http://www.islamquest.net

در برخی از کلاس‌هایی که تحت عنوان عرفان اسلامی برگزار می‌شود، می‌گویند انسان تا زمانی که حال خوشی ندارد نباید نماز بخواند، هر چند نمازهایش قضا شود. آیا این حرف درست است؟
1. آنچه در پرسش مطرح شده است، در مورد مستحبات - آن هم در برخی شرایط – می‌تواند صحت داشته باشد؛ یعنی زمانی که انسان حال خوشی ندارد و نمی‌تواند حداقل ارتباط را با خدا برقرار کند، نباید خود را به مستحباتی چون نمازهای مستحب وادار کند. پیامبر اسلام(ص) در این زمینه می‌فرماید: «یَا عَلِیُّ إِنَّ هَذَا الدِّینَ مَتِینٌ فَأَوْغِلْ فِیهِ بِرِفْقٍ وَ لَا تُبَغِّضْ إِلَی نَفْسِکَ عِبَادَةَ رَبِّکَ إِنَّ الْمُنْبَتَّ یَعْنِی الْمُفْرِطَ لَا ظَهْراً أَبْقَی وَ لَا أَرْضاً قَطَعَ فَاعْمَلْ عَمَلَ مَنْ یَرْجُو أَنْ یَمُوتَ هَرِماً وَ احْذَرْ حَذَرَ مَنْ یَتَخَوَّفُ أَنْ یَمُوتَ غَداً»؛[1] ‏ «ای علی! این دین استوار و محکم است، پس روش و حرکت دینی تو باید با حوصله و مدارا باشد و عبادت خدا را در نظر خودت مبغوض و ناپسند نکن؛ مانند کسی که افراط و تندروی داشته پشت و کمر مرکب سواری‌اش را زخمی و رنجور کرده و در عین حال مسافتی را هم طی نکرده است. تو مانند کسی عمل کن که امید بقا و عمر زیادی را داشته باشد و ترس و خوف تو مانند کسی باشد که می‌ترسد فردا زنده نمی‌ماند». «فاعمل عمل من یرجو ان یموت هرما»؛ یعنی در عمل دارای حوصله باش و عجله و شتاب نکن مثل کسی که امید بقا و عمر طولانی را دارد که هیچ عجله ندارد و کارها را با حوصله و بردباری انجام می‌دهد. و یا به این معناست که فردی که چنین امیدی دارد و می‌خواهد این بدن را تا حدود هشتاد و صد سال نگه دارد، بدن را خیلی به رنج و زحمت نمی‌افکند و با روزه زیاد و شب‌زنده‌داری و امثال این اعمال، بدن را لاغر و نحیف نمی‌کند. تو هم این طور باش.[2] 2. اما در مورد واجبات نمی‌توان چنین گفت؛ چرا که نمازهای واجب در هیچ حالی از انسان ساقط نمی‌شود. لذا شارع مقدس در حال غرق‌شدن نیز از انسان خواسته که نماز را با اشاره بجا آورد[3] و یا کسانی که در حال جنگ هستند نیز باید نماز خوف را بجا آورند. البته در مواردی، خود شارع اجازه داده که نماز خوانده نشود؛ مانند زنی که هنگام عادت ماهانه(حیض) بر او نماز واجب نیست و نباید بخواند. با توجه به آنچه گفته شد، هرچند نتوان نمازهای واجب را به جهت خستگی و بی‌حالی در اول وقت خواند، ولی به هر حال واجب است نماز را پیش از خارج شدن وقت، بجا آورد حتی اگر این بی‌حالی و خستگی ادامه داشته باشد. اما در روایات و کتاب‌های فقهی نیامده است که به جهت بی‌حالی و یا خستگی می‌توان نماز را در وقتش نخوانده و بعدها که حالی حاصل شد، قضایش را خواند!   [1] . کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، محقق، مصحح، غفاری، علی اکبر، آخوندی، محمد، ج 2، ص 87، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ چهارم، 1407ق. [2] . مجلسی، محمد باقر، بحار الأنوار، ترجمه، موسوی همدانی، ج 67، 68، تهران، کتابخانه مسجد ولی عصر، چاپ اول، 1364ش‏.‏ [3] . ر. ک: کوفی، محمد بن محمد اشعث، الجعفریات (الأشعثیات)، ص 48، تهران، مکتبة نینوی الحدیثة، چاپ اول، بی‌تا؛ شیخ مفید، محمّد بن محمد بن نعمان، المقنعة، ص 215، قم، کنگره جهانی هزاره شیخ مفید، چاپ اول، 1413ق.
عنوان سوال:

در برخی از کلاس‌هایی که تحت عنوان عرفان اسلامی برگزار می‌شود، می‌گویند انسان تا زمانی که حال خوشی ندارد نباید نماز بخواند، هر چند نمازهایش قضا شود. آیا این حرف درست است؟


پاسخ:

1. آنچه در پرسش مطرح شده است، در مورد مستحبات - آن هم در برخی شرایط – می‌تواند صحت داشته باشد؛ یعنی زمانی که انسان حال خوشی ندارد و نمی‌تواند حداقل ارتباط را با خدا برقرار کند، نباید خود را به مستحباتی چون نمازهای مستحب وادار کند. پیامبر اسلام(ص) در این زمینه می‌فرماید: «یَا عَلِیُّ إِنَّ هَذَا الدِّینَ مَتِینٌ فَأَوْغِلْ فِیهِ بِرِفْقٍ وَ لَا تُبَغِّضْ إِلَی نَفْسِکَ عِبَادَةَ رَبِّکَ إِنَّ الْمُنْبَتَّ یَعْنِی الْمُفْرِطَ لَا ظَهْراً أَبْقَی وَ لَا أَرْضاً قَطَعَ فَاعْمَلْ عَمَلَ مَنْ یَرْجُو أَنْ یَمُوتَ هَرِماً وَ احْذَرْ حَذَرَ مَنْ یَتَخَوَّفُ أَنْ یَمُوتَ غَداً»؛[1] ‏ «ای علی! این دین استوار و محکم است، پس روش و حرکت دینی تو باید با حوصله و مدارا باشد و عبادت خدا را در نظر خودت مبغوض و ناپسند نکن؛ مانند کسی که افراط و تندروی داشته پشت و کمر مرکب سواری‌اش را زخمی و رنجور کرده و در عین حال مسافتی را هم طی نکرده است. تو مانند کسی عمل کن که امید بقا و عمر زیادی را داشته باشد و ترس و خوف تو مانند کسی باشد که می‌ترسد فردا زنده نمی‌ماند».
«فاعمل عمل من یرجو ان یموت هرما»؛ یعنی در عمل دارای حوصله باش و عجله و شتاب نکن مثل کسی که امید بقا و عمر طولانی را دارد که هیچ عجله ندارد و کارها را با حوصله و بردباری انجام می‌دهد. و یا به این معناست که فردی که چنین امیدی دارد و می‌خواهد این بدن را تا حدود هشتاد و صد سال نگه دارد، بدن را خیلی به رنج و زحمت نمی‌افکند و با روزه زیاد و شب‌زنده‌داری و امثال این اعمال، بدن را لاغر و نحیف نمی‌کند. تو هم این طور باش.[2]
2. اما در مورد واجبات نمی‌توان چنین گفت؛ چرا که نمازهای واجب در هیچ حالی از انسان ساقط نمی‌شود. لذا شارع مقدس در حال غرق‌شدن نیز از انسان خواسته که نماز را با اشاره بجا آورد[3] و یا کسانی که در حال جنگ هستند نیز باید نماز خوف را بجا آورند. البته در مواردی، خود شارع اجازه داده که نماز خوانده نشود؛ مانند زنی که هنگام عادت ماهانه(حیض) بر او نماز واجب نیست و نباید بخواند.
با توجه به آنچه گفته شد، هرچند نتوان نمازهای واجب را به جهت خستگی و بی‌حالی در اول وقت خواند، ولی به هر حال واجب است نماز را پیش از خارج شدن وقت، بجا آورد حتی اگر این بی‌حالی و خستگی ادامه داشته باشد. اما در روایات و کتاب‌های فقهی نیامده است که به جهت بی‌حالی و یا خستگی می‌توان نماز را در وقتش نخوانده و بعدها که حالی حاصل شد، قضایش را خواند!   [1] . کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، محقق، مصحح، غفاری، علی اکبر، آخوندی، محمد، ج 2، ص 87، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ چهارم، 1407ق. [2] . مجلسی، محمد باقر، بحار الأنوار، ترجمه، موسوی همدانی، ج 67، 68، تهران، کتابخانه مسجد ولی عصر، چاپ اول، 1364ش‏.‏ [3] . ر. ک: کوفی، محمد بن محمد اشعث، الجعفریات (الأشعثیات)، ص 48، تهران، مکتبة نینوی الحدیثة، چاپ اول، بی‌تا؛ شیخ مفید، محمّد بن محمد بن نعمان، المقنعة، ص 215، قم، کنگره جهانی هزاره شیخ مفید، چاپ اول، 1413ق.





1396@ - موتور جستجوی پرسش و پاسخ امین