ارکان کعبه
ارکان کعبه یعنی زوایای چهارگانه‌ی کعبه. از این عنوان در باب حج و به مناسبت در باب صلاة سخن رفته است.
سیره احتجاجی رسول اکرم(ص) با یهودیان درباره زیر بنای ارکان کعبه به چه صورت بود؟
یهودی پرسید: چرا کعبه چهار دیوار دارد؟ حضرت رسول(ص) فرمود: چون کلمات اساسی چهارتاست کعبه هم چهار دیوار دارد و آن کلمات، تسبیحات اربعه است. از باب تشبیه معقول به محسوس و یا تمثل معقول به صورت محسوس، کعبه از آن رو دارای چهار پایه و دیوار است که کلماتی که بنای اسلام بر آنهاست، چهار اصل می‌باشد. این چهار کلمه، یکی تسبیح است؛ (سبحان الله)، یعنی خدا از هر نقصی منزه است، و دیگری تحمید: (و الحمد الله)، یعنی نه تنها خدا از هر نقصی منزه است بلکه با افاضه نعمت، نقص ناقصان را هم ترمیم و جبران می کند، چون هر جبران و مرمّتی به عنایت الهی است و چون منعمْ محمود است، پس باید خدا را حمد کرد، از این رو بعد از تسبیحْ سخن از تحمید ذات خداوند مطرح است. در هیچ نشئه‌ای، هیچ موجودی غیر خدا را حمد نمی‌کند، چون حمد در برابر نعمت است و منعمی جز خدا نیست، حتی هستی حمد کننده و زبان و معرفت او نیز نعمت حق است. پس سراسر عالم حامد است: (اِن مِن شَیءٍ اِلاّ یسبّح بحمده)اسراء/44 چنانکه در سراسر عالم، غیر از خدای سبحان نیست. بعد از تحمید، سخن از تهلیل است: (لا اله الا الله)؛ یعنی معبودی جز خدای سبحان نیست. و چون توحید بهترین معرفت است، کلمه‌ای افضل از (لا اله الاّ الله) نیست: (أَفضل الکَلام قول لا اله الا الله)؛ (بحار/36/263). بعد از تحلیل نوبت به تکبیر می‌رسد: (الله أکبر). بازگشت تکبیر، به تسبیح است، زیرا معنای (الله اکبر) این است که خداوند بزرگتر و منزه از وصف واصفان و نعتِ ناعتان است. از آن جا که جلال آمیخته با جمال است، تسبیح به صورت تکبیر بیان شده است. بر این اساس، آنها که هنگام عبادت به کعبه رو می‌آورند، در حقیقت به تسبیحات اربعه توجه می‌کنند، چنانکه طواف در اطراف کعبه نیز در حقیقت طواف پیرامون همین کلمات است. گرچه خدای سبحان فرمود: شرق و غرب عالم از آنِ خداست و به هر سمتی رو کنید در آن جا چهره غیبی خداوند متجلی است: (ولِله المَشرق و المَغرب فَأینما تُولوا فَثم وجه الله) بقره/115 با این حال فرمود: هر جا هستید به طرف مسجد الحرام روی آورید: (و حَیث ما کنتم فولوا وجُوهکم شَطره) بقره/144و بین این دو بیان، فرق بسیار است. در بیان اول فرمود: به هر سمتی روی بیاورید، وجه الله است و در بیان دیگر فرمود: هر جای عالم هستید، به طرف مسجد الحرام روی بیاورید؛ معلوم می‌شود مسجدالحرام برای وجه الله، مرکزیت دارد؛ آن جا محور توحید، تکبیر، تحمید و تسبیح است و مرکز و محور این کلمات در سراسر عالم، قبله مسلمانان و مطاف زائران بیت الله است. این خلاصه جواب رسول اکرم(ص) به آن عالم یهودی بود. منبع: آیت الله جوادی آملی،تفسیر موضوعی قرآن کریم ج 9 (سیرة رسول اکرم در قرآن)
یهودی پرسید: چرا کعبه چهار دیوار دارد؟ حضرت رسول(ص) فرمود: چون کلمات اساسی چهارتاست کعبه هم چهار دیوار دارد و آن کلمات، تسبیحات اربعه است. از باب تشبیه معقول به محسوس و یا تمثل معقول به صورت محسوس، کعبه از آن رو دارای چهار پایه و دیوار است که کلماتی که بنای اسلام بر آنهاست، چهار اصل می‌باشد. این چهار کلمه، یکی تسبیح است؛ (سبحان الله)، یعنی خدا از هر نقصی منزه است، و دیگری تحمید: (و الحمد الله)، یعنی نه تنها خدا از هر نقصی منزه است بلکه با افاضه نعمت، نقص ناقصان را هم ترمیم و جبران می کند، چون هر جبران و مرمّتی به عنایت الهی است و چون منعمْ محمود است، پس باید خدا را حمد کرد، از این رو بعد از تسبیحْ سخن از تحمید ذات خداوند مطرح است. در هیچ نشئه‌ای، هیچ موجودی غیر خدا را حمد نمی‌کند، چون حمد در برابر نعمت است و منعمی جز خدا نیست، حتی هستی حمد کننده و زبان و معرفت او نیز نعمت حق است. پس سراسر عالم حامد است: (اِن مِن شَیءٍ اِلاّ یسبّح بحمده)اسراء/44 چنانکه در سراسر عالم، غیر از خدای سبحان نیست. بعد از تحمید، سخن از تهلیل است: (لا اله الا الله)؛ یعنی معبودی جز خدای سبحان نیست. و چون توحید بهترین معرفت است، کلمه‌ای افضل از (لا اله الاّ الله) نیست: (أَفضل الکَلام قول لا اله الا الله)؛ (بحار/36/263). بعد از تحلیل نوبت به تکبیر می‌رسد: (الله أکبر). بازگشت تکبیر، به تسبیح است، زیرا معنای (الله اکبر) این است که خداوند بزرگتر و منزه از وصف واصفان و نعتِ ناعتان است. از آن جا که جلال آمیخته با جمال است، تسبیح به صورت تکبیر بیان شده است. بر این اساس، آنها که هنگام عبادت به کعبه رو می‌آورند، در حقیقت به تسبیحات اربعه توجه می‌کنند، چنانکه طواف در اطراف کعبه نیز در حقیقت طواف پیرامون همین کلمات است. گرچه خدای سبحان فرمود: شرق و غرب عالم از آنِ خداست و به هر سمتی رو کنید در آن جا چهره غیبی خداوند متجلی است: (ولِله المَشرق و المَغرب فَأینما تُولوا فَثم وجه الله) بقره/115 با این حال فرمود: هر جا هستید به طرف مسجد الحرام روی آورید: (و حَیث ما کنتم فولوا وجُوهکم شَطره) بقره/144و بین این دو بیان، فرق بسیار است. در بیان اول فرمود: به هر سمتی روی بیاورید، وجه الله است و در بیان دیگر فرمود: هر جای عالم هستید، به طرف مسجد الحرام روی بیاورید؛ معلوم می‌شود مسجدالحرام برای وجه الله، مرکزیت دارد؛ آن جا محور توحید، تکبیر، تحمید و تسبیح است و مرکز و محور این کلمات در سراسر عالم، قبله مسلمانان و مطاف زائران بیت الله است. این خلاصه جواب رسول اکرم(ص) به آن عالم یهودی بود. منبع: آیت الله جوادی آملی،تفسیر موضوعی قرآن کریم ج 9 (سیرة رسول اکرم در قرآن)
پاسخ:
یهودی پرسید: چرا کعبه چهار دیوار دارد؟ حضرت رسول(ص) فرمود: چون کلمات اساسی چهارتاست کعبه هم چهار دیوار دارد و آن کلمات، تسبیحات اربعه است. از باب تشبیه معقول به محسوس و یا تمثل معقول به صورت محسوس، کعبه از آن رو دارای چهار پایه و دیوار است که کلماتی که بنای اسلام بر آنهاست، چهار اصل می‌باشد.
این چهار کلمه، یکی تسبیح است؛ (سبحان الله)، یعنی خدا از هر نقصی منزه است، و دیگری تحمید: (و الحمد الله)، یعنی نه تنها خدا از هر نقصی منزه است بلکه با افاضه نعمت، نقص ناقصان را هم ترمیم و جبران می کند، چون هر جبران و مرمّتی به عنایت الهی است و چون منعمْ محمود است، پس باید خدا را حمد کرد، از این رو بعد از تسبیحْ سخن از تحمید ذات خداوند مطرح است. در هیچ نشئه‌ای، هیچ موجودی غیر خدا را حمد نمی‌کند، چون حمد در برابر نعمت است و منعمی جز خدا نیست، حتی هستی حمد کننده و زبان و معرفت او نیز نعمت حق است. پس سراسر عالم حامد است: (اِن مِن شَیءٍ اِلاّ یسبّح بحمده)اسراء/44 چنانکه در سراسر عالم، غیر از خدای سبحان نیست.
بعد از تحمید، سخن از تهلیل است: (لا اله الا الله)؛ یعنی معبودی جز خدای سبحان نیست. و چون توحید بهترین معرفت است، کلمه‌ای افضل از (لا اله الاّ الله) نیست:
(أَفضل الکَلام قول لا اله الا الله)؛ (بحار/36/263).
بعد از تحلیل نوبت به تکبیر می‌رسد: (الله أکبر). بازگشت تکبیر، به تسبیح است، زیرا معنای (الله اکبر) این است که خداوند بزرگتر و منزه از وصف واصفان و نعتِ ناعتان است. از آن جا که جلال آمیخته با جمال است، تسبیح به صورت تکبیر بیان شده است.
بر این اساس، آنها که هنگام عبادت به کعبه رو می‌آورند، در حقیقت به تسبیحات اربعه توجه می‌کنند، چنانکه طواف در اطراف کعبه نیز در حقیقت طواف پیرامون همین کلمات است. گرچه خدای سبحان فرمود: شرق و غرب عالم از آنِ خداست و به هر سمتی رو کنید در آن جا چهره غیبی خداوند متجلی است: (ولِله المَشرق و المَغرب فَأینما تُولوا فَثم وجه الله) بقره/115 با این حال فرمود: هر جا هستید به طرف مسجد الحرام روی آورید: (و حَیث ما کنتم فولوا وجُوهکم شَطره) بقره/144و بین این دو بیان، فرق بسیار است. در بیان اول فرمود: به هر سمتی روی بیاورید، وجه الله است و در بیان دیگر فرمود: هر جای عالم هستید، به طرف مسجد الحرام روی بیاورید؛ معلوم می‌شود مسجدالحرام برای وجه الله، مرکزیت دارد؛ آن جا محور توحید، تکبیر، تحمید و تسبیح است و مرکز و محور این کلمات در سراسر عالم، قبله مسلمانان و مطاف زائران بیت الله است. این خلاصه جواب رسول اکرم(ص) به آن عالم یهودی بود.
منبع: آیت الله جوادی آملی،تفسیر موضوعی قرآن کریم ج 9 (سیرة رسول اکرم در قرآن)
- [سایر] سیره احتجاجی رسول خدا(ص)در بحثهای عقلی و کلامی چگونه بود؟
- [سایر] توطئه یهودیان بنی نضیر برای ترور پیامبراکرم(ص) چه بود؟
- [سایر] سیره پیامبراکرم(ص) درباره حکم پاها در وضو چگونه بوده است؟
- [سایر] سیره و روش پیامبر اسلام(ص) در مقابل کسانی که نافرمانی می کردند،چگونه بود؟
- [سایر] تعامل با ادیان در سیره پیامبر اکرم(ص) به شکلی بوده است توضیح دهید؟
- [سایر] چرا زنان پیامبر اسلام (ص ) بعد از وفات پیامبر اکرم(ص ), نمی توانستند ازدواج کنند؟
- [سایر] سیره پیامبر اکرم (ص) و امام علی(ع) در برخورد با مسائل شخصی و اصولی چگونه بود؟
- [سایر] چرا در سیره و روش زندگی پیامبراکرم(ص) و ائمه اطهار(ع) به حسب ظاهر تعارض و تناقض وجود دارد؟
- [سایر] هماهنگی و آموزندگی اعتقاد به مبدأ و معاد در سیره رسول اکرم(ص) چگونه است؟
- [سایر] بهترین جملهای که محمد رسول الله(ص) به انسان فرمود، چیست؟
- [آیت الله نوری همدانی] مستحب است بعد از تکبیره الاحرام بگوید : یا مُحسنُ قداتاکَ المسیءُ و قد امَرتَ المحسنَ ان یتجاوَز عنِ المسی ءِ انتَ المحسنُ و انا المُسی ءُ بحقّ محمّدٍ و آلِ محّمدٍ صل عَلی محّمدِ و ال محّمدِ و تجاوَز عن قبیحِ ما تعلمُ منّی .یعنی ای خدائی که به بندگان احسان می کنی بندة گنهکار به در خانة تو آمده و تو امر کرده ای که نییکوکار از گنهکار بگذرد ، تو نیکو کاری و من گناهکار بحقّ محّمدٍ و آل محّمدٍ صلی اللهُ علیه و آله و سّلم .رحمت خود را بر محمد و آل محمد بفرست و از بدیها یی که می دانی از من سر زده . بگذر .
- [امام خمینی] مستحب است بعد از تکبیرة الاحرام بگوید: "یا محسن قد اتاک المسیی ء و قد امرت المحسن ان یتجاوز عن المسیی ء انت المحسن و انا المسیی ء بحق محمد و آل محمد صل علی محمد و آل محمد و تجاوز عن قبیح ما تعلم منی"، یعنی ای خدایی که به بندگان احسان می کنی، بنده گنهکار به در خانه تو آمده و تو امر کرده ای که نیکوکار از گنهکار بگذرد، تو نیکوکاری و من گناهکار، به حق محمد و آل محمد صلی الله علیه و آله و سلم رحمت خود را بر محمد و آل محمد بفرست و از بدیهایی که می دانی از من سر زده بگذر.
- [آیت الله فاضل لنکرانی] مستحب است قبل از تکبیرة الاحرام بگوید: یا مُحْسِنُ قَدْ اَتَاکَ الْمُسِیَیءُ وَقَد اَمَرْتَ الْمُحْسِنَ اَنْ یَتَجاوَزَ عَنِ الْمُسِییء أنْتَ الْمُحْسِنُ وَاَناَ المُسِیءُ بِحَقِّ مُحَمَّد وَآلِ مُحَمَّد صَلِّ عَلَی مُحَمَّد وَآلِ مُحَمَّد وَتَجاوَزْ عَنْ قَبیحِ ما تَعْلَمُ مِنِّی یعنی ای خدائی که به بندگان احسان می کنی بنده گنهکار به در خانه تو آمده و تو امر کرده ای که نیکوکار از گنهکار بگذرد تو نیکوکاری و من گنهکار به حق محمد و آل محمد(صلی الله علیه وآله) رحمت خود را بر محمد و آل محمد بفرست و از بدی هائی که می دانی از من سر زده بگذر.
- [آیت الله خوئی] مستحب است بعد از تکبیرة الاحرام بگوید:" یا محسن قد اتاک المسییء و قد امرت المحسن ان یتجاوز عن المسیء انت المحسن و انا المسیء بحق محمد و آل محمد صل علی محمد و آل محمد و تجاوز عن قبیح ما تعلم منی"، یعنی ای خدایی که به بندگان احسان میکنی بنده گنهکار به در خانه تو آمده و تو امر کردهای که نیکوکار از گنهکار بگذرد، تو نیکوکاری و من گناهکار، به حق محمد و آل محمد صلی الله علیه و آله و سلم رحمت خود را بر محمد و آل محمد بفرست و از بدیهایی که میدانی از من سر زده بگذر.
- [آیت الله شبیری زنجانی] مستحب است قبل از تکبیرة الاحرام بگوید: (یا مُحْسِنُ قَدْ أَتَاکَ المُسیءُ وقَدْ أَمَرْتَ المُحْسِنَ أَنْ یَتَجاوَزَ عَنِ المُسِیءِ، أَنْتَ المُحْسِنُ وأَنا المُسِیءُ، بحقِّ مُحمَّدٍ و آل محمّد صَلِّ علی مُحمَّدٍ و آلِ مُحمَّدٍ وتَجاوَزْ عَنْ قَبِیحِ ما تَعْلَمُ مِنّی) یعنی ای خدایی که به بندگان احسان میکنی بنده گنهکار به در خانه تو آمده و تو امر کردهای که نیکوکار از گناهکار بگذرد، تو نیکوکاری و من گناهکار، به حق محمد و آل محمد رحمت خود را بر محمد و آل محمد بفرست و از بدیهایی که میدانی از من سرزده بگذر.
- [آیت الله مکارم شیرازی] مستحب است بعد از تکبیرة الاحرام به قصد رجاء این دعا را بخوانند: (یا محْسن قدْ اتاک الْمسیء و قدْ أمرْت الْمحْسن انْ یتجاوز عن الْمسیئ انت الْمحْسن و أنا الْمسیئ بحق محمد و آل محمد صل علی محمد و آل محمد و تجاوزْ عنْ قبیح ما تعْلم منی. یعنی: (ای خدای نیکوکار! بنده گنهکارت به در خانه تو آمده است تو امر کرده ای که نکوکار از گنهکار بگذرد،تو نیکو کاری و من گنهکارم، به حق محمد و آل محمد رحمتت را بر محمد و آل محمد بفرست و از کارهای زشتی که می دانی از من سرزده بگذر!)
- [آیت الله سیستانی] خوب است قبل از تکبیرة الاحرام به قصد رجأ بگوید : (یا مُحْسِنُ قَدْ اَتاکَ المُسِیءُ ، وَقَدْ اَمَرْتَ الُمحْسِنَ اَنْ یَتَجاوَزَ عَنِ المُسِیءِ ، اَنْتَ الُمحْسِنُ وَاَنَا المُسِیءُ ، بِحَقّ مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحمَّدٍ ، وَتَجاوَزْ عَنْ قَبِیحِ ما تَعْلَمُ مِنّی) یعنی : ای خدائی که به بندگان احسان میکنی ، بنده گنهکار به درِ خانه تو آمده ، و تو امر کردهای که نیکوکار از گناهکار بگذرد ، تو نیکوکاری و من گناهکار ، بحق محمّد و آل محمّد ، رحمت خود را بر محمّد و آل محمّد بفرست ، و از بدیهائی که میدانی از من سر زده بگذر .
- [آیت الله علوی گرگانی] مستحبّ است بعد از تکبیرْ الاحرام بگوید: )یا مُحْسِنُ قَدْ أتاکَ المُسِئُ وَقَدْ أمَرْتَ المُحْسِنَ أنْ یَتَجاوَزَ عَنِ المُسِئ أنْتَ المُحْسِنُ وَأنَا المُسِئُ بِحَقِّ مُحَمَّدً وَآلِ مُحَمَّدً صَلِّ عَلَی مُحَمَّدً وَآلِ مُحَمَّدً وَتَجاوَز عَنْ قَبیحِ ماتَعْلَمُ مِنّی(، یعنیای خدایی که به بندگان احسان میکنی بنده گنهکار بدر خانه تو آمده وتو امر کردهای که نیکوکار از گناهکار بگذرد، تو نیکوکاری و من گناهکار، بحقّ محمّد وآل محمّد رحمت خود را بر محمّد وآل محمّد بفرست و از بدیهایی که میدانی از من سر زده بگذر.
- [آیت الله بروجردی] مستحب است بعد از تکبیرة الاحرام بگوید:(یا مُحْسِنُ قَدْ اَتَاکَ الْمُسِییءُ وَ قَد اَمَرْتَ الْمُحْسِنَ اَنْ یتَجاوَزَ عَنِ الْمُسِییء أنْتَ الْمُحْسِنُ وَ اَنا المُسِیءُ بِحَقِّ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ تَجاوَز عَنْ قَبیحِ ما تَعْلَمُ مِنِّی)؛یعنی؛ ای خدایی که به بندگان احسان میکنی، بندهی گنهکار به در خانهی تو آمده و تو امر کردهای که نیکوکار از گنهکار بگذرد، تو نیکوکاری و من گنهکار، به حق محمّد و آل محمّد / رحمت خود را بر محمّد و آل محمّد بفرست و از بدیهایی که میدانی از من سر زده بگذر.
- [آیت الله اردبیلی] مستحب است بعد از تکبیرةالاحرام بگوید: (یا مُحْسِنُ قَدْ أتاکَ الْمُسیءُ وَقَدْ أمَرْتَ الْمُحْسِنَ أنْ یَتَجَاوَزَ عَنِ الْمُسیءِ، أنْتَ الْمُحْسِنُ وَأنَا الْمُسیءُ، بِحَقِّ مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ وَتَجاوَزْ عَنْ قَبیحِ ما تَعْلَمُ مِنّی) یعنی: (ای خدایی که به بندگان احسان میکنی، بنده گنهکار به در خانه تو آمده و تو امر کردهای که نیکوکار از گنهکار بگذرد، تو نیکوکاری و من گناهکار، به حقّ محمّد و آل محمّد صلیاللهعلیهوآلهوسلم رحمت خود را بر محمّد و آل محمّد بفرست و از بدیهایی که میدانی از من سر زده درگذر.)