منظور خداوند از کسانی که به پیری می رساند تا هر چه را آموخته است از یاد ببرد چیست؟

پاسخ اجمالی:
در حقیقت آیه شریفه یادآوری و تذکاری است برای آنان که به بازیچه های دنیا سرگرم شده و از آخرت غافل مانده اند.
همان طور که خداوند در آیه ای دیگر انسان را ضعیف معرفی نموده در این جا به وصف انسان می پردازد که این انسان ابتدایش (زمان طفولیت) نمی فهمد و انتهایش (اگر پیری را در ک کند) آموخته ها و اندوخته هایش را از دست می دهد. بنابر این " نتیجه این عمر طولانی آن خواهد شد که بعد از علم و دانش و آگاهی‌ چیزی نخواهد دانست" و همه را به دست فراموشی می‌سپارد. به سخن دیگر: حالتی شبیه به دوران کودکی پیدا کند، فراموشکار می‌شود، هر چه یاد بگیرد فراموش می‌کند، اگر از او سؤالی شود نمی‌داند.

پاسخ تفصیلی:
آیه شریفه: "وَ اللَّهُ خَلَقَکُمْ ثُمَّ یَتَوَفَّاکُمْ وَ مِنْکُمْ مَنْ یُرَدُّ إِلی‌ أَرْذَلِ الْعُمُرِ لِکَیْ لا یَعْلَمَ بَعْدَ عِلْمٍ شَیْئاً إِنَّ اللَّهَ عَلیمٌ قَدیرٌ:( خدا شما را بیافریده و باز جانتان را بگیرد و از شما کسی باشد که به پست‌ترین دوران های عمر (پیری و فرتوتی ) رسد تا پس از دانایی هیچ نداند که خدا دانا و تواناست‌ ).[1]
کلمه( أرذل) در آیه شریفه اسم تفضیل از (رذالت و پستی) است، و مراد از ( ارذل العمر ) به قرینه جمله ( لِکَیْ لا یَعْلَمَ ...) سنّ شیخوخت و پیری است، که قوای شعور و ادراک در آن انحطاط پیدا می‌کند، و البته این انحطاط به اختلاف مزاج ها مختلف می‌شود، و غالباً از سن هفتاد و پنج سالگی شروع می‌شود.[2]
و معنای آیه این است که: خدا شما گروه مردم را خلق کرده پس آن گاه شما را در عمر متوسط و جوانی می‌گیرد، و البته بعضی از شما هستند که تا سن پیری رسیده آن قدر به عقب بر می‌گردند که از ضعف قوای ادراکی بعد از آنکه عمری عالِم بودند دیگر چیزی را ندانند، درست مانند آغاز عمر و سنین کودکی که یکپارچه نسیان بود و فراموش کاری و ناآگاهی‌ و این خود دلیل و نشانه این است که زندگی و مردن و شعور و علم شما به دست خود شما نیست، و گر نه شعور خود را برای خود نگه می‌داشتید، و زندگی خود را هم برای خود حفظ می‌کردید، بلکه این زندگی و علم با نظام عجیبی که دارد به علم و قدرت خدا منتهی می‌گردد.[3]
این آیه شریفه شخص یا اشخاص خاصی را مدنظر ندارد، بلکه می خواهد به انسان ها بفهماند که فکر بشر محدود است و نمی تواند آنچه را کسب نموده و به فعلیت رسانیده و از جمله معلومات او است کاملاً بر آنها احاطه علمی و شهودی داشته باشد و هر علمی که دارد از نعمت های الاهی است و نباید به آن مغرور باشد.
در حقیقت این آیه شریفه یادآوری و تذکاری است برای آنان که به بازیچه های دنیا سرگرم شده و از آخرت غافل مانده اند.
همان طور که خداوند در آیه ای دیگر[4] انسان را ضعیف معرفی نموده در این جا به وصف انسان می پردازد که این انسان ابتدایش (زمان طفولیت) نمی فهمد و انتهایش (اگر پیری را در ک کند) آموخته ها و اندوخته هایش را از دست می دهد.
بنابر این " نتیجه این عمر طولانی آن خواهد شد که بعد از علم و دانش و آگاهی‌ چیزی نخواهد دانست" و همه را به دست فراموشی می‌سپارد.[5]
به سخن دیگر: حالتی شبیه به دوران کودکی پیدا کند، فراموشکار می‌شود، هر چه یاد بگیرد فراموش می‌کند، اگر از او سؤالی شود نمی‌داند.[6]
و این طبیعت انسان است که هر چه به سن کهولت می رود ضعیف تر می شود، همان طور که در جای دیگر می فرماید: هر کس را طول عمر دهیم، در آفرینش واژگونه‌اش می‌کنیم (و به ناتوانی کودکی باز می‌گردانیم) آیا اندیشه نمی‌کنند؟[7]

پی نوشتها:
[1] . نحل،70، ترجمه المیزان.
[2] .طباطبایی، سید محمد حسین، تفسیر المیزان، موسوی همدانی، سید محمد باقر، ج 12، ص 425، دفتر انتشارات اسلامی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم‌، چاپ پنجم، 1374 ش.
[3] . طباطبایی، سید محمد حسین، تفسیر المیزان، موسوی همدانی، سید محمد باقر، ج 12، ص 425 – 426؛ مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج11، ص 310 – 311، دار الکتب الإسلامیة، تهران، چاپ اول، 1374 ش.
[4]. نسا، 28.
[5] . مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج‌11، ص 310 و 311.
[6] . طبرسی، فضل بن حسن‌، جوامع الجامع، مترجمان، ج ‌3، ص 400، ناشر: بنیاد پژوهش های اسلامی آستان قدس رضوی، مکان چاپ: مشهد،چاپ دوم، 1377 ش‌ ‌.
[7] . یس، 68.
منبع: www.islamquest.net