در صورت اثبات استناد وصیت‌نامه به متوفّی و اثبات نشدن وجود وصیت‌نامه‌ای‌ متعارض و متأخّر، نداشتن تاریخ به تنهایی نمی‌تواند دلیلی برای عدم پذیرش وصیت باشد، بلکه صحت هر وصیت، مشروط به اموری است که نبودن هر کدام از آنها می‌تواند برای دادگاه مجوّزی برای ردّ وصیت باشد که به برخی از آنها اشاره می‌کنیم: 1. به استناد ماده 827 قانون مدنی، «موصی له»[1] پس از فوت «موصی»[2] وصیت را قبول کند. بنابراین اگر رد کند وصیت محقق نمی‌شود. 2. طبق مفاد ماده 835 همان قانون، وصیت کننده باید نسبت به مورد وصیت جایز التصرف باشد در غیر این صورت وصیت صحیح نیست. 3. وفق مفاد ماده 839 قانون مدنی، موصی مجدداً وصیت دیگری بر خلاف وصیت اول نکرده باشد. 4. اگر وصیت، مالی باشد به استناد ماده 843 قانون مدنی، فقط تا مقدار ثُلث ترکه نافذ است و مازاد بر ثلث نافذ نیست مگر با اجازه ورّاث. بنابراین، اگر حتی یک نفر از وراث هم اعتراض کند لااقل نسبت به همان مقدار، وصیت از اعتبار ساقط می‌شود. 5. اگر «موصی لهم» متعدد و محصور باشند صحت وصیت بستگی به قبول همه دارد و در صورت عدم قبول از سوی برخی از آنها، وصیت نسبت به آن مقدار باطل و بی‌اثر خواهد بود. 6. در صورتی که در وصیت، برخی از وراث، از ارث محروم شوند به استناد ماده 837 همان قانون، چنین وصیتی نافذ نیست. 7. به استناد ماده 854 قانون مدنی؛ اگر وصیت برای چند نفر باشد همه آنها باید مجتمعاً به وصیت عمل کنند مگر این‌که تصریح به استقلال هر یک شده باشد. بنابراین، اگر یک نفر استنکاف نماید عمل به وصیت از سوی دیگران صحیح نیست. 8. تعیین ارث ورّاث در وصیت، بر خلاف موازین شرعی مانند این‌که وصیت کند پسران و دختران به‌طور مساوی و یکسان ارث ببرند. [1] . یعنی؛ کسی که به نفع او وصیت شده است. [2] . یعنی؛ وصیت کننده.
شخصی در وصیتنامهای که از خود بجا گذاشته، فاقد تاریخ روز و ماه و سال میباشد، چنین وصیتی از طرف دادگاه پذیرفته نشده است. -به جهت اعتراض یکی از وراث- آیا چنین حکمی از سوی دادگاه صحیح است؟
در صورت اثبات استناد وصیتنامه به متوفّی و اثبات نشدن وجود وصیتنامهای متعارض و متأخّر، نداشتن تاریخ به تنهایی نمیتواند دلیلی برای عدم پذیرش وصیت باشد، بلکه صحت هر وصیت، مشروط به اموری است که نبودن هر کدام از آنها میتواند برای دادگاه مجوّزی برای ردّ وصیت باشد که به برخی از آنها اشاره میکنیم:
1. به استناد ماده 827 قانون مدنی، «موصی له»[1] پس از فوت «موصی»[2] وصیت را قبول کند. بنابراین اگر رد کند وصیت محقق نمیشود.
2. طبق مفاد ماده 835 همان قانون، وصیت کننده باید نسبت به مورد وصیت جایز التصرف باشد در غیر این صورت وصیت صحیح نیست.
3. وفق مفاد ماده 839 قانون مدنی، موصی مجدداً وصیت دیگری بر خلاف وصیت اول نکرده باشد.
4. اگر وصیت، مالی باشد به استناد ماده 843 قانون مدنی، فقط تا مقدار ثُلث ترکه نافذ است و مازاد بر ثلث نافذ نیست مگر با اجازه ورّاث. بنابراین، اگر حتی یک نفر از وراث هم اعتراض کند لااقل نسبت به همان مقدار، وصیت از اعتبار ساقط میشود.
5. اگر «موصی لهم» متعدد و محصور باشند صحت وصیت بستگی به قبول همه دارد و در صورت عدم قبول از سوی برخی از آنها، وصیت نسبت به آن مقدار باطل و بیاثر خواهد بود.
6. در صورتی که در وصیت، برخی از وراث، از ارث محروم شوند به استناد ماده 837 همان قانون، چنین وصیتی نافذ نیست.
7. به استناد ماده 854 قانون مدنی؛ اگر وصیت برای چند نفر باشد همه آنها باید مجتمعاً به وصیت عمل کنند مگر اینکه تصریح به استقلال هر یک شده باشد. بنابراین، اگر یک نفر استنکاف نماید عمل به وصیت از سوی دیگران صحیح نیست.
8. تعیین ارث ورّاث در وصیت، بر خلاف موازین شرعی مانند اینکه وصیت کند پسران و دختران بهطور مساوی و یکسان ارث ببرند. [1] . یعنی؛ کسی که به نفع او وصیت شده است. [2] . یعنی؛ وصیت کننده.
- [آیت الله بهجت] شخصی در یک تاریخ مشخّص حقوق می گیرد و همان تاریخ، آخرین روز سال خمسی او است. با سر رسیدن آن تاریخ آیا به حقوق همان ماه که در واقع خرج ماه آینده است خمس تعلّق می گیرد؟
- [سایر] اگر شخصی یک ماه نماز قضا از سال های قبل بر ذمه داشته باشد، آیا می تواند آن را به این صورت بجا آورد: در ابتدا، به مدت یک ماه، هر روز یک نماز قضای صبح بجا آورد و سپس به مدت یک ماه، هر روز نماز ظهر بخواند و سپس یک ماه نماز عصر و همین طور تا آخر که در مجموع نمازهای قضای آن یک ماه را در طول پنج ماه بجا می آورد؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] یکی از اقوام فوت کرده که من هم شرعاً وارث او محسوب می شدم و بقیه وراث بدون حضور من اموال را تقسیم کرده اند و من نسبت به تقسیم اعتراض دارم. آیا تقسیم بدون حضور من صحیح بوده یا من حق اعتراض دارم؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] شخصی مجروحی شکایت کرده که فلان شخص مرا زد و قرائن دیگر نیز وجود دارد، یک شاهد شهادت داده که درگیر شدند یا اقرار به درگیری لفظی دارد، ولی منکر کتک است، مورد از موارد لوث است و دادگاه بدون مراسم قسامه حکم به پرداخت دیه می دهد، متهم اعتراض می کند; آیا این حکم صحیح است یا باید نقض شود؟
- [آیت الله سبحانی] شخصی فوت کرده است و حقوق بازنشستگی او بطور ماهانه مرتب دریافت و میان وراث تقسیم می شود، حالا اگر یکی از وراث سهم الارث خود را جمع کند و سال بر آن بگذرد متعلق خمس خواهد بود؟
- [آیت الله خامنه ای] برای تشخیص اینکه فردی به سن بلوغ رسیده یا نه، چگونه می توان بر اساس سال قمری، تاریخ ولادت او را از نظر سال و ماه بدست آورد؟
- [آیت الله خامنه ای] مهریه شخصی در سال 1352 مبلغ 3500 تومان بوده و شوهر زن در سال 1363 و زن در سال 1368 فوت نموده اند حال پولی که در سال 1384 بابت مهریه به وراث زن می رسد چه مقدار می باشد؟
- [آیت الله علوی گرگانی] به نظر مبارک معظّم له علامت یا علامتهای هلال شب اوّل ماه قمری چه میباشد؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] شخصی برای ثلث اموال خود محل مصرفی را معین کرده و علاوه بر آن اظهار داشته است که مهریه همسر او که اکثریت اموال او را شامل می شود بدهند. بیان فرمایید: اولاً چنین وصیتی وجهه شرعی دارد؟ ثانیاً پرداخت مهریه بر سایر وراث واجب است؟ ثالثاً تقدم و تأخر در ذکر موارد فوق (ثلث و مهریه) تغییری در حکم دارد؟
- [آیت الله جوادی آملی] شخصی مقلد حضرتعالی است و 23/10 (بیست و سوم دی ماه) حساب سال خمسی او میباشد و مبلغ 000/500/3 تومان موجودی در حساب دارد و قصد دارد برای خود ماشین بخرد آیا خمس تعلق میگیرد یا نه؟
- [آیت الله علوی گرگانی] اگر موقعی که تشهّد میخواند، یا بعد از ایستادن شک کند که دو سجده را بجا آورده یا نه، و در همان موقع یکی از شکهایی که اگر بعد ازتمام شدن دو سجده اتفاق بیفتد صحیح میباشد برای او پیش آید مثلاً شک کند که دو رکعت خوانده یا سه رکعت، چنانچه به دستور آن شک عمل کند، نمازش صحیح است.
- [آیت الله نوری همدانی] اگر خانه ای را مثلاً یک سال اجاره دهند وابتدای آن را یک ماه بعد از خواندن صیغه قرار دهند اجاره صحیح است ، اگر چه موقعی که صیغه می خوانند خانه دراجاره دیگری باشد .
- [آیت الله اردبیلی] بر هر مکلفی واجب است تکالیف شریعت اسلام را آن چنانکه متوجه او میباشد انجام دهد. شرایط تکلیف چند چیز است: الف (بلوغ)؛ نشانه بالغ شدن دختر یا پسر یکی از سه چیز است: اوّل:روییدن موی زبر و درشت زیر شکم و بالای عورت. دوم: بیرون آمدن منی در خواب یا بیداری. سوم:برای پسر تمام شدن پانزده سال قمری هر چند وقتی سیزده سال او تمام شد، خوب است بنابر احتیاط مستحب واجبات را بجا آورد و از کارهای حرام اجتناب کند و زنهای نامحرم نیز خودشان را از او بپوشانند و برای دختر تمام شدن نه سال قمری، و اگر سن دختر معلوم نباشد و آبستن شود یا خونی ببیند که صفات حیض را داشته باشد، حکم میشود که قبلاً بالغ شده است. ب (عقل)؛ پس دیوانه تکلیفی ندارد. ج (توانایی انجام تکلیف و اختیار)؛ پس شخصی که به طور کلّی از انجام وظایف خود عاجز است، تکلیفی ندارد.
- [آیت الله مکارم شیرازی] هرگاه شخص زندانی نتواند به ماه رمضان یقین پیدا کند باید به گمان خود عمل نماید و آن ماه را که بیشتر احتمال می دهد که ماه رمضان است روزه بگیرد و اگر گمان برای او حاصل نشود هر ماهی را که روزه بگیرد صحیح است، ولی احتیاط واجب آن است که اگر زندان او ادامه یابد در سال آینده نیز همان ماه را روزه بگیرد.
- [آیت الله مکارم شیرازی] شخصی که برای او وصیت شده باید وجود داشته باشد، بنابراین اگر مالی را برای بچه ای که ممکن است بعداً به وجود آید وصیت کند اشکال دارد و احتیاط آن است که با ورثه صلح کنند، ولی اگر برای بچه ای که در شکم مادر است وصیتی کند وصیت او صحیح است هر چند هنوز روح نداشته باشد، پس اگر زنده به دنیا آمد باید آنچه را که وصیت کرده به او دهند و اگر مرده به دنیا آید وصیت باطل می شود و آن مال به ورثه می رسد.
- [آیت الله علوی گرگانی] هرگاه زن در ضمن عقد لازم با شوهر شرط کند که اگر شوهر مسافرت نماید، یا مثلاً شش ماه به او خرجی ندهد اختیار طلاق با او باشد، این شرط باطل است ولی چنانچه شرط کند که اگر مرد مسافرت کند، یا مثلاً تا شش ماه خرجی ندهد، فعلاً از طرف او برای طلاق خود وکیل باشد چنانچه خود را طلاق دهد، صحیح است در صورتی که از وکالت عزلش نکرده باشد و در این صورت وکالت فعلی ومنجّز است وتعلیق در وقت طلاق میباشد.
- [آیت الله سیستانی] کسی که وصیّت میکند باید بالغ و عاقل باشد، و سفیه نباشد، و از روی اختیار وصیّت کند، پس وصیّت بچه نابالغ صحیح نیست مگر آنکه ده سال داشته باشد، و وصیّت برای ارحامش، یا صرف در خیرات عامه نموده باشد که وصیّت او در این دو مورد صحیح است. و اما اگر برای غیر ارحامش وصیّت کند، یا آنکه بچه هفت ساله وصیّت کند در مورد چیز مختصری از اموالش، صحت وصیّت محل اشکال است، پس باید رعایت احتیاط بشود، و اگر شخصی سفیه باشد، وصیّت او در اموالش نافذ نیست، ولی در غیر آن نافذ است، مانند امور مربوط به تجهیز او.
- [آیت الله اردبیلی] از جمله مستحبّات مؤکّد که در روایات از آن به (حجّ اصغر) تعبیر شده (عمره مفرده) است؛ بلکه کسی که استطاعت برای حج را ندارد، ولی میتواند عمره مفرده به جا آورد، بنابر احتیاط واجب باید آن را به جا آورد و در همه اوقات سال میتوان آن را بجا آورد، ولی در یک ماه قمری بیش از یک عمره مفرده نمیتوان به نیت یک نفر انجام داد و نسبت به عمره ماه رجب تأکید بسیار شده است. واجبات عمره مفرده که باید در آنها قصد قربت داشته باشد عبارت از هفت مورد زیر است: (اِحرام)، (طواف خانه خدا)، (نماز طواف)، (سعی بین صفا و مروه)، (تراشیدن سر یا تقصیر)، (طواف نساء) و (نماز طواف نساء). =============================================================================== تفصیل و احکام هر یک از موارد و احکام حجّ و عمره در کتاب (مناسک حجّ و عمره) بیان شده است، و باید بدانجا مراجعه شود.
- [آیت الله علوی گرگانی] کسی که مالی را وقف میکند، بنابر احتیاط مستحبّ باید قصد قربت داشته باشد و از موقع خواندن صیغه مال را برای همیشه وقف نماید و نیز اگر وقف را معلّق بر چیزی که بعد از این یقیناً یا احتمالاً حاصل شود یا او را بر چیزی که فعلاً احتمال حصول او را بدهد معلّق نماید وقف باطل است مثلاً بگوید خانه خود را وقف نمودم اگر خدا به من پسر بدهد یا اگر امروز روز جمعه باشد یا اگر اوّل ماه باشد باطل است و نیز اگر بگوید تا ده سال وقف باشد و بعد از آن نباشد یا بگوید تا ده سال وقف باشد، بعد پنج سال وقف نباشد ودوباره وقف باشد، وقف صحیح نمیباشد.
- [آیت الله نوری همدانی] روزةْ تمام روزهای سال غیر از روزه های حرام و مکروه که گفته شد مستحب است . و برای بعضی از روزها بیشتر سفارش شده است که از آن جمله است : 1- پنجشنبه اول و پنجشنبه آخر هر ماه و چهارشنبه اولی که بعد از روز دهم ماه است و اگر کسی اینها را بجا نیاورد، مستحب است قضا نماید و چنانچه اصلاً نتواند روزه بگیرد ، مستحب است برای هر روز یک مد طعام یا 6 / 12 نخود نقره به فقیر بدهد . 2- سیزدهم و چهاردهم و پانزدهم هر ماه . 3 - تمام ماه رجب و شعبان و بعضی از این دو ماه اگر چه یک روز باشد . 4 -روز عید نوروز ، بیست و پنجم و بیست ونهم ذی قعده روز اول تا روز نهم ذی حجه ( روز عرفه ) ، ولی اگر به واسطة ضعف روزه نتواند دعاهای روز عرفه را بخواند ، روزة آن روز مکروه است ، عید سعید غدیر ( 18 ذی حجه ) ، روز اول و سوم محرم ، میلاد مسعود پیغمبر اکرم ( صلی الله علیه و آله و سلم ) ( 17 ربیع الاول ) روز مبعث حضرت رسول اکرم ( صلی الله علیه و آله و سلم ) ( 27 رجب ) ، و اگر کسی روزة مستحبی بگیرد واجب نیست آن را به آخر رساند ، بلکه اگر برادر مومنش او را به غذا دعوت کند ، مستحب است دعوت او را قبول کند . و در بین روز افطار نماید . مواردی که مستحب است: انسان از کارهائی که روزه را باطل می کند خودداری نماید