روایات متعددی وجود دارد که دلالت می‌کند بر این‌که زن باید همه بدن خود را به جز صورت و کف دست، از نامحرم بپوشاند. البته درباره قدم(از مچ تا انگشتان پا) اختلاف نظر وجود دارد. اما غیر از این سه مورد، دیگر اعضای بدن زن از جمله موهای سر باید پوشانده شود. در این‌جا به برخی از این روایاتی که در این زمینه تصریح دارند اشاره می‌شود. 1. امام صادق(ع) در جواب کسی که پرسید: زن چه مقدار از زینتش را می‌تواند آشکار کند، فرمود: «فقط صورت و دو کف دست».[1] از این جهت که موی سر، جزء صورت به شمار نمی‌رود، لذا پوشیدن آن واجب است. 2. یکی از امامان(ع) در جواب سؤال مکتوبی که از ایشان پرسیده شده بود: کدام گروه از زنان می‌توانند پوشش سر و دستان خود تا آرنج را کنار بگذارند، چنین نوشتند: «زنانی که از سن و سال ازدواج گذشته باشند».[2] 3. امام صادق(ع) فرمود: «جایز نیست که زن مسلمان، "خمار" و "درعی" بپوشد که به خوبی بدن را نپوشاند».[3] خمار به چیزی گفته می‌شود که زن‌ها با آن، سر خود را می‌پوشانند.[4] این روایت نه فقط پوشاندن را لازم می‌داند، بلکه بیانگر این است که پوشش زن نباید به گونه‌ای نازک باشد که رنگ بدن پیدا باشد.[5] 4. از امام کاظم(ع) پرسیدند: آیا مردی که اخته شده ... می‌تواند وارد بر زنان شده و آب برای وضو به آنها بدهد و به موی آنها نگاه کند؟ امام فرمود: «خیر».[6] 5. امام رضا(ع) در جواب شخصی که پرسید: آیا نگاه کردن به موهای خواهر زن جایز است؟ فرمود: «خیر».[7] 6. امام رضا(ع) فرمود: «لازم نیست که زن موهای خود را از کودکان، قبل از بلوغ بپوشاند».[8] این حدیث به صراحت اعلام می‌کند که پوشاندن موی سر از مردهایی که به بلوغ رسیده‌اند واجب است. 7. پیامبر اسلام(ص) در حدیث معراجی خود، در توصیف خود از زنانی که دچار عذاب بودند، به حضرت علی(ع) و حضرت فاطمه(س) چنین فرمود: «...آن زنانی که با موهایشان آویزان شده بودند، کسانی بودند که موهای خود را از نامحرم نمی‌پوشاندند».[9] عذاب شدن افراد به خاطر انجام کاری، نشان دهنده حرام بودن آن عمل است. [1] . «سُئِلَ عَمَّا تُظْهِرُ الْمَرْأَةُ مِنْ زِینَتِهَا قَالَ الْوَجْهَ وَ الْکَفَّیْن‏»؛ شیخ حرّ عاملی، وسائل الشیعة، ج 20، ص 202، قم، مؤسسه آل البیت(ع)، چاپ اول، 1409ق. [2] . «ذَکَرَ الْحُسَیْنُ أَنَّهُ کَتَبَ إِلَیْهِ یَسْأَلُهُ عَنْ حَدِّ الْقَوَاعِدِ مِنَ النِّسَاءِ اللَّاتِی إِذَا بَلَغَتْ جَازَ لَهَا أَنْ تَکْشِفَ رَأْسَهَا وَ ذِرَاعَهَا فَکَتَبَ ع مَنْ قَعَدْنَ عَنِ النِّکَاح‏»؛ شیخ طوسی، تهذیب الاحکام، محقق، موسوی خرسان، حسن، ج 7، ص 467، تهران، دارالکتب الإسلامیة، چاپ چهارم، 1407ق. [3] . «لَا یَصْلُحُ لِلْمَرْأَةِ الْمُسْلِمَةِ أَنْ تَلْبَسَ مِنَ الْخُمُرِ وَ الدُّرُوعِ مَا لَا یُوَارِی شَیْئا»؛ کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، غفاری، علی اکبر، آخوندی، محمد، ج ‏3، ص 396، تهران، دارالکتب الإسلامیة، چاپ چهارم 1407ق. [4] . ر.ک: حجاب زنان مسن و سالمند 21459. [5] . مجلسی، محمد باقر، مرآة العقول فی شرح أخبار آل الرسول، محقق، رسولی محلاتی، هاشم، ج ‏15، ص 306، تهران، دارالکتب الإسلامیة، چاپ دوم، 1404ق. [6] . «قُلْتُ یَکُونُ لِلرَّجُلِ الْخَصِیُّ یَدْخُلُ عَلَی نِسَائِهِ فَیُنَاوِلُهُنَّ الْوَضُوءَ فَیَرَی شُعُورَهُنَّ قَالَ لا»؛ الکافی، ج 5، ص 532. [7] . «سَأَلْتُهُ عَنِ الرَّجُلِ أَ یَحِلُّ لَهُ أَنْ یَنْظُرَ إِلَی شَعْرِ أُخْتِ امْرَأَتِهِ؟ فَقَالَ لَا»؛ حمیری، عبدالله بن جعفر، قرب الإسناد، ص 363، قم، مؤسسه آل البیت(ع)، چاپ اول، 1413ق. [8] . «الْغُلَامُ ... لَا تُغَطِّی الْمَرْأَةُ شَعْرَهَا مِنْهُ حَتَّی یَحْتَلِم‏»؛ ابن بابویه، محمد بن علی، من لایحضره الفقیه، محقق مصحح: غفاری، علی اکبر، ج 3، ص 436، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ دوم، 1413ق. [9] . «أَمَّا الْمُعَلَّقَةُ بِشَعْرِهَا فَإِنَّهَا کَانَتْ لَا تُغَطِّی شَعْرَهَا مِنَ الرِّجَال‏»؛ ابن بابویه، محمد بن علی، عیون اخبار الرضا، محقق: لاجوردی، مهدی، ج 2، ص 11، تهران، نشر جهان، چاپ اول، 1378ق.
روایات متعددی وجود دارد که دلالت میکند بر اینکه زن باید همه بدن خود را به جز صورت و کف دست، از نامحرم بپوشاند. البته درباره قدم(از مچ تا انگشتان پا) اختلاف نظر وجود دارد. اما غیر از این سه مورد، دیگر اعضای بدن زن از جمله موهای سر باید پوشانده شود. در اینجا به برخی از این روایاتی که در این زمینه تصریح دارند اشاره میشود.
1. امام صادق(ع) در جواب کسی که پرسید: زن چه مقدار از زینتش را میتواند آشکار کند، فرمود: «فقط صورت و دو کف دست».[1] از این جهت که موی سر، جزء صورت به شمار نمیرود، لذا پوشیدن آن واجب است.
2. یکی از امامان(ع) در جواب سؤال مکتوبی که از ایشان پرسیده شده بود: کدام گروه از زنان میتوانند پوشش سر و دستان خود تا آرنج را کنار بگذارند، چنین نوشتند: «زنانی که از سن و سال ازدواج گذشته باشند».[2]
3. امام صادق(ع) فرمود: «جایز نیست که زن مسلمان، "خمار" و "درعی" بپوشد که به خوبی بدن را نپوشاند».[3] خمار به چیزی گفته میشود که زنها با آن، سر خود را میپوشانند.[4] این روایت نه فقط پوشاندن را لازم میداند، بلکه بیانگر این است که پوشش زن نباید به گونهای نازک باشد که رنگ بدن پیدا باشد.[5]
4. از امام کاظم(ع) پرسیدند: آیا مردی که اخته شده ... میتواند وارد بر زنان شده و آب برای وضو به آنها بدهد و به موی آنها نگاه کند؟ امام فرمود: «خیر».[6]
5. امام رضا(ع) در جواب شخصی که پرسید: آیا نگاه کردن به موهای خواهر زن جایز است؟ فرمود: «خیر».[7]
6. امام رضا(ع) فرمود: «لازم نیست که زن موهای خود را از کودکان، قبل از بلوغ بپوشاند».[8] این حدیث به صراحت اعلام میکند که پوشاندن موی سر از مردهایی که به بلوغ رسیدهاند واجب است.
7. پیامبر اسلام(ص) در حدیث معراجی خود، در توصیف خود از زنانی که دچار عذاب بودند، به حضرت علی(ع) و حضرت فاطمه(س) چنین فرمود: «...آن زنانی که با موهایشان آویزان شده بودند، کسانی بودند که موهای خود را از نامحرم نمیپوشاندند».[9] عذاب شدن افراد به خاطر انجام کاری، نشان دهنده حرام بودن آن عمل است. [1] . «سُئِلَ عَمَّا تُظْهِرُ الْمَرْأَةُ مِنْ زِینَتِهَا قَالَ الْوَجْهَ وَ الْکَفَّیْن»؛ شیخ حرّ عاملی، وسائل الشیعة، ج 20، ص 202، قم، مؤسسه آل البیت(ع)، چاپ اول، 1409ق. [2] . «ذَکَرَ الْحُسَیْنُ أَنَّهُ کَتَبَ إِلَیْهِ یَسْأَلُهُ عَنْ حَدِّ الْقَوَاعِدِ مِنَ النِّسَاءِ اللَّاتِی إِذَا بَلَغَتْ جَازَ لَهَا أَنْ تَکْشِفَ رَأْسَهَا وَ ذِرَاعَهَا فَکَتَبَ ع مَنْ قَعَدْنَ عَنِ النِّکَاح»؛ شیخ طوسی، تهذیب الاحکام، محقق، موسوی خرسان، حسن، ج 7، ص 467، تهران، دارالکتب الإسلامیة، چاپ چهارم، 1407ق. [3] . «لَا یَصْلُحُ لِلْمَرْأَةِ الْمُسْلِمَةِ أَنْ تَلْبَسَ مِنَ الْخُمُرِ وَ الدُّرُوعِ مَا لَا یُوَارِی شَیْئا»؛ کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، غفاری، علی اکبر، آخوندی، محمد، ج 3، ص 396، تهران، دارالکتب الإسلامیة، چاپ چهارم 1407ق. [4] . ر.ک: حجاب زنان مسن و سالمند 21459. [5] . مجلسی، محمد باقر، مرآة العقول فی شرح أخبار آل الرسول، محقق، رسولی محلاتی، هاشم، ج 15، ص 306، تهران، دارالکتب الإسلامیة، چاپ دوم، 1404ق. [6] . «قُلْتُ یَکُونُ لِلرَّجُلِ الْخَصِیُّ یَدْخُلُ عَلَی نِسَائِهِ فَیُنَاوِلُهُنَّ الْوَضُوءَ فَیَرَی شُعُورَهُنَّ قَالَ لا»؛ الکافی، ج 5، ص 532. [7] . «سَأَلْتُهُ عَنِ الرَّجُلِ أَ یَحِلُّ لَهُ أَنْ یَنْظُرَ إِلَی شَعْرِ أُخْتِ امْرَأَتِهِ؟ فَقَالَ لَا»؛ حمیری، عبدالله بن جعفر، قرب الإسناد، ص 363، قم، مؤسسه آل البیت(ع)، چاپ اول، 1413ق. [8] . «الْغُلَامُ ... لَا تُغَطِّی الْمَرْأَةُ شَعْرَهَا مِنْهُ حَتَّی یَحْتَلِم»؛ ابن بابویه، محمد بن علی، من لایحضره الفقیه، محقق مصحح: غفاری، علی اکبر، ج 3، ص 436، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ دوم، 1413ق. [9] . «أَمَّا الْمُعَلَّقَةُ بِشَعْرِهَا فَإِنَّهَا کَانَتْ لَا تُغَطِّی شَعْرَهَا مِنَ الرِّجَال»؛ ابن بابویه، محمد بن علی، عیون اخبار الرضا، محقق: لاجوردی، مهدی، ج 2، ص 11، تهران، نشر جهان، چاپ اول، 1378ق.
- [سایر] آیا برای زنان جایز است که پاهای خودشان را نپوشانده و نشان دهند؟ آیا زنان باید در بین مردم ( جلوی نامحرم) جوراب بپوشد یا به طریقی پاهای خود را بپوشانند؟ لطفا در پاسخ به سؤال مذکور از قرآن و روایات موجود استفاده فرمائید.
- [سایر] چرا زنان باید در حال نماز، بدن خود را بپوشانند؟
- [سایر] چرا زنان باید در حال نماز بدن خود را بپوشانند؟
- [آیت الله اردبیلی] آیا برای زنان پوشانیدن موهای مصنوعی لازم است؟
- [سایر] چرا زنان باید در نماز بدن خود را بپوشانند , در صورتی که خداوند از آشکار ونهان هر موجودی آگاه است ؟
- [آیت الله بهجت] نگاه کردن مرد به موهای جدا شده از زن نامحرم بدون لذت چه حکمی دارد؟
- [آیت الله بهجت] با وجود استثنا بودن صورت زنان، اگر زنان با کارهایی از قبیل زیرابرو برداشتن و زایل کردن موهای ریز صورت، زینت بکنند، پوشاندن صورت در نماز واجب می شود؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] اگر نامحرم موهای خود را کچل کند نگاه کردن به اوچه حکمی دارد؟
- [سایر] آیا نگاه به موهای زن نامحرم، از داخل آینه جایز است؟
- [سایر] آیا نگاه به موهای زن نامحرم، از داخل آینه جایز است؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] برای زنان پوشانیدن موهای مصنوعی و زینتهای پنهانی (مانند دستبند و گردن بند) نیز لازم است.
- [آیت الله مظاهری] مردها باید بدن خود را به غیر از جاهایی که معمولاً نمیپوشانند نظیر صورت و سر و گردن، از نامحرم بپوشانند.
- [آیت الله مکارم شیرازی] موهای کوتاه را که جزء بدن حساب می شود باید بشوید، بنابر احتیاط واجب شستن موهای بلند و زیر آنها هر دو لازم است.
- [آیت الله مکارم شیرازی] واجب است انسان عورت خود را از دیگران بپوشاند، چه در موقع تخلی و چه در مواقع دیگر، خواه بیننده محرم او باشد (مانند خواهر و مادر) یا نامحرم، بالغ باشد یا غیر بالغ، حتی از اطفال ممیز که خوب و بد را می فهمند. ولی زن و شوهر لازم نیست خود را از یکدیگر بپوشانند.
- [آیت الله بروجردی] لازم نیست با چیز مخصوصی عورت خود را بپوشانند و اگر مثلاً با دست هم آن را بپوشانند کافی است.
- [آیت الله جوادی آملی] .نمازگزار زن در نمازهای صبح و مغرب و عشاء میتواند حمد و سوره را بلند یا آهسته بخواند و در صورت بلند خواندن، احتیاط واجب, آن است که نامحرم صدای او را نشنود. زنان کهنسال مطلقاً مخیّرند.
- [آیت الله مظاهری] اختلاط مردان و زنان نامحرم اگر موجب گناه و تحریک باشد حرام است، بلکه اگر ترس مفسده باشد نیز حرام است.
- [آیت الله نوری همدانی] در غسل باید موهای کوتاهی را که جزء بدن حساب می شود ، بشوید و بنابر احتیاط شستن موهای بلند هم لازم می باشد .
- [امام خمینی] در غسل باید موهای کوتاهی را که جزو بدن حساب می شود، بشوید و بنابر احتیاط شستن موهای بلند هم لازم می باشد.
- [آیت الله بهجت] لزوم شستن موهای کوتاه که پوست از لای آنها دیده میشود در موقع غسل کردن خالی از قوت نیست، ولی موهای بلند لازم نیست.