http://www.islamquest.net

با توجه به روایات زیر، معنای اختیال چیست؟ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُوسَی بْنِ الْمُتَوَکلِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یحْیی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ عَنْ مُوسَی بْنِ عُمَرَ عَنِ ابْنِ فَضَّالٍ عَمَّنْ حَدَّثَهُ‌ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ (ع) قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (ص) مَنْ مَشَی علی الْأَرْضِ اخْتِیالًا لَعَنَتْهُ الْأَرْضُ وَ مَنْ تَحْتَهَا وَ مَنْ فَوْقَهَا. عَنْ سَعْدٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِیهِ رَفَعَهُ قَالَ قَالَ أَبُو جَعْفَرٍ(ع) قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (ص) وَیلٌ لِمَنْ یخْتَالُ فِی الْأَرْضِ یعَانِدُ جَبَّارَ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ.
در روایات مورد پرسش می‌خوانیم: امام صادق(ع) به نقل از پیامبر خدا(ص) فرمود: «هر که با خودبزرگ‌بینی و تکبّر بر روی زمین راه رود، زمین و آنچه در زیر آن و در بالای آن است، او را لعنت کنند».[1] امام باقر(ع) روایت نموده که پیامبر خدا(ص) فرمود: «وای بر آن‌کس که در زمین خودبزرگ‌بینی و تکبّر کند که این شخص با آفریدگار قاهر آسمان‌ها و زمین مخالفت ورزیده است».[2] چند نکته درباره این دو روایت بیان می‌شود: یک. این روایات بیانگر کیفر کسانی هستند که با خود بزرگ‌بینی و گردن افرازی بر زمین راه می‌روند. دو. «اختیال» و «خُیَلاء» از ریشه خیل به معنای خود بزرگ‌بینی[3] و تکبّر[4] است. و اسلام، تکبّر را مورد سرزنش و نکوهش قرار داده، پیروانش را از آن بر حذر می‌دارد؛[5] قرآن کریم می‏فرماید: «من آنهایی را که در روی زمین به ناحق ادّعای بزرگی می‌کنند، از آیات رحمتم روی‌گردان خواهم ساخت».[6] و در جای دیگر می‌فرماید: «خداوند متکبّران را دوست نمی‌دارد».[7] روحیه «خود بزرگ‌بینی» گاه انسان را در برابر خدا و پیامبر به تمرّد و سرکشی می‌کشاند وگاه او را در میان همنوعان به برتری جویی و استکبار وا می‌دارد.[8]   [1] . شیخ صدوق، ثواب الأعمال و عقاب الأعمال، ص 275، دار الشریف الرضی للنشر، قم، چاپ دوم، 1406ق. [2] . همان. [3] . بستانی، فؤاد افرام، مهیار، رضا، فرهنگ ابجدی عربی- فارسی، ص 27، انتشارات اسلامی، تهران، چاپ دوم، 1375ش. [4] . ‏طریحی، فخر الدین، مجمع البحرین، تحقیق: حسینی‏، سید احمد، ج 5، ص 367، کتابفروشی مرتضوی، تهران، چاپ سوم، 1375ش؛ راغب اصفهانی، حسین بن محمد، المفردات فی غریب القرآن، تحقیق: داودی، صفوان عدنان، ص 304،  دارالعلم‏، الدار الشامیة، دمشق، بیروت، چاپ اول، 1412ق. [5] . ر.ک: «تکبر و تواضع در روایات»، سؤال 29322؛ «صفات و ویژگی های مستکبران از نگاه قرآن کریم»، سؤال 23068؛ «دانش بیشتر، تواضع و فروتنی بیشتر»، سؤال 29277. [6] . اعراف، 146. [7] . نحل، 23. [8] . ر.ک: نراقی، ملا احمد، معراج السعادة، ص 290 – 292، هجرت، قم، چاپ پنجم، 1377ش.
عنوان سوال:

با توجه به روایات زیر، معنای اختیال چیست؟ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُوسَی بْنِ الْمُتَوَکلِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یحْیی عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ عَنْ مُوسَی بْنِ عُمَرَ عَنِ ابْنِ فَضَّالٍ عَمَّنْ حَدَّثَهُ‌ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ (ع) قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (ص) مَنْ مَشَی علی الْأَرْضِ اخْتِیالًا لَعَنَتْهُ الْأَرْضُ وَ مَنْ تَحْتَهَا وَ مَنْ فَوْقَهَا. عَنْ سَعْدٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِیهِ رَفَعَهُ قَالَ قَالَ أَبُو جَعْفَرٍ(ع) قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (ص) وَیلٌ لِمَنْ یخْتَالُ فِی الْأَرْضِ یعَانِدُ جَبَّارَ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ.


پاسخ:

در روایات مورد پرسش می‌خوانیم:
امام صادق(ع) به نقل از پیامبر خدا(ص) فرمود: «هر که با خودبزرگ‌بینی و تکبّر بر روی زمین راه رود، زمین و آنچه در زیر آن و در بالای آن است، او را لعنت کنند».[1]
امام باقر(ع) روایت نموده که پیامبر خدا(ص) فرمود: «وای بر آن‌کس که در زمین خودبزرگ‌بینی و تکبّر کند که این شخص با آفریدگار قاهر آسمان‌ها و زمین مخالفت ورزیده است».[2]
چند نکته درباره این دو روایت بیان می‌شود:
یک. این روایات بیانگر کیفر کسانی هستند که با خود بزرگ‌بینی و گردن افرازی بر زمین راه می‌روند.
دو. «اختیال» و «خُیَلاء» از ریشه خیل به معنای خود بزرگ‌بینی[3] و تکبّر[4] است. و اسلام، تکبّر را مورد سرزنش و نکوهش قرار داده، پیروانش را از آن بر حذر می‌دارد؛[5] قرآن کریم می‏فرماید: «من آنهایی را که در روی زمین به ناحق ادّعای بزرگی می‌کنند، از آیات رحمتم روی‌گردان خواهم ساخت».[6] و در جای دیگر می‌فرماید: «خداوند متکبّران را دوست نمی‌دارد».[7]
روحیه «خود بزرگ‌بینی» گاه انسان را در برابر خدا و پیامبر به تمرّد و سرکشی می‌کشاند وگاه او را در میان همنوعان به برتری جویی و استکبار وا می‌دارد.[8]   [1] . شیخ صدوق، ثواب الأعمال و عقاب الأعمال، ص 275، دار الشریف الرضی للنشر، قم، چاپ دوم، 1406ق. [2] . همان. [3] . بستانی، فؤاد افرام، مهیار، رضا، فرهنگ ابجدی عربی- فارسی، ص 27، انتشارات اسلامی، تهران، چاپ دوم، 1375ش. [4] . ‏طریحی، فخر الدین، مجمع البحرین، تحقیق: حسینی‏، سید احمد، ج 5، ص 367، کتابفروشی مرتضوی، تهران، چاپ سوم، 1375ش؛ راغب اصفهانی، حسین بن محمد، المفردات فی غریب القرآن، تحقیق: داودی، صفوان عدنان، ص 304،  دارالعلم‏، الدار الشامیة، دمشق، بیروت، چاپ اول، 1412ق. [5] . ر.ک: «تکبر و تواضع در روایات»، سؤال 29322؛ «صفات و ویژگی های مستکبران از نگاه قرآن کریم»، سؤال 23068؛ «دانش بیشتر، تواضع و فروتنی بیشتر»، سؤال 29277. [6] . اعراف، 146. [7] . نحل، 23. [8] . ر.ک: نراقی، ملا احمد، معراج السعادة، ص 290 – 292، هجرت، قم، چاپ پنجم، 1377ش.





1396@ - موتور جستجوی پرسش و پاسخ امین