شرح پرسش:
برای فردی که فرضاً دانشمند و عالم است، آیا غیر اخلاقی نیست که خود را به همین عنوان (دانشمند بودن یا عالم بودن) معرفی کند؟ به عنوان مثال: یک آیت الله در معرفی خویش عنوان کند، من آیت الله هستم، یا یک روحانی عنوان کند من حجة الاسلام هستم و ...آیا امامان (ع) در معرفی نمودن خویش خود را امام می نامیدند؟ آیا معرفی نمودن به این طرق مذکور صفت خودبینی و تکبر را به ذهن متبادر نمی سازد؟
پاسخ اجمالی:
تواضع یکی از صفات بسیار پسندیده است که موجب رشد انسان می شود. در مقابل تکبر و خود بزرگ بینی بسیار مذموم و ناپسند است. تکبر یعنی این که انسان خود را بیشتر و بزرگ تر از آنچه که هست در مقابل دیگران وانمود کند. بنابراین، اگر انسانی خود را در حد واقعیت معرفی کند تکبر نورزیده، بلکه تنها تواضع را ترک کرده است. در بسیاری از موارد بر علما و دانشمندان و متخصصان لازم است که خود را به مردم معرفی کنند تا مردم با توانایی های آنان آشنا شوند و بتوانند به کمک آنان مشکلات خود را حل نمایند.
در مورد پیامبران چون مسئله بسیار مهم و حیاتی بوده است. آنان از طرف خداوند مأمور بودند که خود را به جامعه معرفی کنند، و برای اثبات ادعای نبوت خود معجزه داشته باشند. همچنین امامان معصوم (ع) با این که از طرف پیامبر اکرم (ص) و امام قبل از خود به مردم معرفی می شدند، اما در بسیاری از موارد که به جهت ضرورت هایی خود آنان شخصاً به معرفی خود و سوابق و توانایی های خود می پرداختند و خود را به عنوان امام و رهبر جامعه معرفی می کردند.
پاسخ تفصیلی:
تواضع و فرو تنی یکی از صفات بسیار پسندیده است که موجب رشد و ارتقای انسان می شود. امام جعفر صادق (ع) فرمود: "کسی که برای خدا تواضع کند خداوند مقام او را بالا می برد".[1] انسان های بزرگ معمولاً نا شناخته اند؛ زیرا شخصیت و توانایی های خود را کتمان می کنند و گاه حتی بعد از مرگ نیز جز تعدادی اندک، کسی آنان را نمی شناسد.
در مقابل تکبر و خود بزرگ بینی بسیار مذموم و ناپسند است. امام علی در این باره (ع) فرمود: "کسی که بر مردم تکبر کند خداوند او را ذلیل می گرداند".[2] تکبر یعنی این که انسان خود را بیشتر و بزرگ تر از آنچه که هست معرفی کند و انتظار داشته باشد دیگران بیش از مقام او به او احترام بگذارند. بنابراین، اگر انسانی خود را در حد واقعیت معرفی کند تکبر نورزیده، بلکه تنها تواضع را ترک کرده است.
البته، در بسیاری از موارد بر علما و دانشمندان و متخصصان لازم است که خود را به مردم معرفی کنند تا مردم با توانایی های آنان آشنا شوند و بتوانند به کمک آنان مشکلات خود را حل نمایند. به عنوان مثال اگر یک پزشک متخصص و توان مند در جلو مطب خود تابلو نصب نکند و تحصیلات و تخصص خود را در آن منعکس نکند، چطور بیمارانی که محتاج به کمک او هستند می توانند او را شناخته و از او کمک بگیرند؟ در این موارد باید علما و دانشمندان و متخصصان تواضع را کنار گذاشته و خود را معرفی نمایند. چه بسا که اگر یک متخصص واقعی خود را به مردم معرفی نکند مردم در دام مدعیان دروغین گرفتار آیند. در مورد علمای اسلام عیناً این قضیه صادق است که اگر مردم عالمان واقعی را نشناسند و در مسائل دین خود به آنها مراجعه نکنند ممکن است در دام مدعیان دین بیفتند و گمراه شوند. بنابراین، باید دانشمندان و علما و متخصصان واقعی را تشویق و ترغیب کرد تا خود را به جامعه معرفی کنند تا مردم آنها را بشناسد و در دام درغگویان گرفتار نشوند. البته نمی توان انکار که اگر معرفی دانشمندان و علما و متخصصان واقعی توسط خود آنها نباشد، بلکه نهاد های دیگری متکفل این کار باشند زمینه بسیاری از اتهامات بر طرف خواهد شد.
در مورد پیامبران چون مسئله بسیار مهم و حیاتی بوده است. آنان از طرف خداوند مأمور بودند که خود را به جامعه معرفی کنند، و برای اثبات ادعای نبوت خود معجزه داشته باشند تا مردم به واسطه معجزه بتوانند پیامبران واقعی را از مدعیان نبوت تشخیص دهند. همچنین امامان معصوم (ع) با این که از طرف پیامبر اکرم (ص) و امام قبل از خود به مردم معرفی می شدند، اما در بسیاری از موارد که افراد مدعی قد علم می کردند خود آنان شخصاً به معرفی خود و سوابق و توانایی های خود می پرداختند تا حجت را بر مردم تمام کرده و وظیفه خود را در حمایت و اطاعت از امام خود انجام دهند. امام علی (ع) در معرفی خود چنین می فرماید:" من وصی پیامبر شما ، خلیفه او ، امام متقین و مؤمنین و امیر و مولای آنانم ...".[3]
پی نوشتها:
[1]. کلینی، الکافی، ج 2، ص 122، ح 3، دارالکتب الاسلامیه، تهران، 1365، "قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ (ع): مَنْ تَوَاضَعَ لِلَّهِ رَفَعَهُ اللَّهُ وَ مَنْ تَکَبَّرَ وَضَعَهُ اللَّهُ".
[2]. الکافی، ج 8، ص18 ، ح 4، "قَالَ علی (ع): َ مَنْ تَکَبَّرَ عَلَی النَّاسِ ذَلَّ".
[3] ابن شاذان قمی، مئة منقبة، ص 59، چاپ مدرسه امام مهدی، قم، 1407، المنقبة الثانیة و الثلاثون: "أمیر المؤمنین ع قال و الله لقد خلفنی رسول الله ص فی أمته فأنا حجة الله علیهم بعد نبیه و إن ولایتی لتلزم أهل السماء کما تلزم أهل الأرض و إن الملائکة لتتذاکر فضلی و ذلک تسبیحها عند الله أیها الناس اتبعونی أهدکم سبیل الرشاد لا تأخذوا یمینا و شمالا فتضلوا أنا وصی نبیکم و خلیفته و إمام المتقین و المؤمنین و أمیرهم و مولاهم و أنا قائد شیعتی إلی الجنة".
منبع: www.islamquest.net
