صفات قاری قرآن از نظر امام صادق (ع) چیست؟

پاسخ اجمالی:
امام جعفر صادق (ع) صفات و ویژگی هایی را برای قاری قرآن بیان کرده اند از جمله: ولایت اهل بیت(ع) را داشته باشد، قرآن را صحیح بخواند ، از قرآن تأثیر پذیری داشته باشد، هنگام قرائت با وضوء و طهارت باشد ، اهل صداقت و راستی باشد و از تملق و چاپلوسی به دور باشد، در برابر قرآن خضوع و خشوع داشته باشد، به دنبال تحصیل دانش باشد، قرائت او برای کسب و سود جویی نباشد، به آیات و دستورات قرآن عمل کند و در قرائت قرآن اخلاص داشته باشد.

پاسخ تفصیلی:
از آن جایی که قرآن کتاب آسمانی و از جانب پروردگار عالم برای هدایت عالمیان فرستاده شده برای استفاده و بهره برداری بیشتر از آن از جانب معصومین و اؤلیاء الله راهنمائی هایی صورت گرفته که ما به مقتضای سؤال به چند روایت از امام صادق (ع) بسنده می نماییم.
1- ولایت اهل بیت:
ولایت، محبت و دوستی اهل بیت در همه عبادات شرط اصلی و اساسی قبولی و پذیرش اعمال از جمله قرائت قرآن است ، طبرسی (ره) از حضرت صادق (ع) نقل کرده که، اهل علم ما هستیم و جاهلان دشمنان ما، و اولوا الالباب شیعیان ما؛ چون علم بی‌ ولایت و دوستی اهل بیت و تلاوت نفعی نمی رساند اگر چه نیکو بخواند[1].
از حسین بن ابی العلا روایت است که امام صادق (ع) فرمود:... چنان چه قاری از شیعیان باشد خداوند او را بدون دغدغه حساب به بهشت می برد، و شفاعتش در باره دوستان از خاندان خود و برادران مؤمنش پذیرفته گردد[2].
2- صحیح خواندن قرآن
. قال اللَّه تعالی: کِتابٌ أَنْزَلْناهُ إِلَیْکَ مُبارَکٌ لِیَدَّبَّرُوا آیاتِهِ[3] .
امام جعفر صادق (ع) در باره این آیه کریمه فرمود: مراد این است که آیات آن را صحیح می‌خوانند و مراعات وقف و وصل و سایر آداب قراءت را می‌نمایند. و در معانی آن دقّت می‌کنند و به احکام آن عمل می‌کنند. و به وعده‌های آن امیدوارند و از وعیدهای آن می‌ترسند. از قصّه‌های آن عبرت می‌گیرند. و به آن چه امر شده در آن می‌پذیرند و از آنچه نهی شده در آن باز می‌ایستند. و به خدا قسم مراد حفظ آیات آن و درس حروف آن نیست و خواندن سوره‌های آن و درس ده قسمت و پنج قسمت آن منظور نیست، حروف آن را حفظ می‌کنند و حدود آن را ضایع می‌کنند. و جز این نیست که مراد تدبّر در آیات آن است و عمل کردن به احکام آن. خداوند می‌فرماید: کتابی به سوی تو نازل کردیم که دارای برکت است تا در آیات آن دقت کنند[4].
3- تأثیر پذیری از قرآن
امام صادق (ع) فرمود: بر قاری قرآن شایسته است که چون به آیه رحمت برسد، بهترین خواسته خود را مسألت کند و چون به آیه عذاب برسد، از آتش دوزخ و عذاب دنیا و آخرت به خدا پناهنده شود[5].
4- با وضوء و طهارت بودن
در حقیقت قرائت قرآن سخن شنیدن از خداوند است و قاری قرآن در محضر خداوند است[6] بنابر این ادب اقتضاء می کند که قاری با طهارت باشد.
حسن بن ابی الحسین دیلمی در کتابش نقل کرده که حضرت صادق (ع) فرمود: قرائت قرآن بهتر از ذکر است و ذکر بهتر از صدقه است و صدقه بهتر از روزه است و روزه سپر آتش است و فرمود: قاری قرآن به عوض هر حرفی در نمازش در صورتی که در حال ایستاده بخواند صد حسنه دارد و در صورتی که نشسته نماز گزارد و در آن قرآن بخواند پنجاه حسنه بابت هر حرفی می‌برد و در غیر نماز اگر با طهارت باشد بابت هر حرفی بیست و پنج حسنه می‌برد و اگر بدون طهارت باشد ده حسنه می‌برد منظور من از حرف این نیست که بگویم (الم) یک حرف است بلکه برای قاری قرآن برای هر حرف یعنی بابت (الف) ده حسنه و بابت حرف (لام) ده حسنه و بابت حرف (میم) ده حسنه و عوض حرف راء ده حسنه می‌برد[7].
5- اهل صداقت و راستی باشد نه تملق و چاپلوسی
از حضرت صادق (ع) نقل شده که پیامبر خدا (ص) ‌فرمود: "مواره این امت زیر حمایت و لطف‌ خدایند مادامی که قاریانشان نزد فرمانروایان چاپلوسی نکردند و عالمانشان با تبه کاران سازش نکنند، که خوبانشان، به بدان متمایل نشوند، و هر گاه چنین باشند، خداوند لطف خود را از آنان سلب می‌کند، بعد ستمگران بر آنها مسلّط می‌گردند، و بدترین ستم را بر آنها روا می‌دارند پس از آن، بی چارگی و تهی دستی را بر ایشان مقرّر می‌کند. هر گاه قاری قرآنی را دیدی که به دربار شاه پناه می‌برد، بدان که او دزد است، و مبادا فریب بخوری! او می‌گوید: قصدش رفع ظلم و دفاع از مظلوم است، و این خود فریب شیطان است که از آن دامی ساخته و خواندن قرآن را نردبانی برای هدف شوم خود قرار داده است[8].
6- خضوع و خشوع دربرابر قرآن
امام صادق (ع) می‌فرماید که: هر که تلاوت قرآن کند و تلاوت او مقارن خضوع و خشوع نباشد و از تلاوت قرآن او را رقّتی حاصل نشود و ترس الاهی در دل او بهم نرسد، پس حقیقتا که مرتبه و منزلت قرآن را، این قاری،سهل گرفته است و مرتبه صاحب قرآن را حقیر شمرده است ، چنین قاری حتما زیان کار و اهل نقصان روزگار است، زیانی بیّن و واضح.
هم چنین می‌فرماید: قاری قرآن در رسیدن به ثواب تلاوت قرآن و رسیدن به فواید آن، محتاج به سه چیز است: یکی: دل خاشع، و دوم: بدن فارغ از شغل ها، سوم:جای خالی، و هر کدام از این سه خصلت، منشأ فایده‌ای است عظیم، و خشوع، سبب گریختن شیطان است.
قال اللَّه تعالی: فَإِذا قَرَأْتَ الْقُرْآنَ فَاسْتَعِذْ بِاللَّهِ مِنَ الشَّیْطانِ الرَّجِیمِ[9].
چنان که حضرت باری تعالی در مقام تعلیم آداب قرائت، فرموده است: هر گاه که تلاوت قرآن می‌کنی، استعاذه کن و پناه ببر به خداوند متعال، از شیطان رجیم و محروم از رحمت الاهی[10].
7. برای کسب و سود جویی نباشد
امام صادق (ع) فرمود: پس بر شما باد به ملازمت قرآن، سپس فرمود: برخی از مردمند که قرآن می خوانند که گفته شود: فلان کس قاری قرآن است، و برخی قرآن می خوانند برای (سودجوئی) و بدست آوردن دنیا و خیری در این ها نیست و برخی هستند که قرآن می خوانند تا از آن در نمازشان و در شب و روزشان منتفع شوند[11].
8- عمل کردن به قرآن
طبیعی است همان طور که انتظار می رود قاری قرآن باید عملش به قرآن از دیگران بیشتر باشد و در صورت عمل نکردن و آلوده شدن در لجن زار گناه عقوبت او سخت تر خواهد بود.
حضرت صادق (ع) از پدران بزرگوارش روایت کرده و فرمود: حضرت رسول اکرم (ص) فرمود: در روز قیامت دوزخ با سه طایفه گفتگو می‌کند، امیر، قاری، ثروتمند، به امیر می‌گوید: ای کسی که خدا به او فرمانروایی بخشید و عدالت نورزید او را می‌بلعد چنان که مرغ دانه کنجد را می‌بلعد، و به قاری می‌گوید: ای کسی که پیش مردم خود را آراسته نشان داده و با انجام گناهان با خدا مبارزه کرده است، او را [نیز] می‌بلعد و به ثروتمند می‌گوید: ای آن که خدا به او دنیای زیاد و فراوانی از روی لطف عطا کرده و [مؤمن فقیر یا] حقیری از او قرض خواسته و او جز بخل کردن را نخواسته است، او را [هم‌] می‌بلعد[12].
9- اخلاص در قرائت
یکی از شرایط مهم صحت و قبولی عبادات اخلاص و نیت پاک است هم چنین قاری در قرات قرآن باید با خلوص نیت قرآن را تلاوت کند اما اگر قرآن تلاوت کند تا دیگران خوششان بیاید یا تمرین صوت و ...باشد این نه تنها ارزشی ندارد بلکه جز وزر و وبال چیزی برای او در پی نخواهد داشت.
امام صادق (ع) فرمود: شما را به قرآن سفارش می‌کنم. قرآن را بیاموزید، گروهی از مردم قرآن می‌آموزند تا بگویند فلانی قاری قرآن است و عده‌ای قرآن می‌آموزند و مقصود او صدا است تا آن که بگویند فلانی صدای خوشی دارد در این گروه ها خیری نیست و عده‌ای قرآن می‌آموزند تا در شب و روز با قرآن باشند و در این اندیشه نیستند که کسی بداند و یا نداند[13].

پی نوشتها:
[1]. وجدانی، جعفر، الفین، - ترجمه وجدانی‌، ص 827، ناشر، سعدی و محمودی، تهران‌، چاپ اول.‌، چنان که در اقوال اهل بیت (ع) وارد شده که روزی امیر المؤمنین (ع) در کوچه کوفه می گذشت و کمیل بن زیاد در خدمت آن حضرت بود قاری در خانه ای آیه ای از قرآن را به بهترین وجه و صوتی می خواند کمیل آهی کشید، گفت کاش من موئی بودم بر بدن این قاری حضرت فرمود: که این آرزو را مکن که سرّ این بر تو ظاهر می شود، تا جنگ نهروان واقع شد و خوارج کشته شدند وقتی که تفحّص می کردند آن حضرت خودش در میان کشتگان می گشت تا هر کدام را به ایشان بنماید برای تسلّی مردمان تا به این قاری رسید فرمود که کمیل را بطلبید، چون آمد فرمود این را می شناسی؟ گفت نه یا امیر المؤمنین فرمود: این همان قاری است که می خواند "أَمَّنْ هُوَ قانِتٌ" و تو آن روز آرزو کردی، آیا حالا راضی هستی موی بدن او باشی؟ این پلید که تیغ کشد به روی من تا به دست مؤمنان کشته شود، گفت: الحذر، الحذر، بی ولای ایشان نه علم فایده دارد نه زهد نه تلاوت قرآن مجید. ‌
[2] غفاری، علی اکبر، ثواب الاعمال، ص 239، ترجمه غفاری، ناشر، کتاب فروشی صدوق‌، تهران، چاپ اول.‌
[3] ص، 29.
[4] طباطبایی، سید عباس، ارشاد القلوب، ترجمه طباطبایی، ص 314، ناشر، جامعه مدرسین، قم، 1376 ش‌، چاپ پنجم.‌
[5] بهبودی،‌ محمد باقر، ‌گزیده کافی، ج ‌2، ص 213، ناشر، مرکز انتشارات علمی و فرهنگی، تهران، 1363 ش، چاپ اول.‌
[6] گر چه عالم همیشه محضر خداست و همه در همه وقت در محضر خداوند هستیم ولی این یک حضور ویژه و خاصی است.
[7] نائیجی، محمد حسین، آداب راز و نیاز به درگاه بی نیاز، ص 245، ناشر، انتشارات کیا، تهران، 1381 ش، چاپ اول.‌
[8] عطائی، محمد رضا، مجموعه ورام، آداب و اخلاق در اسلام، ص 163، ناشر، آستان قدس، مشهد، 1369 ش، چاپ اول.‌
[9] نحل، 98.
[10] گیلانی، عبد الرزاق، مصباح الشریعة، ترجمه، ص 112 و 113، ناشر، پیام حق، تهران، 1377 ش، چاپ اول.‌
[11] مصطفوی‌، سید جواد، اصول کافی، ترجمه، ج ‌4، ص 410، ناشر، کتاب فروشی علمیه اسلامیه، تهران، چاپ اول.‌
[12]حجازی، سید مهدی، حجازی، سید علی رضا و عیدی خسروشاهی، محمد، درر الأخبار، ص 633، ترجمه، به نقل از خصال صدوق، ناشر، دفتر مطاالعات تاریخ و معارف اسلامی‌، قم، 1419 ق، چاپ اول.‌
[13] نائیجی، محمد حسین، آداب راز و نیاز به درگاه بی نیاز، ص 247.
منبع: www.islamquest.net