مهم‌ترین تعالیم و آموزه‌های سوره عنکبوت به صورت خلاصه و فشرده چیست؟

سوره‌ی عنکبوت 69 آیه دارد، و مشهور در میان مفسران این است که تمام این سوره در مکه نازل شده است؛ چرا که محتوای آن هماهنگ با محتوای سوره‌‌های مکی است که در آن سخن از مبدأ و معاد؛ قیام انبیای بزرگ پیشین و مبارزه آنها با مشرکان و بت‌پرستان جبار و ستمگر و پیروزی آنها و نابودی این گروه ظالم است.
نام‌گذاری این سوره به (عنکبوت) از آیه 41 آن گرفته شده است. در آن آیه بت پرستان را که تکیه بر غیر خدا می‌‌کنند، تشبیه به عنکبوت می‌کند که تکیه‌‌گاهش، تارهای سست و بی‌‌‌بنیاد است.
این سوره مبارکه، قبل از هجرت پیامبر اسلام(ص) در اواخر زندگی مسلمانان در مکه معظمه نازل شد. و آن زمان برای مؤمنان از زمان‌‌‌های سخت و مشکل به شمار می‌‌‌رفت؛ لذا این سوره مؤمنان و مسلمانان را به تثبیت ایمان وادار می‌‌‌کرد ... این سوره حاوی داستان‌‌هایی از پیامبران، جهاد و گرفتاری آنان، نابود شدن کافران، و نصرت و پیروزی مؤمنان است.
به طور کلی مطالب این سوره تقریباً به چهار قسمت تقسیم می‌‌شود:
1. این سوره در باره حقیقت ایمان، موضوع سنت امتحان و آزمایش الهی و وضع منافقان گفت‌وگو می‌‌کند.
2. بخشی از مطالب این سوره، حاوی داستان‌‌‌‌های نوح، ابراهیم، لوط و شعیب(ع) است. در این بخش همچنین به داستان قبیله عاد و ثمود هم اشاره می‌‌‌کند. قرآن کریم در این آیات از طریق بیان گوشه‌‌‌‌هایی از سرنوشت پیامبران بزرگ، در حقیقت به دلداری پیامبر اسلام(ص) و مؤمنان می‌‌پردازد. و با بیان این داستان‌‌ها به ما می‌‌آموزد که آنان چگونه با مفسدان و تبهکاران امت‌‌های خویش به مبارزه و جهاد برخاستند، و خدا تبهکاران را هلاک کرد و بندگان مخلصش به پیروزی رسیدند. این همه ما را به یاد او که پروردگارمان است می‌‌اندازد تا این‌که او را پیشوا و رهنمای خود قرار دهیم، و این‌را بدانیم که سنت‌‌های مبارزه در میان اولیای الهی جریان داشته است.
خداوند از طریق داستان ابراهیم و گفت‌وگوی جریان یافته میان او و قوم مشرکش، بطلان بت‌ها را به یاد ما می‌‌آورد، و این‌که آنها نماینده پیوندهای اجتماعی باطلی بوده‌اند که نادرستی و بطلانشان در آخرت آشکار می‌‌شود.
3. در بخش سوم؛ داستان‌‌های عده‌‌ای از فرستادگان بزرگوار خدا به اختصار بیان شده، و خلاصه گفتار در سرنوشت تکذیب کنندگان ایشان آمده است. از سنت‌‌های الهی جریان یافته در آنان یاد می‌‌‌شود - سنت انذار، سنت رفض و طرد، و سنت عذاب هلاک کننده- تا شاید ما به واسطه آن داستان‌‌ها، به حقایق بزرگ معرفت پیدا کنیم، بویژه از آنچه به جهاد در راه خدا ارتباط پیدا می‌‌‌کند با خبر شویم. در حقیقت در این قسمت؛ از توحید و نشانه‌‌‌های خدا در عالم آفرینش، و مبارزه با شرک، سخن می‌‌‌گوید، و وجدان و فطرت انسان‌‌ها را در این‌‌جا به داوری می‌‌‌طلبد.
4. قسمت دیگری از این سوره؛ مباحث متنوعی پیرامون ضعف و ناتوانی معبودهای ساختگی، و عابدان آنها است. همچنین عظمت قرآن و دلایل حقانیت پیامبر اسلام(ص) و لجاجت مخالفان، نیز به یک سلسله مسائل تربیتی؛ مانند نماز، نیکی به پدر و مادر، اعمال صالح، و شیوه بحث و برخورد منطقی با مخالفان می‌پردازد.[1]
پی نوشت:
[1]. ر. ک: مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج ‌16، ص 198- 199، دار الکتب الاسلامیة، تهران، 1374ش؛ مدرسی، سید محمدتقی، مترجمان، تفسیر هدایت، ج ‌9، ص 376- 381، بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی، مشهد، 1377ش؛ نجفی خمینی، محمد جواد، تفسیر آسان، ج ‌15، ص 227، اسلامیة، تهران، چاپ اول، 1398ق.
منبع:
islamquest.net