در اینگونه موارد - که اتفاقاً تعداد آنها در قرآن کریم کم نیست - نیازی نداریم که در هر مورد لزوماً دلیلی برای تقدیم و تأخیر، استفاده از یک نام به جای نام دیگر و ... ارائه کنیم و همین که با این تفاوت‌ها، سخن شیواتر و زیباتر می‌شود کافی است. با این وجود، برای آنچه در پرسش آمده است در کتب تفسیری دلیلی ارائه شده که ما بدون نقد آن، تنها به نقل آن بسنده می‌کنیم: در آیه 7 سوره احزاب می‌خوانیم: «وَ إِذْ أَخَذْنا مِنَ النَّبِیِّینَ میثاقَهُمْ وَ مِنْکَ وَ مِنْ نُوحٍ وَ إِبْراهیمَ وَ مُوسی‏ وَ عیسَی ابْنِ مَرْیَمَ وَ أَخَذْنا مِنْهُمْ میثاقاً غَلیظاً». در این آیه پروردگار متعال بعد از ذکر کلمه «نبیّین» که دلالت بر تمام انبیای الاهی دارد، نام پنج تن از انبیای اولوا العزم را به ترتیب زمانی ذکر نمود تا عظمت و شرافت و برتری آنان را نسبت به سایر انبیا برساند، و در بین انبیای اولوا العزم نیز ابتدا با اشاره از پیامبر اسلام(ص) یاد کرده تا عظمت و شرافت و برتری ایشان را نسبت به تمامی پیامبران حتی پیامبران اولوا العزم بفهماند،[1] اما در آیه: «شَرَعَ لَکُمْ مِنَ الدِّینِ ما وَصَّی بِهِ نُوحاً وَ الَّذی أَوْحَیْنا إِلَیْکَ وَ ما وَصَّیْنا بِهِ إِبْراهیمَ وَ مُوسی‏ وَ عیسی‏ أَنْ أَقیمُوا الدِّینَ وَ لا تَتَفَرَّقُوا فیهِ»،[2] حضرت نوح را از جهت ذکر بر پیامبر اسلام مقدم داشته با این‌که تقدم شرافتی پیامبر اسلام اقتضا می‌کرد، در این‌جا نیز از جهت ذکر، بر تمام انبیای اولوا العزم حتی بر حضرت نوح مقدم شود. مفسران در وجه تقدم نام حضرت نوح(ع) بر پیامبر اسلام(ص) در این آیه گفته‌اند: «علت تقدم ذکری حضرت نوح بر ایشان به این دلیل بود که مقصود پروردگار حکیم در این‌جا بیان اصالت و قدمت، دین اسلام بوده و چون دین حضرت نوح قدیمی‌ترین شریعت‌ها و اصیل‌ترین دین‌ها و دارای عهدی طولانی بوده پروردگار حکیم، حضرت نوح را از جهت ذکری مقدم داشته و سپس دین اسلام را تشبیه به دین ایشان کرده تا اصالت و قدمت دین اسلام را بفهماند و این تقدم ذکری حضرت نوح دارای هدفی معین[3] بوده و منافاتی با تقدم شرافتی پیامبر اسلام ندارد.[4] [1] . «برخی گفته‌اند: تقدم پیامبر اسلام(ص) بر تمام انبیای اولوا العزم و غیر آنان علاوه بر تقدم شرافتی حتی می‌تواند تقدم واقعی باشد؛ زیرا خود پیامبر اکرم فرموده‌اند: «کنت نبیا و آدم بین الماء و الطین». شریف لاهیجی، محمد بن علی، تفسیر شریف لاهیجی، محقق، حسینی ارموی، میر جلال الدین، ج 3، ص 614 - 615، تهران، دفتر نشر داد، چاپ اول، 1373 ش. [2] . شورا، 13. [3] . «رساندن قدمت دین حضرت نوح». [4] . ر. ک: «طباطبایی، سید محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج 18، ص 28 - 29، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ پنجم، 1417ق؛ طبرسی فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، محقق، بلاغی، محمد جواد، ج 8، ص 531، تهران، ناصر خسرو، تهران، چاپ سوم، 1372ش؛ کاشانی، ملا فتح الله، تفسیر منهج الصادقین فی الزام المخالفین، ج 7، ص 254، تهران، کتابفروشی محمد حسن علمی، 1336ش.
در آیه هفت از سوره احزاب میبینیم که اولین خطاب نسبت به رسول الله(ص) است، اما در آیه سیزده سوره شوری اولین خطاب نسبت به نوح(ع) است و رسول الله(ص) در درجه دوم ذکر شده، دلیل اختلاف ترتیب ذکر رسولان اولوالعزم در این دو آیه چیست؟
در اینگونه موارد - که اتفاقاً تعداد آنها در قرآن کریم کم نیست - نیازی نداریم که در هر مورد لزوماً دلیلی برای تقدیم و تأخیر، استفاده از یک نام به جای نام دیگر و ... ارائه کنیم و همین که با این تفاوتها، سخن شیواتر و زیباتر میشود کافی است. با این وجود، برای آنچه در پرسش آمده است در کتب تفسیری دلیلی ارائه شده که ما بدون نقد آن، تنها به نقل آن بسنده میکنیم:
در آیه 7 سوره احزاب میخوانیم: «وَ إِذْ أَخَذْنا مِنَ النَّبِیِّینَ میثاقَهُمْ وَ مِنْکَ وَ مِنْ نُوحٍ وَ إِبْراهیمَ وَ مُوسی وَ عیسَی ابْنِ مَرْیَمَ وَ أَخَذْنا مِنْهُمْ میثاقاً غَلیظاً».
در این آیه پروردگار متعال بعد از ذکر کلمه «نبیّین» که دلالت بر تمام انبیای الاهی دارد، نام پنج تن از انبیای اولوا العزم را به ترتیب زمانی ذکر نمود تا عظمت و شرافت و برتری آنان را نسبت به سایر انبیا برساند، و در بین انبیای اولوا العزم نیز ابتدا با اشاره از پیامبر اسلام(ص) یاد کرده تا عظمت و شرافت و برتری ایشان را نسبت به تمامی پیامبران حتی پیامبران اولوا العزم بفهماند،[1] اما در آیه: «شَرَعَ لَکُمْ مِنَ الدِّینِ ما وَصَّی بِهِ نُوحاً وَ الَّذی أَوْحَیْنا إِلَیْکَ وَ ما وَصَّیْنا بِهِ إِبْراهیمَ وَ مُوسی وَ عیسی أَنْ أَقیمُوا الدِّینَ وَ لا تَتَفَرَّقُوا فیهِ»،[2] حضرت نوح را از جهت ذکر بر پیامبر اسلام مقدم داشته با اینکه تقدم شرافتی پیامبر اسلام اقتضا میکرد، در اینجا نیز از جهت ذکر، بر تمام انبیای اولوا العزم حتی بر حضرت نوح مقدم شود.
مفسران در وجه تقدم نام حضرت نوح(ع) بر پیامبر اسلام(ص) در این آیه گفتهاند: «علت تقدم ذکری حضرت نوح بر ایشان به این دلیل بود که مقصود پروردگار حکیم در اینجا بیان اصالت و قدمت، دین اسلام بوده و چون دین حضرت نوح قدیمیترین شریعتها و اصیلترین دینها و دارای عهدی طولانی بوده پروردگار حکیم، حضرت نوح را از جهت ذکری مقدم داشته و سپس دین اسلام را تشبیه به دین ایشان کرده تا اصالت و قدمت دین اسلام را بفهماند و این تقدم ذکری حضرت نوح دارای هدفی معین[3] بوده و منافاتی با تقدم شرافتی پیامبر اسلام ندارد.[4] [1] . «برخی گفتهاند: تقدم پیامبر اسلام(ص) بر تمام انبیای اولوا العزم و غیر آنان علاوه بر تقدم شرافتی حتی میتواند تقدم واقعی باشد؛ زیرا خود پیامبر اکرم فرمودهاند: «کنت نبیا و آدم بین الماء و الطین». شریف لاهیجی، محمد بن علی، تفسیر شریف لاهیجی، محقق، حسینی ارموی، میر جلال الدین، ج 3، ص 614 - 615، تهران، دفتر نشر داد، چاپ اول، 1373 ش. [2] . شورا، 13. [3] . «رساندن قدمت دین حضرت نوح». [4] . ر. ک: «طباطبایی، سید محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج 18، ص 28 - 29، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ پنجم، 1417ق؛ طبرسی فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، محقق، بلاغی، محمد جواد، ج 8، ص 531، تهران، ناصر خسرو، تهران، چاپ سوم، 1372ش؛ کاشانی، ملا فتح الله، تفسیر منهج الصادقین فی الزام المخالفین، ج 7، ص 254، تهران، کتابفروشی محمد حسن علمی، 1336ش.
- [سایر] پیامبر اسلام (ص) آیه 92 سوره یوسف را در کجا و برای چه کسانی گفته است؟
- [سایر] چرا در اوایل سوره یوسف، صفت غفلت به پیامبراکرم(ص) نسبت داده شده است؟
- [سایر] برای اولین بار چه کسی حضرت محمد (ص) را یا رسول الله خطاب کرد؟
- [سایر] با توجه به روایات زیر، معنای اختیال چیست؟ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُوسَی بْنِ الْمُتَوَکلِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یحْیی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ عَنْ مُوسَی بْنِ عُمَرَ عَنِ ابْنِ فَضَّالٍ عَمَّنْ حَدَّثَهُ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ (ع) قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (ص) مَنْ مَشَی علی الْأَرْضِ اخْتِیالًا لَعَنَتْهُ الْأَرْضُ وَ مَنْ تَحْتَهَا وَ مَنْ فَوْقَهَا. عَنْ سَعْدٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِیهِ رَفَعَهُ قَالَ قَالَ أَبُو جَعْفَرٍ(ع) قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (ص) وَیلٌ لِمَنْ یخْتَالُ فِی الْأَرْضِ یعَانِدُ جَبَّارَ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ.
- [سایر] آیا آیه اول سوره تحریم،گناهی را به پیامبراکرم(ص)نسبت می دهد؟
- [سایر] آیا پیامبران اولوالعزم موظف به پیروی از دین پیامبر قبل از خود بودهاند و چرا حضرت رسول اکرم(ص) خود را پیرو دین ابراهیم میدانست؟
- [سایر] آیا پیامبر اکرم(ص) و حضرت علی(ع) در اذان و اقامه شان ذکر اشهد ان محمد رسول الله و اشهد ان علیا ولی الله را می گفتند؟
- [سایر] دیدگاه پیامبراکرم(ص) نسبت به یاری امام حسین(ع) چیست؟
- [سایر] این جانب در جایی خوانده ام که شیعیان معتقدند دوازده امام از تمامی رسولان و پیامبران بجز حضرت محمد (ص) برتر هستند. و یک دلیلی که آنها برای اثبات این مطلب می آورند، این است که حضرت عیسی (ع) در پشت سر حضرت امام زمان (عج) نماز خواهد خواند. هر چند در مذهب اهل سنت آمده است که حضرت عیسی (ع) به زمین خواهد آمد، اما نه به عنوان یک رسول یا یک پیامبر، بلکه به عنوان یکی از اعضای امت حضرت محمد (ص)، بنابراین آیا این مطلب صحت ندارد که دوازده امام برتر از همه رسولان و پیامبران بجز حضرت محمد (ص) باشند. همچنین، آیا این باور و اعتقاد در تضاد و تناقض با اعتقاد به قطعیت رسولان و پیغمبران نیست؛ چرا که در این جا (به گفته شیعیان) بعد از خاتم رسولان حضرت محمد (ص) هستند افرادی که از تمامی پیامبران و رسولان بجز حضرت محمد (ص) برترند؟
- [سایر] رسول خدا(ص) شدیدترین خطاب به دوزخیان را کدام آیه از قرآن میداند؟
- [آیت الله سیستانی] نماز غفیله یکی از نمازهای مستحبّی است که بین نماز مغرب و عشا خوانده میشود . و در رکعت اول آن ، بعد از حمد باید بجای سوره این آیه را بخوانند : (وَذَا النُّونِ اِذْ ذَهَبَ مُغاضِباً فَظَنَّ اَنْ لَنْ نَقْدِرَ عَلَیْهِ فَنادی فِی الظُّلُماتِ اَنْ لا اِلهَ إلاّ اَنْتَ سُبْحانَکَ اِنّی کُنْتُ مِنَ الظّالِمینَ فَاسْتَجَبْنا لَهُ وَنَجَّیْناهُ مِنَ الغَمِ ّ وَکَذلِکَ نُنْجِی المُؤْمِنِین) . و در رکعت دوم بعد از حمد بجای سوره این آیه را بخوانند : (وَعِنْدَهُ مَفاتِحُ الغَیْبِ لا یَعْلَمُها إلاّ هُوَ وَیَعْلَمُ ما فِی البَرِ ّ وَالبَحْرِ وَما تَسْقُطُ مِنْ وَرَقَةٍ إلاّ یَعْلَمُها وَلا حَبَّةٍ فِی ظُلُماتِ الاَرْضِ وَلا رَطبٍ وَلا یابسٍ إلاّ فِی کِتابٍ مُبینٍ) . و در قنوت بگویند : (اللّهُمَّ اِنّی اَسأَلُکَ بِمَفاتِح الغَیْبِ الَّتِی لا یَعْلَمُها إلاّ اَنْتَ اَنْ تُصَلّیَ عَلی مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ وَاَنْ تَفْعَل بِی کَذا وکَذا) . وبجای کلمه کذا وکذا حاجتهای خود را بگویند و بعد بگویند : (اللّهُمَّ اَنْتَ وَلِیُّ نِعْمَتِی وَالقادِرُ عَلی طَلِبَتِی تَعْلَمُ حاجَتِی فَاَسْالُکَ بِحَقّ مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ عَلَیْهِ وَعَلیْهِمُ السَّلامُ لَمّا قَضَیْتَها لِی) .
- [آیت الله مکارم شیرازی] مستحب است به امید این که مطلوب پروردگار باشد در شب اول قبر دو رکعت نماز وحشت برای میت بخوانند، به این ترتیب که در رکعت اول بعد از حمد یک مرتبه (آیة الکرسی) و در رکعت دوم بعد از حمد ده مرتبه انا انْزلْناه بخواند و بعد از سلام نماز بگوید: (اللهم صل علی محمد و آل محمد و ابْعثْ ثوابها الی قبْر فلان) (و به جای فلان، اسم میت را بگوید).
- [آیت الله سبحانی] مستحب است در شب اول قبر، دو رکعت نماز لیلة الدفن برای میّت بخوانند و دستور آن این است که در رکعت اول بعد از حمد یک مرتبه آیة الکرسی و در رکعت دوم بعد از حمد ده مرتبه سوره قدر (انّا أنزلناه) بخوانند و بعد از سلام نماز بگویند: اللّهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّد و آلِ مُحَمَّد و ابْعَثْ ثَوابَها إلی قَبْرِ فلان و به جای فلان، اسم میّت را بگویند.
- [امام خمینی] مستحب است در شب اول قبر دو رکعت نماز وحشت برای میت بخوانند. و دستور آن این است که در رکعت اول بعد از حمد، یک مرتبه آیة الکرسی و در رکعت دوم بعد از حمد، ده مرتبه سوره "انا انزلناه" بخوانند، و بعداز سلام نماز بگویند: "اللهم صل علی محمد و آل محمد و ابعث ثوابها الی قبر فلان" و به جای کلمه فلان، اسم میت را بگویند.
- [آیت الله شبیری زنجانی] مستحب است در شب اول قبر دو رکعت نماز وحشت برای میت بخوانند و دستور آن این است که در رکعت اول بعد از حمد یک مرتبه (آیة الکرسی) و در رکعت دوم بعد از حمد ده مرتبه سوره (إنّا أنزلناه) بخوانند و بعد از سلام نماز بگویند: (اللّهمّ صَلِّ علی محمَّدٍ و آلِ محمّدٍ، وابْعَثْ ثوابَها إلی قَبْرِ فُلانٍ) و به جای کلمه فلان اسم میت را بگویند.
- [آیت الله وحید خراسانی] مستحب است در شب اول قبر دو رکعت نماز وحشت برای میت بخوانند و دستور ان این است که در رکعت اول بعد از حمد یک مرتبه ایه الکرسی و در رکعت دوم بعد از حمد ده مرتبه سوره انا انزلناه را بخوانند و بعد از سلام نماز بگویند اللهم صل علی محمد و ال محمد و ابعث ثوابها الی قبر فلان و به جای کلمه فلان اسم میت را بگویند
- [آیت الله فاضل لنکرانی] مستحب است در شب اول قبر، دو رکعت نماز وحشت برای میت بخوانند و دستور آن این است که در رکعت اول بعد از حمد یک مرتبه آیة الکرسی و در رکعت دوم بعد از حمد ده مرتبه سوره اِنّا اَنْزَلْنا بخوانند و بعد از سلام نماز بگویند اللّهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّد وَآلِ مُحَمَّد وَابْعَثْ ثَوابَها اِلَی قَبْرِ فُلانَ و به جای کلمه فلان اسم میت را بگویند.
- [آیت الله سیستانی] سزاوار است در شب اول قبر ، دو رکعت نماز وحشت برای میّت بخوانند ، و دستور آن این است که : در رکعت اول بعد از حمد یک مرتبه آیة الکرسی ، و در رکعت دوم بعد از حمد ده مرتبه سوره (إنّا أنزلناه) را بخوانند ، و بعد از سلام نماز بگویند : (اللّهُمَّ صَلِ عَلی مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ ، وَابْعَثْ ثَوابَها اِلی قَبْرِ فُلانٍ) وبجای کلمه فلان اسم میّت را بگویند .
- [امام خمینی] - ترجمه سوره قل هو الله احد بسم الله الرحمن الرحیم: (قل هو الله احد)، یعنی بگو ای محمد (ص) که خداوند، خدایی است یگانه. (الله الصمد)، یعنی خدایی که از تمام موجودات بی نیاز است. (لم یلد و لم یولد)، فرزند ندارد و فرزند کسی نیست. (و لم یکن له کفوا احد)، یعنی هیچ کس از مخلوقات مثل او نیست.
- [آیت الله مکارم شیرازی] در رکعت دوم تمام نمازها، تشهد واجب است، همچنین در رکعت آخر نماز مغرب و عشا و ظهر و عصر، و طریقه تشهد این است که بعد از سجده دوم می نشیند و در حال آرام بودن بدن ذکر تشهد را می گوید و کافی است بگوید: (اشْهدانْ لا اله إلا الله وحْده لا شریک له و اشْهد ان محمداً عبْده و رسوله اللهم صل علی محمد و آل محمد) و این کلمات باید به عربی صحیح و به ترتیب و پشت سر هم گفته شود.