چگونه می توان از زبان خود مراقبت کرد تا مرتکب گناهی نشود؟

پاسخ اجمالی:
زبان هم مانند دیگر اعضای بدن انسان است که اگر از قوانین و احکام الاهی تخلف کند، یکی از ابزارهای گناه و معصیت است، چنان که اگر از دستورات شرع مقدس پیروی کند، از ابزار و وسایل اطاعت است. بنابراین مراقبت از این ابزار و وسیله در جلوگیری از انجام گناه مانند دیگر اعضا و جوارح است، و فرق چندانی با دست، پا و... ندارد. پس، بهترین راه برای نجات از گناه از بین بردن جهل و غفلت است.
برخی از راه کارهای عملی مهم درباره ترک و مراقبت از گناهان زبانی عبارت اند از: تقویت رابطه با خداوند و معصومین (ع)، توجه به آثار خوب و بد گناه و تقویت اراده.

پاسخ تفصیلی:
زبان هم مانند دیگر اعضای بدن انسان است که اگر از قوانین و احکام الاهی تخلّف کند، یکی از ابزارهای گناه و معصیت است، چنان که اگر از دستورات شرع مقدس پیروی کند، از ابزار و وسایل اطاعت است. بنابراین مراقبت از این ابزار و وسیله در جلوگیری از انجام گناه مانند دیگر اعضا و جوارح است، و فرق چندانی با دست، پا و... ندارد، تنها با این تفاوت که شاید بیشتر مردم، گناه زبان را چندان جدی نگیرند در حالی که چه بسا ترور شخصیتی که با استفاده از زبان صورت می­گیرد برای طرف مقابل به مراتب آزاردهنده تر از آسیبهای جسمی است با دیگر اعضا و جوارح بر او وارد می شود.
مهم ترین منشأ گناه و نافرمانی خداوند غفلت و جهل انسان است. اگر شیطان بتواند کسی را از مقام خود، عظمت، علم، حکمت و لطف خداوند، نعمت های بی شمار او، مضرات و عواقب گناه و… غافل کند، او را به آسانی به وادی گناه و نا فرمانی می کشاند. همچنین جهل و نادانی به ارزش‌های وجودی انسان، جهل به آثار ارزنده پاک دامنی و عفت، جهل به عواقب گناه و بالاخره جهل به اوامر و نواهی الاهی باعث ارتکاب بسیاری از گناهان است. [1]
بهترین راه برای نجات از گناه از بین بردن جهل و غفلت است. اگر ما همواره به عظمت خدا و نعمت های بی شماری که به ما و دیگر بندگانش بخشیده است توجه داشته باشیم در صدد شکر گزاری و جبران نعمت های او خواهیم بود نه به دنبال عصیان و سرکشی. و اگر به علم و حکمت و لطف خداوند در قانون گذاری و حرام و حلال کردن کارها و اشیاء توجه و اطمینان داشته باشیم در می یابیم که هر آنچه را خداوند بر ما حلال کرده قطعا خیر و صلاح و منفعت ما در آن است و هر آنچه را خداوند بر ما حرام کرده قطعا به ضرر ما بوده است و این جاست که هیچگاه صلاح و منفعت خویش را رها نخواهیم کرد و به دنبال شر و ضرر نخواهیم رفت.
و اگر انسان به ارزش و مقام والای خود در بین دیگر مخلوقات توجه کند و این که گناه این ارزش و مقام را از بین خواهد برد، حاضر نخواهد شد تا این ارزش بزرگ را برای لذت آنی و بی ارزش و زود گذر از دست بدهد.
راه کار عملی برای نجات افراد مبتلا به گناه:
در ذیل، به برخی از راه کارهای مهم اشاره می شود:
1. تقویت رابطه با خداوند و معصومین (ع): در مرحله پیش گیری از گناهان مربوط به زبان، باید توجه داشت که شخص با تقویت رابطه خود با خداوند و داشتن توسّلات به اهل بیت (ع) به طور مستمر، می تواند زمینه های انجام گناه زبانی را از بین ببرد. [2]
2. توجه به آثار خوب ترک گناه و آثار بد انجام گناه: با در نظر گرفتن آثار خوب ترک گناه و آثار بد انجام گناهان زبانی مانند غیبت و سخن چینی و سخن بجا، حق و خیر، می توان از زبان خود مراقبت نمود تا به گناهان مربوط به آن دچار نشد. در اینجا به عنوان نمونه، چند آیه و حدیث درباره گناهان زبانی ذکر می شود:
خدای تعالی در قرآن کریم درباره نکوهش غیبت می­فرماید: (و هیچ یک از شما دیگری را غیبت نکند، آیا کسی از شما دوست دارد که گوشت برادر مرده خود را بخورد؟! (به یقین) همه شما از این امر کراهت دارید). [3]
پیغمبر اکرم (ص): (کسی روز قیامت آمده و نگاه به نامه عملش می­کند و اثری از کارهای نیک خود را در آن نامه نمی‌بیند؛ سپس عرض می­کند: کجاست کارهای شایسته من که در دنیا انجام دادم؟ پاسخ داده می‌شود: تو غیبت مردم را کردی؛ به جای غیبت‌هایت ثواب‌های تو در نامه عمل کسانی که غیبت آنها را کردی نوشته شد) [4] ، [5]
امام علی (ع): (خوشبخت و رستگار کسی است که علم و عملش، دوستی و دشمنیش، گرفتن و رها کردنش، سخن گفتن و سکوتش، رفتار و گفتارش تنها بر اساس رضای الاهی استوار باشد و بر خلاف امر پروردگار قدمی برندارد). [6]
امام باقر (ع): (از اندرزهای لقمان حکیم به فرزندش این بود که فرزند عزیز!... کسی که مالک زبان خود نباشد، سرانجام پشیمان خواهد گشت). [7]
3. تقویت اراده: برای مقابله با گناهان، باید اراه قوی داشت. شخص با اراده کسی است که وقتی در مورد کاری، به خوبی تأمل کرد، تصمیم به انجام آن می گیرد و با فعالیت و ثبات قدم آن را به اجرا در می آورد. [8]

پی نوشتها:
[1] برگرفته از نمایه (راه رهایی از گناه)، islamquest.net/fa/archive/question/5473.
[2] برگرفته از نمایه (جلوگیری از وسوسه گناه)، islamquest.net/fa/archive/question/4110.
[3] حجرات، 12.
[4] دیلمی، حسن بن ابی الحسن، ارشاد القلوب، ج 1، ص 116، انتشارات شریف رضی، 1412ق.
[5] در این باره نمایه های (غیبت و اهمیت توبه از آن)، islamquest.net/fa/archive/question/5088؛ (مرز بین غیبت و انتقاد از مسئولین)، islamquest.net/fa/archive/question/9436را مطالعه نمایید.
[6] مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، ج 74، ص 241، مؤسسة الوفاء، بیروت، 1404ق؛ حرانی، حسن بن شعبه، تحف العقول، ص 100، انتشارات جامعه مدرسین، قم، 1404 ق.
[7] کلینی، الکافی، ج 2، ص 642، دار الکتب الإسلامیة، تهران، 1365 ش.
[8] برگرفته از نمایه (راه های تقویت اراده)، islamquest.net/fa/archive/question/572.
منبع: www.islamquest.net