اهانت
عنوان اهانت ،در کتب قواعد فقهی تحت عنوان «قاعده حرمت اهانت محترمات» و به مناسبت، در باب هاى مختلف فقهى آمده است.
فحاشی و اهانت به دیگران چه حکمی دارد؟
شرح پرسش: زن و شوهری دچار مشاجره و درگیری می شوند. والدین خانم پس از شنیدن کلیات ماجرا از زبان دخترشان بدون هیچگونه توضیح دیگری اقدام به ناسزاگویی و فحاشی و اهانت به داماد خود می نمایند و به او نسبت هایی نظیر فاقد شرف و غیرت و دیوانه و ... می دهند. آیا ادای این الفاظ و کلمات حتی در صورت مقصر بودن داماد از طرف والدین دختر شرعا صحیح است؟ پاسخ: اسلام شخصیت و آبروی افراد بویژه آبروی مسلمان و مؤمن را بسیار با ارزش می داند. از امام کاظم (ع) نقل شده است که روزی آن حضرت در مقابل کعبه ایستاد و خطاب به کعبه فرمود : "ای کعبه چقدر حق تو والاست اما قسم به خدا حق مؤمن از حق تو بالاتر است. [1] از طرف دیگر اسلام فحاشی و ناسزاگویی را یکی از صفات زشت و ناپسند می داند. پیامبر اکرم (ص) فرمود: "خداوند بهشت را بر افراد فحاش و بد زبان و کم حیایی که نسبت به حرف زدن خود بی مبالات هستند حرام کرده است ...." [2] خصوصا این که بسیاری از نسبت هایی که در کلمات فحش بر زبان افراد جاری می شود نسبت دروغ و تهمت است . قرآن در تقبیح بد زبانی می فرماید: "خداوند دوست ندارد کسی با سخنان خود، بدی های (دیگران) را اظهار کند مگر آن کس که مورد ستم واقع شده باشد. " [3] زیرا همانگونه که خداوند" ستار العیوب" است دوست ندارد که افراد بشر پرده‌دری کنند و عیوب مردم را فاش سازند و آبروی آنها را ببرند- بعلاوه می دانیم هر انسانی معمولا نقاط ضعف پنهانی دارد که اگر بنا شود این عیوب اظهار گردد یک روح بدبینی عجیب بر سراسر جامعه سایه می‌افکند، و همکاری آنها را با یکدیگر مشکل می سازد، بنا بر این بخاطر استحکام پیوندهای اجتماعی و هم بخاطر رعایت جهات انسانی، لازم است بدون در نظر گرفتن یک هدف صحیح پرده‌دری نشود. [4] بنا بر این آیه تنها در یک مورد اجازه داده شده که بدی های دیگران در جامعه بیان شود و آن درمورد افرادی است که مورد ظلم واقع شده اند چنین افرادی می توانند بدی ها و عیوب فرد ظالم را بیان کنند و دیگران را از آن آگاه نمایند. بنابراین هیچ کس نباید به محض کوچکترین و کمترین اختلاف و ناراحتی با فرد یا افرادی، به آنان توهین کند و یا عیب های آنان را برملا نماید بلکه باید سعی کند بدی ها و عیب های آنها را با مهربانی و دلسوزی برطرف سازد و آنان را هدایت کند. مخصوصاً در باره اقوام و نزدیکانی که قصد داریم سال ها با آنان زندگی کنیم. همیشه باید توجه داشته باشیم زخم زبان بسیار دردناک است و اثر طولانی مدت در روحیه انسان باقی می گذارد. بر این اساس اگر چنین عملی از انسان سر بزند باید در اولین فرصت از او عذر خواهی کند و این توهین را جبران نماید. از طرف دیگر کسی که مورد ظلم و بدگویی دیگران واقع می شود باید با بزرگواری و سعه صدر این توهین آنان را فراموش کند و از هر گونه کینه توزی و مقابله به مثل خودداری کند، بویژه اگر از طرف افراد نزدیک به خود مثل پدر و مادر و مادر همسر و ... که مسلماً حق زیادی بر گردن انسان دارند مورد توهین واقع شود. پس باید به طور کلی فراموش کند و بداند که خداوند این گذشت هارا بدون پاداش نمی گذارد. پی نوشتها: [1] . مستدرک‌الوسائل ج : 9 ص : 344، حدیث 11039- 9- فِقْهُ الرِّضَا، ع أَرْوِی عَنِ الْعَالِمِ ع أَنَّهُ وَقَفَ حِیَالَ الْکَعْبَةِ ثُمَّ قَالَ مَا أَعْظَمَ حَقَّکِ یَا کَعْبَةُ وَ اللَّهِ إِنَّ حَقَّ الْمُؤْمِنِ لَأَعْظَمُ مِنْ حَقِّکِ [2] بحارالأنوار ج : 60 ص : 207،- حدیث39، الْکَافِی، بِإِسْنَادِهِ عَنْ سُلَیْمِ بْنِ قَیْسٍ عَنْ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ ع قَالَ قَالَ‌ رَسُولُ اللَّهِ ص إِنَّ اللَّهَ حَرَّمَ الْجَنَّةَ عَلَی کُلِّ فَحَّاشٍ بَذِیٍّ قَلِیلِ الْحَیَاءِ لَا یُبَالِی مَا قَالَ وَ لَا مَا قِیلَ لَهُ فَإِنَّکَ إِنْ فَتَّشْتَهُ لَمْ تَجِدْهُ إِلَّا لِغَیَّةٍ أَوْ شِرْکِ شَیْطَانٍ قِیلَ یَا رَسُولَ اللَّهِ وَ فِی النَّاسِ شِرْکُ شَیْطَانٍ فَقَالَ ص أَ مَا تَقْرَأُ قَوْلَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ شارِکْهُمْ فِی الْأَمْوالِ وَ الْأَوْلادِ الْخَبَرَ [3] نساء،148 :" لا یُحِبُّ اللَّهُ الْجَهْرَ بِالسُّوءِ مِنَ الْقَوْلِ إِلاَّ مَنْ ظُلِمَ " [4] تفسیر نمونه، ج‌4، ص: 184 منبع: www.islamquest.net
شرح پرسش: زن و شوهری دچار مشاجره و درگیری می شوند. والدین خانم پس از شنیدن کلیات ماجرا از زبان دخترشان بدون هیچگونه توضیح دیگری اقدام به ناسزاگویی و فحاشی و اهانت به داماد خود می نمایند و به او نسبت هایی نظیر فاقد شرف و غیرت و دیوانه و ... می دهند. آیا ادای این الفاظ و کلمات حتی در صورت مقصر بودن داماد از طرف والدین دختر شرعا صحیح است؟ پاسخ: اسلام شخصیت و آبروی افراد بویژه آبروی مسلمان و مؤمن را بسیار با ارزش می داند. از امام کاظم (ع) نقل شده است که روزی آن حضرت در مقابل کعبه ایستاد و خطاب به کعبه فرمود : "ای کعبه چقدر حق تو والاست اما قسم به خدا حق مؤمن از حق تو بالاتر است. [1] از طرف دیگر اسلام فحاشی و ناسزاگویی را یکی از صفات زشت و ناپسند می داند. پیامبر اکرم (ص) فرمود: "خداوند بهشت را بر افراد فحاش و بد زبان و کم حیایی که نسبت به حرف زدن خود بی مبالات هستند حرام کرده است ...." [2] خصوصا این که بسیاری از نسبت هایی که در کلمات فحش بر زبان افراد جاری می شود نسبت دروغ و تهمت است . قرآن در تقبیح بد زبانی می فرماید: "خداوند دوست ندارد کسی با سخنان خود، بدی های (دیگران) را اظهار کند مگر آن کس که مورد ستم واقع شده باشد. " [3] زیرا همانگونه که خداوند" ستار العیوب" است دوست ندارد که افراد بشر پرده‌دری کنند و عیوب مردم را فاش سازند و آبروی آنها را ببرند- بعلاوه می دانیم هر انسانی معمولا نقاط ضعف پنهانی دارد که اگر بنا شود این عیوب اظهار گردد یک روح بدبینی عجیب بر سراسر جامعه سایه می‌افکند، و همکاری آنها را با یکدیگر مشکل می سازد، بنا بر این بخاطر استحکام پیوندهای اجتماعی و هم بخاطر رعایت جهات انسانی، لازم است بدون در نظر گرفتن یک هدف صحیح پرده‌دری نشود. [4] بنا بر این آیه تنها در یک مورد اجازه داده شده که بدی های دیگران در جامعه بیان شود و آن درمورد افرادی است که مورد ظلم واقع شده اند چنین افرادی می توانند بدی ها و عیوب فرد ظالم را بیان کنند و دیگران را از آن آگاه نمایند. بنابراین هیچ کس نباید به محض کوچکترین و کمترین اختلاف و ناراحتی با فرد یا افرادی، به آنان توهین کند و یا عیب های آنان را برملا نماید بلکه باید سعی کند بدی ها و عیب های آنها را با مهربانی و دلسوزی برطرف سازد و آنان را هدایت کند. مخصوصاً در باره اقوام و نزدیکانی که قصد داریم سال ها با آنان زندگی کنیم. همیشه باید توجه داشته باشیم زخم زبان بسیار دردناک است و اثر طولانی مدت در روحیه انسان باقی می گذارد. بر این اساس اگر چنین عملی از انسان سر بزند باید در اولین فرصت از او عذر خواهی کند و این توهین را جبران نماید. از طرف دیگر کسی که مورد ظلم و بدگویی دیگران واقع می شود باید با بزرگواری و سعه صدر این توهین آنان را فراموش کند و از هر گونه کینه توزی و مقابله به مثل خودداری کند، بویژه اگر از طرف افراد نزدیک به خود مثل پدر و مادر و مادر همسر و ... که مسلماً حق زیادی بر گردن انسان دارند مورد توهین واقع شود. پس باید به طور کلی فراموش کند و بداند که خداوند این گذشت هارا بدون پاداش نمی گذارد. پی نوشتها: [1] . مستدرک‌الوسائل ج : 9 ص : 344، حدیث 11039- 9- فِقْهُ الرِّضَا، ع أَرْوِی عَنِ الْعَالِمِ ع أَنَّهُ وَقَفَ حِیَالَ الْکَعْبَةِ ثُمَّ قَالَ مَا أَعْظَمَ حَقَّکِ یَا کَعْبَةُ وَ اللَّهِ إِنَّ حَقَّ الْمُؤْمِنِ لَأَعْظَمُ مِنْ حَقِّکِ [2] بحارالأنوار ج : 60 ص : 207،- حدیث39، الْکَافِی، بِإِسْنَادِهِ عَنْ سُلَیْمِ بْنِ قَیْسٍ عَنْ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ ع قَالَ قَالَ‌ رَسُولُ اللَّهِ ص إِنَّ اللَّهَ حَرَّمَ الْجَنَّةَ عَلَی کُلِّ فَحَّاشٍ بَذِیٍّ قَلِیلِ الْحَیَاءِ لَا یُبَالِی مَا قَالَ وَ لَا مَا قِیلَ لَهُ فَإِنَّکَ إِنْ فَتَّشْتَهُ لَمْ تَجِدْهُ إِلَّا لِغَیَّةٍ أَوْ شِرْکِ شَیْطَانٍ قِیلَ یَا رَسُولَ اللَّهِ وَ فِی النَّاسِ شِرْکُ شَیْطَانٍ فَقَالَ ص أَ مَا تَقْرَأُ قَوْلَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ شارِکْهُمْ فِی الْأَمْوالِ وَ الْأَوْلادِ الْخَبَرَ [3] نساء،148 :" لا یُحِبُّ اللَّهُ الْجَهْرَ بِالسُّوءِ مِنَ الْقَوْلِ إِلاَّ مَنْ ظُلِمَ " [4] تفسیر نمونه، ج‌4، ص: 184 منبع: www.islamquest.net
پاسخ:
شرح پرسش:
زن و شوهری دچار مشاجره و درگیری می شوند. والدین خانم پس از شنیدن کلیات ماجرا از زبان دخترشان بدون هیچگونه توضیح دیگری اقدام به ناسزاگویی و فحاشی و اهانت به داماد خود می نمایند و به او نسبت هایی نظیر فاقد شرف و غیرت و دیوانه و ... می دهند. آیا ادای این الفاظ و کلمات حتی در صورت مقصر بودن داماد از طرف والدین دختر شرعا صحیح است؟
پاسخ:
اسلام شخصیت و آبروی افراد بویژه آبروی مسلمان و مؤمن را بسیار با ارزش می داند. از امام کاظم (ع) نقل شده است که روزی آن حضرت در مقابل کعبه ایستاد و خطاب به کعبه فرمود : "ای کعبه چقدر حق تو والاست اما قسم به خدا حق مؤمن از حق تو بالاتر است. [1]
از طرف دیگر اسلام فحاشی و ناسزاگویی را یکی از صفات زشت و ناپسند می داند. پیامبر اکرم (ص) فرمود: "خداوند بهشت را بر افراد فحاش و بد زبان و کم حیایی که نسبت به حرف زدن خود بی مبالات هستند حرام کرده است ...." [2]
خصوصا این که بسیاری از نسبت هایی که در کلمات فحش بر زبان افراد جاری می شود نسبت دروغ و تهمت است .
قرآن در تقبیح بد زبانی می فرماید: "خداوند دوست ندارد کسی با سخنان خود، بدی های (دیگران) را اظهار کند مگر آن کس که مورد ستم واقع شده باشد. " [3]
زیرا همانگونه که خداوند" ستار العیوب" است دوست ندارد که افراد بشر پرده‌دری کنند و عیوب مردم را فاش سازند و آبروی آنها را ببرند- بعلاوه می دانیم هر انسانی معمولا نقاط ضعف پنهانی دارد که اگر بنا شود این عیوب اظهار گردد یک روح بدبینی عجیب بر سراسر جامعه سایه می‌افکند، و همکاری آنها را با یکدیگر مشکل می سازد، بنا بر این بخاطر استحکام پیوندهای اجتماعی و هم بخاطر رعایت جهات انسانی، لازم است بدون در نظر گرفتن یک هدف صحیح پرده‌دری نشود. [4] بنا بر این آیه تنها در یک مورد اجازه داده شده که بدی های دیگران در جامعه بیان شود و آن درمورد افرادی است که مورد ظلم واقع شده اند چنین افرادی می توانند بدی ها و عیوب فرد ظالم را بیان کنند و دیگران را از آن آگاه نمایند.
بنابراین هیچ کس نباید به محض کوچکترین و کمترین اختلاف و ناراحتی با فرد یا افرادی، به آنان توهین کند و یا عیب های آنان را برملا نماید بلکه باید سعی کند بدی ها و عیب های آنها را با مهربانی و دلسوزی برطرف سازد و آنان را هدایت کند. مخصوصاً در باره اقوام و نزدیکانی که قصد داریم سال ها با آنان زندگی کنیم. همیشه باید توجه داشته باشیم زخم زبان بسیار دردناک است و اثر طولانی مدت در روحیه انسان باقی می گذارد. بر این اساس اگر چنین عملی از انسان سر بزند باید در اولین فرصت از او عذر خواهی کند و این توهین را جبران نماید.
از طرف دیگر کسی که مورد ظلم و بدگویی دیگران واقع می شود باید با بزرگواری و سعه صدر این توهین آنان را فراموش کند و از هر گونه کینه توزی و مقابله به مثل خودداری کند، بویژه اگر از طرف افراد نزدیک به خود مثل پدر و مادر و مادر همسر و ... که مسلماً حق زیادی بر گردن انسان دارند مورد توهین واقع شود. پس باید به طور کلی فراموش کند و بداند که خداوند این گذشت هارا بدون پاداش نمی گذارد.
پی نوشتها:
[1] . مستدرک‌الوسائل ج : 9 ص : 344، حدیث 11039- 9- فِقْهُ الرِّضَا، ع أَرْوِی عَنِ الْعَالِمِ ع أَنَّهُ وَقَفَ حِیَالَ الْکَعْبَةِ ثُمَّ قَالَ مَا أَعْظَمَ حَقَّکِ یَا کَعْبَةُ وَ اللَّهِ إِنَّ حَقَّ الْمُؤْمِنِ لَأَعْظَمُ مِنْ حَقِّکِ
[2] بحارالأنوار ج : 60 ص : 207،- حدیث39، الْکَافِی، بِإِسْنَادِهِ عَنْ سُلَیْمِ بْنِ قَیْسٍ عَنْ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ ع قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص إِنَّ اللَّهَ حَرَّمَ الْجَنَّةَ عَلَی کُلِّ فَحَّاشٍ بَذِیٍّ قَلِیلِ الْحَیَاءِ لَا یُبَالِی مَا قَالَ وَ لَا مَا قِیلَ لَهُ فَإِنَّکَ إِنْ فَتَّشْتَهُ لَمْ تَجِدْهُ إِلَّا لِغَیَّةٍ أَوْ شِرْکِ شَیْطَانٍ قِیلَ یَا رَسُولَ اللَّهِ وَ فِی النَّاسِ شِرْکُ شَیْطَانٍ فَقَالَ ص أَ مَا تَقْرَأُ قَوْلَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ شارِکْهُمْ فِی الْأَمْوالِ وَ الْأَوْلادِ الْخَبَرَ
[3] نساء،148 :" لا یُحِبُّ اللَّهُ الْجَهْرَ بِالسُّوءِ مِنَ الْقَوْلِ إِلاَّ مَنْ ظُلِمَ "
[4] تفسیر نمونه، ج4، ص: 184
منبع: www.islamquest.net
- [آیت الله فاضل لنکرانی] آیا پدر و جد پدری ولایت دارند تا حق کودک در مورد دیه صدمات وارده به او و ضرب و جرح، یا فحاشی و اهانت به او را ببخشند؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] تعریف دقیق اهانت و مصادیق آن در فقه شیعی چیست؟ آیا علاوه بر فحاشی افترا، تهمت، اتهام وارد کردن، انکار نبوت، انکار امامت، انکار عصمت پیامبران و امامان (علیهم السلام) مصداق اهانت یا سب نبی هستند یا خیر؟ نسبت دادن نقصان به دین اسلام و یا پیامبر و امامان (علیهم السلام) چطور؟ آیا منبعی وجود دارد که بطور دقیق به این موضوعات و مصادیق آن پرداخته باشد؟
- [آیت الله بهجت] آیا فحاشی و توهین به دیگران، در صورت عادت، اشکال دارد؟
- [سایر] معنی اهانت به قرآن چیست و آیا قائل شدن به تحریف قرآن، اهانت است؟ چرا بعضی از علمای شیعه قائل به تحریفند؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] معیار و ملاک صدق اهانت، یا عدم صدق اهانت در تصویر سازی چیست؟ پخش آن از طریق صدا و سیمای جمهوری اسلامی چه حکمی دارد؟
- [سایر] زن و شوهری دچار مشاجره و درگیری می شوند. والدین خانم پس از شنیدن کلیات ماجرا از زبان دخترشان بدون هیچگونه توضیح دیگری اقدام به ناسزاگویی و فحاشی و اهانت به داماد خود می نمایند و به او نسبت هایی نظیر فاقد شرف و غیرت و دیوانه و ... می دهند. آیا ادای این الفاظ و کلمات حتی در صورت مقصر بودن داماد از طرف والدین دختر شرعا صحیح است؟
- [آیت الله علوی گرگانی] اخیرادر فیلمها فحّاشی و الفاظ رکیک مشاهده می‌شود آیا اشکال ندارد؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] اهانت به چه معناست؟ آیا از کبایر است؟
- [آیت الله بهجت] آیا فحاشی به انسان های معمولی یا علما و بزرگان، حق اللّه است یا حق النّاس؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] بخاطر فحاشی یک پسربچه سیزده سالی، سیلی و کتک محکمی به او زدم، آیا مشغول الذمّه هستم؟
- [آیت الله مظاهری] در امر به معروف و نهی از منکر ارتکاب معصیت مثل فحش و دروغ و اهانت جایز نیست مگر آنکه آن معروف یا منکر اهم از آن معصیت باشد نظیر ترک نماز و تجاوز به عرض یا ناموس کسی.
- [آیت الله جوادی آملی] .سوگند یاد کردن در داد و ستد اگر دروغ باشد , گذشته از حرام بودن، اهانت دینی محسوب می‌شود و اگر راست باشد, کراهت دارد, البته دروغ بودن سوگند به لحاظ گزارشِ همراه آن است
- [آیت الله اردبیلی] اگر ناچار شوند که مسلمان را در قبرستان غیر مسلمانان دفن کنند مانند برخی کشورهای غیر اسلامی دفن او در آنجا جایز است، مخصوصا اگر موجب اهانت بر او نباشد.
- [آیت الله جوادی آملی] .بردن عین نجس به مسجد مانند خون یا بول که در ظرف آزمایشگاه یا پارچهای ریخته شده و مایه هتک حرمت باشد حرام است ; نیز بردن متنجّس و همراه داشتن آن، اگر اهانت به خانه خدا باشد, جایز نیست.
- [آیت الله وحید خراسانی] کسی که زنش را طلاق رجعی داده حرام است او را از خانه ای که موقع طلاق در ان خانه بوده بیرون کند ولی در بعضی از مواقع مانند فحاشی و زنا کردن زن بیرون کردن او اشکال ندارد و نیز حرام است زن بدون اذن شوهر برای کارهای غیر لازم از ان خانه بیرون رود
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . کسی که زنش را طلاق رجعی داده، حرام است او را از خانهای که موقع طلاق در آن خانه بوده بیرون کند، ولی در بعضی از مواقع که در کتاب‌های مفصل گفته شده، و از جمله آنها فحاشی و رفت و آمد با اجانب است، بیرونکردن او اشکال ندارد، و نیز حرام است زن برای کارهای غیر لازم از آن خانه بیرون برود.
- [آیت الله اردبیلی] برای جلوگیری از معصیت، ارتکاب معصیت دیگر، مثل فحش و دروغ و اهانت جایز نیست، مگر آن که معصیت، از چیزهایی باشد که مورد اهتمام شارع مقدس باشد و به هیچ وجه به آن راضی نباشد؛ مثل قتل نفس محترمه که در این صورت باید به هر نحو ممکن از آن جلوگیری نماید.
- [آیت الله مظاهری] در توبه از فحش، علاوه بر پشیمانی و تصمیم بر ترک، باید کسی را که به او فحش داده است راضی کند، ولی اگر راضی نشد یا دسترسی به او نداشت و یا مفسدهای مترتّب بر آن باشد، گرچه لازم نیست، ولی باید جبران آن اهانت را به وسیله تعریفنمودن او در میان مردم و بهواسطه دعا و استغفار برای او بنماید.
- [آیت الله جوادی آملی] .برخی از کارها در مسجد مکروه است؛ مانند خوابیدن در غیر حال ناچاری، کارهای دنیایی که مزاحم نماز دیگران نباشد، شعرسرایی غیر ناصحانه، ریختن آب دهان، بینی و خلط سینه که مستلزم اهانت به مسجد نباشد، طلب کردن گمشده ای، صدا را بلند نمودن.
- [آیت الله فاضل لنکرانی] جایز نیست برای جلوگیری از معصیت، ارتکاب معصیت مثل فحش و دروغ و اهانت، مگر آنکه معصیت، از چیزهایی باشد که مورد اهتمام شارع مقدس باشد و به آن راضی نباشد، مثل قتل نفس محترمه، در این صورت باید جلوگیری کند به هر نحو که ممکن است.