چرا تنها بعد از خرده‌گیری یهودیان، تغییر قبله رخ داد و از ابتدا کعبه به عنوان قبله معرفی نشد؟

کعبه، قبله حضرت ابراهیم(ع) و اولین نماد توحید بود، امّا باید توجه داشت که خداوند تمام جهات و سمت‌ها را پرکرده به هر طرف که انسان روی کند در مقابل خدا ایستاده‌‌ است و چنان نیست که خدا در جهت معینی مانند بیت المقدس باشد که اگر روی به آن سمت نکردی از خدا روی گردانیده‌‌ای، بلکه خداوند در همه جا هست و قبله یک موضوع قراردادی و اعتباری است و هر کجا را خداوند تعیین کند، همانجا قبله محسوب می‌‌شود. حال ممکن است مصلحت اقتضا کند که زمانی یک سمت و زمانی سمت دیگر قبله باشد. البته در موضوع تغییر قبله مسلمانان مصالحی در کار بوده که به آن اشاره خواهد شد.[1]
1. در برخی اوقات اتفاقی مثل تغییر قبله توجه‌ها را جلب می‌کند و اهمیت آن‌را دو چندان می‌کند و موجب پرس و جو و ماندگاری می‌شود.
2. کعبه بت خانه شده بود، بر این اساس نماز به سوی کعبه یک نوع بها دادن به بت‌پرستان بود، بر این اساس، دستور داده شد مسلمانان موقتاً به سوی بیت المقدس نماز بخوانند تا به این ترتیب صفوف خود را از مشرکان جدا کنند.
اما هنگامی که پیامبر اسلام(ص) به مدینه هجرت کردند و تشکیل حکومت و ملتی دادند و صفوف آنها از دیگران کاملاً مشخص شد و از طرفی، خرده‌گیری‌هایی نیز از جانب یهودیان مطرح می‌شد، دیگر ادامه این وضع ضرورت نداشت. در این هنگام مسلمانان به سوی کعبه قدیمی‌‌ترین مرکز توحید و پرسابقه‌‌ترین کانون انبیاء باز گشتند.
3. بدیهی است هم نماز خواندن به سوی بیت المقدس برای آنها که خانه کعبه را سرمایه معنوی نژاد خود می‌‌دانستند مشکل بود، و هم بازگشت به سوی کعبه بعد از بیت المقدس بعد از عادت کردن به قبله نخست.
پس مقصود از تغییر قبله، آزمایشی بود برای جداسازی مؤمنان و منافقان:
(لِنَعْلَمَ مَنْ یَتَّبِعُ الرَّسُولَ).[2] تا این‌که تمییز داده شود مطیع از عاصی و مؤمن از منافق.[3]
به سخن دیگر، تشریع احکام جز به دلیل مصالحی که برگشت به تربیت و تکمیل مردم می‌کند صورت نمی‌‌گیرد.
منظور از تشریع احکام هم تربیت و تکمیل مردم است، و هم جداسازی مؤمنان از غیر مؤمنان، و هم مشخص کردن فرمانبران از عاصیان متمرد.[4]
مسلمانان به این وسیله در بوته آزمایش قرار گرفتند، تا آنچه از آثار شرک در وجودشان است در این کوره داغ بسوزد، و پیوندهای خود را از گذشته شرک‌آلودشان ببرند و روح تسلیم مطلق در برابر فرمان حق در وجودشان پیدا گردد.[5]
4. مسجد الاقصی و یا قبله اول مسلمانان نیز بعد از تغییر قبله از ارزشش کاسته نشد، بلکه تنها تغییر شرایط بود که مسلمانان را به سمت اولین نماد توحید برگرداند.

پی نوشتها:
[1]. جعفری، یعقوب، کوثر، ج‌1، ص 372، بی‌جا، بی‌تا.
[2]. بقره، 143.
[3]. امین بانوی اصفهانی، سیده نصرت، مخزن العرفان در تفسیر قرآن، ج ‌2، ص 113، تهران، نهضت زنان مسلمان، 1361.
[4]. طباطبایی، سید محمد حسین، المیزان، ترجمه، موسوی همدانی، سید محمد باقر، ج‌1، ص 488، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ پنجم، 1374ش.
[5]. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج‌1، ص 486، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ اول، 1374ش.
منبع: www.islamquest.net