اسوالد اشپنگلر از آن دسته فیلسوفانی است که بینشی منفی نسبت به تاریخ دارد، حرکت تاریخ را ادواری می‌داند. بر این اساس سیر تاریخ روند تکاملی ندارد، بلکه تاریخ مجموعه‌ای از تمدن‌ها است که هر کدام پس از طلوع و طی مراحلی غروب خواهند کرد و آن‌گاه تمدنی دیگر و از نقطه‌ای دیگر طلوع و باز هم اقبال بختش پس از طی زمانی به غروب خواهد گرایید و این دور باطل همیشه ادامه دارد.
اما ادیان آسمانی، بویژه اسلام که برای همیشه تاریخ و برای همه آدمیان آمده است، به منظور معنا‌دهی به زندگی و امیدبخشی به آدمی، آینده روشن و هدف‌داری را ترسیم کرده و سیر حرکت تاریخ را به سوی آن نشان می‌دهد، چنان‌که خداوند تعالی در قرآن مجید می‌فرماید: «و در حقیقت، در زبور پس از تورات نوشتیم که زمین را بندگان شایسته ما به ارث خواهند برد». همچنین در جای دیگر از زبان حضرت موسی(ع) می‌فرماید: «از خدا یاری جویید و پایداری ورزید، که زمین از آنِ خداست؛ آن‌را به هر کس از بندگانش که بخواهد می‌دهد؛ و فرجام [نیک] برای پرهیزگاران است». قرآن با این بیان آینده‌ای روشن را به پارسایان نوید داده است. در این آیات و دیگر آموزه‌های وحیانی، آینده مشخصی برای تاریخ وجود دارد که قطعاً تحقق خواهد یافت.
گفتنی است؛ در آموزه‌های اسلامی علم تاریخ نیز بیهدف نیست و به تدبّر در آثار پیشینیان و عبرت گرفتن از حوادث و وقایع تاریخی سفارش شده است؛ مانند این‌که در قرآن کریم می‌خوانیم: «آیا در زمین نگردیده‌اند تا ببینند فرجام کسانی که پیش از آنان بودند، چگونه بوده است؟».
