شرح پرسش:
آیا در قرآن آمده که خواندن 17 رکعت نماز واجب است یا خیر؟
پاسخ:
پاسخ اجمالی:
قرآن کتابی است که بر طبق اقتضای ساختار خود، معارف (احکام ، عقاید و تاریخ و...) را به گونه اختصار و کلی بیان کرده و تفصیل و تفسیر آن را بر عهده پیامبر اکرم(ص) نهاده است. پیامبر اکرم (ص) نیز با دستور خداوند این مقام را پس از خود به ائمه معصومین(ع) از اهل بیت واگذار کردند.
در مورد نماز نیز قرآن کریم اصل وجوب نمازهای پنج گانه و اوقات آنها را بیان کرده اما جزئیات دیگر مثل تعداد رکعات نماز را بر عهده پیامبر(ص) نهاده است، و پیامبر (ص) آن را بیان کرده اند، بنابراین تعداد رکعات نماز توسط معصومین(ع) که قرآن ناطق هستند، بیان شده است.
پاسخ تفصیلی:
قرآن کتابی است که بر طبق اقتضای ساختار خود، معارف (احکام ، عقاید و تاریخ و...) را به گونه اختصار و کلی بیان کرده و تفصیل و تفسیر آن را بر عهده پیامبر اکرم(ص) نهاده است. پیامبر اکرم(ص) نیز با دستور الهی این مقام را پس از خود به ائمه معصومین(ع) از اهل بیت واگذار کردند؛ زیرا از نظر قرآن پیامبر (ص) دارای چهار منصب الهی است:
1. منصب تلقی وحی و دریافت پیام الهی که در آیات فراوانی[1] به آن اشاره شد.
2. منصب ابلاغ وحی و ابلاغ پیام الاهی.[2]
3. منصب تبیین وحی و تفسیر پیام الاهی.
پیامبر (ص) باید آیات قرآن کریم را برای مردم تفسیر کند تا مردم بتوانند مراد خدا را در آیات قرآن بفهمند. قرآن کریم در مورد منصب تبیین وحی می فرماید: ما این ذکر [قرآن] را بر تو نازل کردیم، تا آنچه به سوی مردم نازل شده است برای آنها روشن سازی و شاید اندیشه کنند![3].
4. منصب اجرای قرآن و پیاده کردن احکام و دستورات الهی. با وفات پیغمبر (ص) دو منصب از مناصب چهارگانه پیامبر(ص) یعنی " تلقی و ابلاغ وحی" نیز از میان جامعه رخت بر بسته است ولی دو منصب دیگر پیامبر "تبیین وحی" و "اجرای احکام الهی" باقی است. براساس حدیث ثقلین که مورد اتفاق شیعه و اهل سنت است[4] و روایات متعدد دیگر این دو منصب برای ائمه (ع) ثابت است[5].
منصور بن حازم می گوید به امام صادق (ع) عرض کردم من با مردمی مناظره کرده و به آنان گفتم پیغمبر (ص) حجت خدا بوده و از دنیا رفته است، حجت بعد از پیغمبر (ص) کیست؟ گفتند قرآن حجت بعد از پیغمبر (ص) است وقتی به قرآن نگاه کردم دیدم قرآن به گونه ای نازل شده که هر قومی اعم از زندیق، حروری و مرجئی می تواند به نفع مذهب خود از قرآن استدلال نماید، لذا فهمیدم که قرآن نیاز به قیمی دارد که تمام تفاسیر آن را آگاه باشد و چون چنین شخصی را در بین مردم، غیر از علی بن ابیطالب (ع) نیافتم گواهی دادم که علی (ع) مفسر و قیم قرآن بوده و بعد از حضرت نیز فرزندان حضرت به ترتیب حسن (ع) حسین (ع) علی بن الحسین (ع) و ... مفسر و قیم قرآن هستند[6].
پس از این روایات به دست می آید که قرآن معارف را به طور مجمل و خلاصه بیان کرده و تفسیر و تبیین آن را بر عهده معصومین (ع) نهاده است. در مورد نماز نیز قضیه به همین منوال است؛ چرا که قرآن کریم در موارد متعددی[7] از اصل وجوب نماز بحث کرده و نیز در مورد اوقات نمازهای پنج گانه بحث کرده است و می فرماید: نماز را از زوال خورشید (هنگام ظهر) تا نهایت تاریکی شب [نیمه شب] برپا دار و همچنین قرآن فجر [نماز صبح] را چرا که قرآن فجر، مشهود (فرشتگان شب و روز) است.[8]
در هر صورت اصل مسأله نمازهای یومیه در قرآن بیان شده اما تفصیل و جزئیات و بیان عدد رکعات آن بر عهده قرآن ناطق که معصومین(ع) هستند، گذاشته شده است. پیامبر(ص) و امامان معصوم(ع) ائمه (ع) با عمل و گفتار خود تعداد رکعات نماز را بیان کردند. به عنوان نمونه یک روایت را در اینجا نقل می کنیم:
مرحوم شیخ طوسی (ره) در کتاب تهذیب از فضیل بن یسار از امام صادق (ع) روایت می کند که حضرت فرموده اند: تعداد رکعات نماز واجب (یومیه) و نافله آن 51 رکعت است که 17 رکعت آن، واجب و 34 رکعت مستحب است.[9]
پی نوشتها:
[1] مثل بقره، 252؛ آل عمران 58 و 108 ؛ جاثیه 9؛ قصص، 3.
[2] نجم، 3 و 4.
[3] أَنْزَلْنا إِلَیْکَ الذِّکْرَ لِتُبَیِّنَ لِلنَّاسِ ما نُزِّلَ إِلَیْهِمْ وَ لَعَلَّهُمْ یَتَفَکَّرُون. نحل، 44.
[4] صحیح ترمذی، ج 5، ص 621.
[5] اصول کافی، ج1، ص 192، ح3.
[6] وسائل الشیعة، ج 18، باب 131، ص 1330.
[7] قرآن کریم در 82 آیه از مسئله نماز یاد می کند، مثل آیات 3، 43، 45، 83 بقره و بقره، 110، 125، 153، 177، 238، 277 و سوره های دیگر قرآن.
[8] اسراء، 78.
[9] تهذیب الاحکام، شیخ طوسی (ره)، ج 2، کتاب الصلاة، باب اول، ح 2.
منبع: www.islamquest.net
