مسلمان
توحید معاد نبوت عدل (شیعه) • 
بهترین اعمال مستحبی که یک مسلمان می تواند انجام دهد چیست؟
بیان بهترین عمل مستحبی، دشوار و شاید ناممکن باشد. علت این امر را در ذیل، ذکر می کنیم. در روایات متعددی از امور مختلفی به عنوان بهترین عمل، یاد شده است. انتظار فرج[1]، نماز[2]، صلوات بر محمد و آل محمد(ص)[3]، آب دادن به تشنگان[4]، حب علی (ع)[5]، ادخال سرور[6]، جهاد[7]، استمرار داشتن در عمل نیک[8]، زیارت قبر امام حسین(ع)[9]، نماز شب[10]، دوست داشتن برای خدا و دشمن داشتن برای خدا[11]، نماز اول وقت[12]، نیکی به والدین[13]، اطعام طعام[14]، سخت ترین اعمال[15]، و... از جمله این امور است. در کنار آن، روایاتی داریم که بهترین اعمال را با اضافه کردن یک قید، مانند بهترین اعمال در مقاطع زمانی ( مانند روز جمعه[16]، ماه مبارک رمضان[17]، شب نیمه شعبان[18]) بر شمرده است. پس به راستی بهترین عمل چه عملی است؟ همان طور که دیده می شود، از امور مختلفی در روایات به عنوان بهترین عمل یاد شده است. چگونه می توان این روایات را در قالب یک بحث منطقی با هم جمع کرد؟ دو دلیل: 1.تفاوت در ملاک : همه این اعمال، که در روایات به عنوان " بهترین عمل" ، آمده است، با ملاک و معیار مختلف، بیان شده است.به طور ساده تر ؛ وقتی فرموده است؛ بهترین عمل نماز شب است، یکسری از ملاک ها را و وقتی فرموده است بهترین عمل، جهاد است ، برخی دیگر از معیارها را، در نظر گرفته است. به طور مثال؛ وقتی جهاد در راه خدا پیش می آید، بهترین عمل، جهاد در راه خدا است. و وقتی ملاکات نماز شب مهیا شود، بهترین عمل نماز شب است. ظاهراً در صدر اسلام و در زمان خلیفه دوم، چون نتوانستند بین جمله " حی علی خیر العمل"، (بشتاب به سوی بهترین عمل)، در اذان، با "جهاد" که آن هم بهترین اعمال است، جمع کرده و هردو را توجیه علمی و واقعی کنند؛ جمله " حی علی خیر العمل" را از اذان حذف کردند!.[19] بنابراین؛ اختلاف در ملاکات، دلیل خوبی برای توجیه علمی این گونه از روایات است. تعدادی از این امور مانند؛ "جهاد"، دارای ملاک و اثر مستقیم اجتماعی اند. برخی از آنان صرفا جنبه شخصی دارند، برخی مانند "انتظار فرج" از هر دو خصوصیت بر خوردار است، و برخی دیگر مانند "حب علی(ع)" اصولاً از باب اعتقاد اند نه عمل!. در پاره ای از روایات مصداق خاصی از برترین عمل، ذکر نشده و فقط فرموده اند: (برترین اعمال، سخت ترین آنها است.)[20]. 2.اختلاف در شرایط: گاهی شرایط موجود در ناحیه مکلّف است که این روایات را توجیه علمی کند. فرق آ ن با قسمت اول این است که در قسمت اول، ملاک ها و معیارهای موجود در ناحیه آن فعل مخصوص( نماز، جهاد و..)، موجب فرق و اختلاف بین این اعمال می شود. ولی در قسمت دوم، وجود برخی از شرایط در ناحیه خارج از اصل فعل،مانند؛ شرایط ویژه مکلف، شرایط زمانی خاص، و غیره است که، موجب توجیه علمی بهتر بودن همه این اعمال با هم می شود. مثلا در مورد انتظار فرج؛ در شرایطی که مسلمانان در سختی ‌های مبارزات صدر اسلام قرار داشتند و یا آن زمان که شیعیان در شرایط دشواری فرا می‌ گرفتند مأیوس نشدن و منتظر فرج بودن بالاترین عبادت بود، چرا که در صورت یأس همه چیز آنان در معرض زوال قرار می‌ گرفت ولی با انتظار فرج، روحیه امید و مقاومت در آنان زنده مانده و راه برای پیروزی و غلبه بر مشکلات فراهم می ‌گشت. دیگر موارد نیز شامل همین قاعده کلی اند، مسلماً مسأله ای مانند "جهاد" بهترین عمل برای زنان -در حالت های غیر اضطراری- نیست. "نماز شب" بهترین عمل، برای تازه مسلمانی که هنوز نماز های واجب را فرا نگرفته است، نمی باشد. و از این قبیل. نتیجه: از مجموعه این روایات می توان فهمید که، بهترین عمل در دستورات اسلامی مطلق نیست. یعنی نمی توان گفت به طور مطلق و در هر حالت و در هر زمان و مکانی فلان عمل، بهترین و برترین عمل است. همان طور که گفته شد؛ برخی از اعمال که با عنوان بهترین عمل شمرده شده است، دارای ملاک های متفاوتی است؛ و با توج به اینکه برخی از این موارد، به مقتضای حال مخاطب و شرایط خاص او ایراد شده است، بنابراین نمی ‌توانند اموری مطلق باشند، اما به هر حال مواردی که ذکر شد جزء بهترین اعمالی است که برای ما بر شمرده اند. پی نوشتها: [1] بحار النوار ، ج75، ص 208 [2] نوری ، مستدرک الوسائل، ج4،ص 70،موسسه آل البیت، 1408 [3] مستدرک، ج5، ص 119 [4] مستدرک، ج5، ص 331. [5] مستدرک، ج5، ص 331. [6] وسائل الشیعه،ج14،ص ،499،موسسه آل البیت، 1409 [7] کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، ج5،ص 9، دار الکتب الاسلامیه، 1365 [8] نوری، مستدرک الوسائل، ج1، ص 131. موسسه آل البیت، 1408 [9] وسائل الشیعه،ج14،ص 499 [10] مستدرک، ج6، ص 337. [11] مستدرک الوسائل، ج12، ص 220 [12] مستدر ک الوسائل، ج3، ص 98 [13] مجلسی، محمد باقر،بحار الانوار، ج75،ص 85، موسسه وفا، بیروت، 1404 [14] وسائل الشیعه، ج24، ص 427 [15] بحار الانوار، ج67، ص 191 [16] حر عاملی ، محمد بن الحسن، وسائل الشیعه، ج7، ص399، موسسه آل البیت، 1409 [17] وسائل الشیعه، ج10، ص 313 [18]شیخ طوسی، محمد بن الحسن،مصباح المتجهد، ص 829، موسسه فقه الشیعه،بیروت،1411 [19] شرف الدین، عبدالحسین، اجتهاد در مقابل نص، ترجمه علی دوانی،فصل دوم ،بخش بیست وچهار( بدعت عمر در اذان واقامه)،دفتر انتشارات اسلامی، قم [20] بحار الانوار، ج67، ص 191 منبع: www.islamquest.net
بیان بهترین عمل مستحبی، دشوار و شاید ناممکن باشد. علت این امر را در ذیل، ذکر می کنیم. در روایات متعددی از امور مختلفی به عنوان بهترین عمل، یاد شده است. انتظار فرج[1]، نماز[2]، صلوات بر محمد و آل محمد(ص)[3]، آب دادن به تشنگان[4]، حب علی (ع)[5]، ادخال سرور[6]، جهاد[7]، استمرار داشتن در عمل نیک[8]، زیارت قبر امام حسین(ع)[9]، نماز شب[10]، دوست داشتن برای خدا و دشمن داشتن برای خدا[11]، نماز اول وقت[12]، نیکی به والدین[13]، اطعام طعام[14]، سخت ترین اعمال[15]، و... از جمله این امور است. در کنار آن، روایاتی داریم که بهترین اعمال را با اضافه کردن یک قید، مانند بهترین اعمال در مقاطع زمانی ( مانند روز جمعه[16]، ماه مبارک رمضان[17]، شب نیمه شعبان[18]) بر شمرده است. پس به راستی بهترین عمل چه عملی است؟ همان طور که دیده می شود، از امور مختلفی در روایات به عنوان بهترین عمل یاد شده است. چگونه می توان این روایات را در قالب یک بحث منطقی با هم جمع کرد؟ دو دلیل: 1.تفاوت در ملاک : همه این اعمال، که در روایات به عنوان " بهترین عمل" ، آمده است، با ملاک و معیار مختلف، بیان شده است.به طور ساده تر ؛ وقتی فرموده است؛ بهترین عمل نماز شب است، یکسری از ملاک ها را و وقتی فرموده است بهترین عمل، جهاد است ، برخی دیگر از معیارها را، در نظر گرفته است. به طور مثال؛ وقتی جهاد در راه خدا پیش می آید، بهترین عمل، جهاد در راه خدا است. و وقتی ملاکات نماز شب مهیا شود، بهترین عمل نماز شب است. ظاهراً در صدر اسلام و در زمان خلیفه دوم، چون نتوانستند بین جمله " حی علی خیر العمل"، (بشتاب به سوی بهترین عمل)، در اذان، با "جهاد" که آن هم بهترین اعمال است، جمع کرده و هردو را توجیه علمی و واقعی کنند؛ جمله " حی علی خیر العمل" را از اذان حذف کردند!.[19] بنابراین؛ اختلاف در ملاکات، دلیل خوبی برای توجیه علمی این گونه از روایات است. تعدادی از این امور مانند؛ "جهاد"، دارای ملاک و اثر مستقیم اجتماعی اند. برخی از آنان صرفا جنبه شخصی دارند، برخی مانند "انتظار فرج" از هر دو خصوصیت بر خوردار است، و برخی دیگر مانند "حب علی(ع)" اصولاً از باب اعتقاد اند نه عمل!. در پاره ای از روایات مصداق خاصی از برترین عمل، ذکر نشده و فقط فرموده اند: (برترین اعمال، سخت ترین آنها است.)[20]. 2.اختلاف در شرایط: گاهی شرایط موجود در ناحیه مکلّف است که این روایات را توجیه علمی کند. فرق آ ن با قسمت اول این است که در قسمت اول، ملاک ها و معیارهای موجود در ناحیه آن فعل مخصوص( نماز، جهاد و..)، موجب فرق و اختلاف بین این اعمال می شود. ولی در قسمت دوم، وجود برخی از شرایط در ناحیه خارج از اصل فعل،مانند؛ شرایط ویژه مکلف، شرایط زمانی خاص، و غیره است که، موجب توجیه علمی بهتر بودن همه این اعمال با هم می شود. مثلا در مورد انتظار فرج؛ در شرایطی که مسلمانان در سختی ‌های مبارزات صدر اسلام قرار داشتند و یا آن زمان که شیعیان در شرایط دشواری فرا می‌ گرفتند مأیوس نشدن و منتظر فرج بودن بالاترین عبادت بود، چرا که در صورت یأس همه چیز آنان در معرض زوال قرار می‌ گرفت ولی با انتظار فرج، روحیه امید و مقاومت در آنان زنده مانده و راه برای پیروزی و غلبه بر مشکلات فراهم می ‌گشت. دیگر موارد نیز شامل همین قاعده کلی اند، مسلماً مسأله ای مانند "جهاد" بهترین عمل برای زنان -در حالت های غیر اضطراری- نیست. "نماز شب" بهترین عمل، برای تازه مسلمانی که هنوز نماز های واجب را فرا نگرفته است، نمی باشد. و از این قبیل. نتیجه: از مجموعه این روایات می توان فهمید که، بهترین عمل در دستورات اسلامی مطلق نیست. یعنی نمی توان گفت به طور مطلق و در هر حالت و در هر زمان و مکانی فلان عمل، بهترین و برترین عمل است. همان طور که گفته شد؛ برخی از اعمال که با عنوان بهترین عمل شمرده شده است، دارای ملاک های متفاوتی است؛ و با توج به اینکه برخی از این موارد، به مقتضای حال مخاطب و شرایط خاص او ایراد شده است، بنابراین نمی ‌توانند اموری مطلق باشند، اما به هر حال مواردی که ذکر شد جزء بهترین اعمالی است که برای ما بر شمرده اند. پی نوشتها: [1] بحار النوار ، ج75، ص 208 [2] نوری ، مستدرک الوسائل، ج4،ص 70،موسسه آل البیت، 1408 [3] مستدرک، ج5، ص 119 [4] مستدرک، ج5، ص 331. [5] مستدرک، ج5، ص 331. [6] وسائل الشیعه،ج14،ص ،499،موسسه آل البیت، 1409 [7] کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، ج5،ص 9، دار الکتب الاسلامیه، 1365 [8] نوری، مستدرک الوسائل، ج1، ص 131. موسسه آل البیت، 1408 [9] وسائل الشیعه،ج14،ص 499 [10] مستدرک، ج6، ص 337. [11] مستدرک الوسائل، ج12، ص 220 [12] مستدر ک الوسائل، ج3، ص 98 [13] مجلسی، محمد باقر،بحار الانوار، ج75،ص 85، موسسه وفا، بیروت، 1404 [14] وسائل الشیعه، ج24، ص 427 [15] بحار الانوار، ج67، ص 191 [16] حر عاملی ، محمد بن الحسن، وسائل الشیعه، ج7، ص399، موسسه آل البیت، 1409 [17] وسائل الشیعه، ج10، ص 313 [18]شیخ طوسی، محمد بن الحسن،مصباح المتجهد، ص 829، موسسه فقه الشیعه،بیروت،1411 [19] شرف الدین، عبدالحسین، اجتهاد در مقابل نص، ترجمه علی دوانی،فصل دوم ،بخش بیست وچهار( بدعت عمر در اذان واقامه)،دفتر انتشارات اسلامی، قم [20] بحار الانوار، ج67، ص 191 منبع: www.islamquest.net
پاسخ:
بیان بهترین عمل مستحبی، دشوار و شاید ناممکن باشد. علت این امر را در ذیل، ذکر می کنیم.
در روایات متعددی از امور مختلفی به عنوان بهترین عمل، یاد شده است.
انتظار فرج[1]، نماز[2]، صلوات بر محمد و آل محمد(ص)[3]، آب دادن به تشنگان[4]، حب علی (ع)[5]، ادخال سرور[6]، جهاد[7]، استمرار داشتن در عمل نیک[8]، زیارت قبر امام حسین(ع)[9]، نماز شب[10]، دوست داشتن برای خدا و دشمن داشتن برای خدا[11]، نماز اول وقت[12]، نیکی به والدین[13]، اطعام طعام[14]، سخت ترین اعمال[15]، و... از جمله این امور است. در کنار آن، روایاتی داریم که بهترین اعمال را با اضافه کردن یک قید، مانند بهترین اعمال در مقاطع زمانی ( مانند روز جمعه[16]، ماه مبارک رمضان[17]، شب نیمه شعبان[18]) بر شمرده است.
پس به راستی بهترین عمل چه عملی است؟
همان طور که دیده می شود، از امور مختلفی در روایات به عنوان بهترین عمل یاد شده است. چگونه می توان این روایات را در قالب یک بحث منطقی با هم جمع کرد؟
دو دلیل:
1.تفاوت در ملاک :
همه این اعمال، که در روایات به عنوان " بهترین عمل" ، آمده است، با ملاک و معیار مختلف، بیان شده است.به طور ساده تر ؛ وقتی فرموده است؛ بهترین عمل نماز شب است، یکسری از ملاک ها را و وقتی فرموده است بهترین عمل، جهاد است ، برخی دیگر از معیارها را، در نظر گرفته است. به طور مثال؛ وقتی جهاد در راه خدا پیش می آید، بهترین عمل، جهاد در راه خدا است. و وقتی ملاکات نماز شب مهیا شود، بهترین عمل نماز شب است. ظاهراً در صدر اسلام و در زمان خلیفه دوم، چون نتوانستند بین جمله " حی علی خیر العمل"، (بشتاب به سوی بهترین عمل)، در اذان، با "جهاد" که آن هم بهترین اعمال است، جمع کرده و هردو را توجیه علمی و واقعی کنند؛ جمله " حی علی خیر العمل" را از اذان حذف کردند!.[19]
بنابراین؛ اختلاف در ملاکات، دلیل خوبی برای توجیه علمی این گونه از روایات است. تعدادی از این امور مانند؛ "جهاد"، دارای ملاک و اثر مستقیم اجتماعی اند. برخی از آنان صرفا جنبه شخصی دارند، برخی مانند "انتظار فرج" از هر دو خصوصیت بر خوردار است، و برخی دیگر مانند "حب علی(ع)" اصولاً از باب اعتقاد اند نه عمل!. در پاره ای از روایات مصداق خاصی از برترین عمل، ذکر نشده و فقط فرموده اند: (برترین اعمال، سخت ترین آنها است.)[20].
2.اختلاف در شرایط:
گاهی شرایط موجود در ناحیه مکلّف است که این روایات را توجیه علمی کند. فرق آ ن با قسمت اول این است که در قسمت اول، ملاک ها و معیارهای موجود در ناحیه آن فعل مخصوص( نماز، جهاد و..)، موجب فرق و اختلاف بین این اعمال می شود. ولی در قسمت دوم، وجود برخی از شرایط در ناحیه خارج از اصل فعل،مانند؛ شرایط ویژه مکلف، شرایط زمانی خاص، و غیره است که، موجب توجیه علمی بهتر بودن همه این اعمال با هم می شود. مثلا در مورد انتظار فرج؛ در شرایطی که مسلمانان در سختی های مبارزات صدر اسلام قرار داشتند و یا آن زمان که شیعیان در شرایط دشواری فرا می گرفتند مأیوس نشدن و منتظر فرج بودن بالاترین عبادت بود، چرا که در صورت یأس همه چیز آنان در معرض زوال قرار می گرفت ولی با انتظار فرج، روحیه امید و مقاومت در آنان زنده مانده و راه برای پیروزی و غلبه بر مشکلات فراهم می گشت. دیگر موارد نیز شامل همین قاعده کلی اند، مسلماً مسأله ای مانند "جهاد" بهترین عمل برای زنان -در حالت های غیر اضطراری- نیست. "نماز شب" بهترین عمل، برای تازه مسلمانی که هنوز نماز های واجب را فرا نگرفته است، نمی باشد. و از این قبیل.
نتیجه:
از مجموعه این روایات می توان فهمید که، بهترین عمل در دستورات اسلامی مطلق نیست. یعنی نمی توان گفت به طور مطلق و در هر حالت و در هر زمان و مکانی فلان عمل، بهترین و برترین عمل است. همان طور که گفته شد؛ برخی از اعمال که با عنوان بهترین عمل شمرده شده است، دارای ملاک های متفاوتی است؛ و با توج به اینکه برخی از این موارد، به مقتضای حال مخاطب و شرایط خاص او ایراد شده است، بنابراین نمی توانند اموری مطلق باشند، اما به هر حال مواردی که ذکر شد جزء بهترین اعمالی است که برای ما بر شمرده اند.
پی نوشتها:
[1] بحار النوار ، ج75، ص 208
[2] نوری ، مستدرک الوسائل، ج4،ص 70،موسسه آل البیت، 1408
[3] مستدرک، ج5، ص 119
[4] مستدرک، ج5، ص 331.
[5] مستدرک، ج5، ص 331.
[6] وسائل الشیعه،ج14،ص ،499،موسسه آل البیت، 1409
[7] کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، ج5،ص 9، دار الکتب الاسلامیه، 1365
[8] نوری، مستدرک الوسائل، ج1، ص 131. موسسه آل البیت، 1408
[9] وسائل الشیعه،ج14،ص 499
[10] مستدرک، ج6، ص 337.
[11] مستدرک الوسائل، ج12، ص 220
[12] مستدر ک الوسائل، ج3، ص 98
[13] مجلسی، محمد باقر،بحار الانوار، ج75،ص 85، موسسه وفا، بیروت، 1404
[14] وسائل الشیعه، ج24، ص 427
[15] بحار الانوار، ج67، ص 191
[16] حر عاملی ، محمد بن الحسن، وسائل الشیعه، ج7، ص399، موسسه آل البیت، 1409
[17] وسائل الشیعه، ج10، ص 313
[18]شیخ طوسی، محمد بن الحسن،مصباح المتجهد، ص 829، موسسه فقه الشیعه،بیروت،1411
[19] شرف الدین، عبدالحسین، اجتهاد در مقابل نص، ترجمه علی دوانی،فصل دوم ،بخش بیست وچهار( بدعت عمر در اذان واقامه)،دفتر انتشارات اسلامی، قم
[20] بحار الانوار، ج67، ص 191
منبع: www.islamquest.net
- [سایر] بهترین اعمال مستحبی که یک مسلمان می تواند انجام دهد چیست؟
- [سایر] در روایات بسیاری بحث از (افضل الاعمال) شده است و در هر روایاتی یک عمل را بهترین عمل معرفی کردهاند. وجه جمع اینگونه روایات چیست؟ به بیان دیگر؛ بهترین اعمال مستحبی که یک مسلمان میتواند انجام دهد چیست؟
- [آیت الله سیستانی] آیا کسی که نماز قضا بر عهده دارد می تواند به دعا و اعمال مستحبی بپردازد؟
- [سایر] 1- آیا به نیت دیگران که زنده هستند می توان اعمال مستحبی ( مانند نماز مستحبی ، روزه مستحبی، زیارت، خواندن دعا و غیره ...) به جای آورد؟ 2- کدام یک از اعمال مستحبی را نمی توان به جای دیگران که زنده هستند به جای بیاوریم؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] آیا بعد از اعمال منی و قبل از اعمال پنج گانه مکّه می توان طواف مستحبّی انجام داد؟ پس از احرام عمره تمتّع و قبل از انجام اعمال آن چطور؟
- [سایر] میزان و ملاک اعمال در اعمال مشترک میان اسلام و شرک مانند نذر و ... چیست؟
- [آیت الله وحید خراسانی] کسی که از منی برگشته و هنوز اعمال واجب مکه را انجام نداده ایا می تواند طواف مستحبی انجام دهد و نیز در حال احرام عمره تمتع ایا می تواند قبل از انجام عمره طواف مستحبی انجام دهد
- [سایر] آیا کسی که برای یادگیری اعمال شب زفاف فیلم مستهجن نگاه کند گناه کرده و آیا این اعمال در فیلم با اعمال سفارش شده در اسلام مغایرت دارد؟
- [آیت الله خامنه ای] در موارد زیر به جا آوردن طوافِ مستحبی، به نیابت از دیگری و نیابت کردن در طواف کسی که او نیز اعمال به جا می آورد، چه حکمی دارد؟1: پس از احرام عمره مفرده یا تمتّع، پیش از طواف و بقیه اعمال. 2: پس از احرام حجّ، قبل از رفتن به عرفات. 3: پس از اعمال منا، پیش از اعمال مکّه.
- [آیت الله مظاهری] اگر والدین در اعمال مستحبی(نه واجب)مثل رفتن به جمکران و...مانع انسان شوند، اطاعت ازآنهاواجب است؟اگر این مخالفت دلایل منطقی نداشته باشد چطور؟
- [آیت الله شبیری زنجانی] انسان میتواند بعضی از اعمال مستحبی؛ مانند زیارت مراقد پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و ائمّه معصومین علیهم‌السلام را از طرف مردگان یا زندگان به جا آورد و نیز میتواند کار مستحبی را انجام دهد و ثواب آن را به آنها هدیه نماید و در این دو شکل فرقی نیست که تبرعی باشد یا با اجاره یا جعاله و مانند آن.
- [آیت الله سیستانی] - خروج از محلّ اعتکاف برای غسل‌های مستحبی مثل غسل جمعه یا غسل اعمال (اُمّ داوود) و همچنین برای وضوی مستحبی، محلّ اشکال است. و به طور کلّی خارج شدن از مسجد برای امور راجحه (دارای رجحان) در غیر آنچه ضرورت عرفی به حساب می‌آید، محلّ اشکال و احتیاط است، ولی معتکف برای تشییع جنازه و تجهیز میّت مانند غسل و نماز و دفن میّت و برای عیادت مریض و نماز جمعه میتواند از محلّ اعتکاف خارج شود.
- [آیت الله مکارم شیرازی] انسان می تواند برای بعضی از کارهای مستحب مانند زیارت قبر پیغمبر(صلی الله علیه وآله) و امامان(علیهم السلام) از طرف زندگان اجیر شود، ولی احتیاط واجب آن است که پول را برای مقدمات کار بگیرد و نیز می تواند اعمال مستحبی را انجام دهد و ثواب آن را به اموات یا زنده ها هدیه نماید.
- [آیت الله مظاهری] شوخیهایی که گاهی در آن الفاظ توهینآمیز به کار می‌رود حرام است، ولی اگر توهین باشد، گرچه حرام نیست، ولی مسلمان باید مؤدّب باشد و رکاکت در زبان و اعمال خود نداشته باشد.
- [آیت الله بهجت] کسی که برای بهجا آوردن روزه میتی اجیر شده، اگر روزه مستحبی بگیرد اشکال ندارد، ولی کسی که روزه قضا دارد، نمیتواند روزه مستحبی بگیرد.
- [آیت الله اردبیلی] غسل‌های مستحبی مثل غسل جمعه، غسل احرام، غسل توبه و غیر آن و همچنین وضوهای مستحبی، برای حائض نیز مستحب است.
- [آیت الله علوی گرگانی] بهتر است زکاْ را آشکار وصدقه مستحبّی را مخفی بدهد.
- [آیت الله علوی گرگانی] کسی که برای بجا آوردن روزه میّتی اجیر شده، اگر روزه مستحبّی بگیرد اشکال ندارد ولی کسی که روزه قضا دارد، نمیتواند روزه مستحبّیبگیرد، و همچنین است اگر روزه واجب دیگری به ذمّه دارد نمیتواند روزه مستحبّی بگیرد، و چنانچه فراموش کند وروزه مستحبّی بگیرد، در صورتی که پیش از ظهر یادش بیاید، روزه مستحبّی او به هم میخورد و میتواند نیّت خود را به روزه واجب برگرداند.
- [آیت الله فاضل لنکرانی] کسی که برای بجا آوردن روزه میتی اجیر شده اگر روزه مستحبی بگیرد اشکال ندارد، ولی کسی که روزه قضا دارد نمی تواند روزه مستحبی بگیرد، و اگر روزه واجب دیگری دارد بنابر احتیاط واجب نمی تواند روزه مستحبی بگیرد، و چنانچه فراموش کند و روزه مستحبی بگیرد در صورتی که پیش از ظهر یادش بیاید روزه مستحبی او بهم می خورد، می تواند نیت خود را به روزه واجب برگرداند، و اگر بعد از ظهر ملتفت شود روزه او باطل است، و اگر بعد از مغرب یادش بیاید روزه اش صحیح است.
- [آیت الله شبیری زنجانی] در روزه مستحبّی اگر کسی کاری که روزه را باطل می‌کند انجام نداده باشد و پیش از ظهر نیت روزه مستحبی کند، روزه او صحیح است و همانند کسیست که از اوّل طلوع فجر نیّت روزه کرده باشد و اگر بعد از ظهر هم نیّت روزه مستحبی کند، روزه او صحیح است ولی از هنگام نیّت کردن روزهدار بشمار می‌آید.