ع) یَأْکُلُ فَتَلَا هَذِهِ الْآیَةَ فَلَا اقْتَحَمَ الْعَقَبَةَ وَ ما أَدْراکَ مَا الْعَقَبَةُ فَکُّ رَقَبَةٍ أَوْ إِطْعامٌ فِی یَوْمٍ ذِی مَسْغَبَةٍ یَتِیماً ذا مَقْرَبَةٍ أَوْ مِسْکِیناً ذا مَتْرَبَةٍ ثُمَّ قَالَ عَلِمَ اللَّهُ أَنْ لَیْسَ کُلُّ خَلْقِهِ یَقْدِرُ عَلَی عِتْقِ رَقَبَةٍ فَجَعَلَ لَهُمْ سَبِیلًا إِلَی الْجَنَّةِ بِإِطْعَامِ الطَّعَام»، برقی، احمد بن محمد بن خالد، المحاسن، محقق، مصحح، محدث، جلال الدین، ج 2، ص 389، دار الکتب الإسلامیة، قم، چاپ دوم، 1371 ق. [3] . «قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ (ع) مَنْ کَانَ لَهُ دَارٌ وَ احْتَاجَ مُؤْمِنٌ إِلَی أَنْ یَسْکُنَهَا فَمَنَعَهُ إِیَّاهَا قَالَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ مَلَائِکَتِی عَبْدِی بَخِلَ عَلَی عَبْدِی بِسُکْنَی الدُّنْیَا وَ عِزَّتِی لَا یَسْکُنُ جِنَانِی أَبَداً»، صدوق، ثواب الأعمال و عقاب الأعمال، ص 241، دار الشریف الرضی للنشر، قم، چاپ دوم، 1406 ق. [4] . «عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ (ع) قَالَ: مَنْ زَوَّجَ أَعْزَبَ کَانَ مِمَّنْ یَنْظُرُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ إِلَیْهِ یَوْمَ الْقِیَامَةِ»، کلینی، کافی، محقق، مصحح، غفاری، علی اکبر، آخوندی، محمد، ج 5، ص 331، دار الکتب الإسلامیة، چاپ چهارم، تهران، 1407 ق. [5] . «عَنْ أَبِی الْحَسَنِ عَلِیِّ بْنِ مُوسَی الرِّضَا (ع) قَالَ: الْحَسَنَاتُ فِی شَهْرِ رَمَضَانَ مَقْبُولَةٌ وَ السَّیِّئَاتُ فِیهِ مَغْفُورَةٌ مَنْ قَرَأَ فِی شَهْرِ رَمَضَانَ آیَةً مِنْ کِتَابِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ کَانَ کَمَنْ خَتَمَ الْقُرْآنَ فِی غَیْرِهِ مِنَ الشُّهُورِ وَ مَنْ ضَحِکَ فِیهِ فِی وَجْهِ أَخِیهِ الْمُؤْمِنِ لَمْ یَلْقَهُ یَوْمَ الْقِیَامَةِ إِلَّا ضَحِکَ فِی وَجْهِهِ وَ بَشَّرَهُ بِالْجَنَّةِ وَ مَنْ أَعَانَ فِیهِ مُؤْمِناً أَعَانَهُ اللَّهُ تَعَالَی عَلَی الْجَوَازِ عَلَی الصِّرَاطِ یَوْمَ تَزِلُّ فِیهِ الْأَقْدَامُ وَ مَنْ کَفَّ فِیهِ غَضَبَهُ کَفَّ اللَّهُ عَنْهُ غَضَبَهُ یَوْمَ الْقِیَامَةِ وَ مَنْ أَغَاثَ فِیهِ مَلْهُوفاً آمَنَهُ اللَّهُ مِنَ الْفَزَعِ الْأَکْبَرِ یَوْمَ الْقِیَامَةِ وَ مَنْ نَصَرَ فِیهِ مَظْلُوماً نَصَرَهُ اللَّهُ عَلَی کُلِّ مَنْ عَادَاهُ فِی الدُّنْیَا وَ نَصَرَهُ یَوْمَ الْقِیَامَةِ عِنْدَ الْحِسَابِ وَ الْمِیزَان»، مجلسی، محمد باقر، بحار الأنوار، ج 93، ص 341، دار إحیاء التراث العربی، بیروت، چاپ دوم، 1403ق.
