تاریخ ترجمة قرآن کریم به آغاز اسلام برمی گردد، آنگاه که مردم عامی عرب از معانی لغت سوال می کردند. همانگونه که امروزه برخی نویسندگان عرب، قرآن را به زبان عربی ساده ترجمه می کنند.
نخستین مترجم شفاهی قرآن به زبان فارسی را (سلمان) (ره) می دانند. ولی تاریخ ترجمة مکتوب قرآن به زبان فارسی از ترجمة تفسیر طبری از قرن چهارم هجری شروع می شود. این تفسیر در حکومت منصور بن نوح سامانی (345 350 ق) به اهتمام ابوعلی محمد بن بلعمی (383 ق) به زبان فارسی ترجمه شد. البته ترجمه ای نیز قبل از این تاریخ توسط یک عالم عرب در سال 270 ه به زبان سندی وجود دارد.
سابقه ترجمه های چاپ شده قرآن مجید به سال 1515 میلادی برمی گردد که ترجمه ای ناقص از قرآن مجید به زبان انگلیسی چاپ شد، و نخستین ترجمة لاتینی کامل به سال 1543 میلادی توسط (روبروئوس) و (هرمانوس) انتشار یافت. و نخستین ترجمة فارسی در سال 1837 میلادی در کلکته منتشر شد.[1]
آماری که از ترجمه های قرآن به صورت تمام 30 جزء تا سال 1980 میلادی ارائه شده (با توجه به احتساب اینکه در بعضی از زبانها بیش از 200 بار ترجمه شده) عددی حدود 1461 مرتبه و به صورت ترجمه منتخب 1292 مرتبه به زبانهای غیر ایرانی ترجمه شده اند.[2] و نیز طبق آماری که توسط مرکز ترجمان وحی، ارائه شده، تا آبان ماه سال 1381 قرآن کریم به 101 زبان توسط 977 مترجم ترجمه شده است.[3]
بنابراین تنها به بعضی از آنها در زیر اشاره می شود:
از جمله ترجمه های فارسی:
1. مترجم: بهاء الدین خرمشاهی ناشر و محل انتشار: تهران تاریخ چاپ: 1374 ه . ش تاریخ ترجمه: قرن 14ه .
2. مترجم: مهدی فولادوند ناشر و محل انتشار: تهران، قم تاریخ چاپ: 1373ه . ش تاریخ ترجمه: قرن 14 ه .
3. مترجم: آیت الله مکارم شیرازی ناشر و محل انتشار: قم، دارالقرآن کریم تاریخ چاپ: 1373 ش تاریخ ترجمه: قرن 14 ه .
4. مترجم: جلال الدین مجتبوی ناشر و محل انتشار: تهران، حکمت تاریخ چاپ: 1371 ش تاریخ ترجمه: قرن 14 ه .
5. مترجم: مهدی الهی قمشه ای ناشر و محل انتشار: تهران، محمد حسن علمی تاریخ چاپ: 1342 ه . ق تاریخ ترجمه: قرن 14 ه .
و از جمله زبان های خارجی (غیر ایرانی):
زبان مترجم: سال ترجمه: (میلادی) ملاحظات
1. زبان: دانمارکی مترجم: پدرسن سال ترجمه: 1919 (میلادی) چاپ کپنهاک.
2. زبان: چکسلواکی مترجم: آلن ریچارد نیکی سال ترجمه: 1921 (میلادی) چاپ پراک.
3. زبان: یونانی مترجم: گراسیموپنتاکی سال ترجمه: 1921 (میلادی) چاپ آتن.
4. زبان: انگلیسی اسرائیلی مترجم: ن . ج . داود سال ترجمه: 1936 (میلادی) مترجم اهل عراق و یهودی و بر علیه اسلام نوشته است.
5. زبان: پرتغالی مترجم: جوزی پدر و ماچادو سال ترجمه: 1946 (میلادی) چاپ لیسبون.
6. زبان: کره ای مترجم: یونگ سن کیم سال ترجمه: 1971 (میلادی) چاپ سئول.
7. زبان: هندی مترجم: حزا علی عایش سال ترجمه: 1288 (میلادی) چاپ لکهنو، همراه با متن عربی و حاشیه فارسی.
8. زبان: فرانسوی مترجم: آندره دوریه سال ترجمه: 1647 (میلادی) چاپ پاریس، برگرفته از عربی.
9. زبان: انگلیسی مترجم: الکساندر راس سال ترجمه: 1649 (میلادی) نویسنده مبلغ مسیحی بوده و بر علیه اسلام ترجمه کرده و از فرانسوی گرفته شده است.
10. زبان: آمریکایی مترجم: تامس بالنین ایرونگ سال ترجمه: 1833 (میلادی) مترجم مسلمان شده و نامش را (حاج تعلیم علی) گذاشته است.
11. و... .[4]
نتیجه:
قرآن به زبانهای گوناگونی از جمله فارسی ترجمه شده است و البته چنان که ذکر شد باید توجه داشت، بعضی از مترجمین با غرض ورزی اقدام به ترجمه قرآن کرده اند.
معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر:
1. قرآن ناطق، عبدالکریم بی آزار شیرازی.
2. تاریخ سیر ترجمة قرآن در اروپا و آسیا (تاریخ ترجمة قرآن در جهان)، دکتر جواد سلماسی زاده.
3. کتابشناسی ترجمه ها، عصمت خاطر، ترجمة فاکر.
4. مجلة ترجمه.
5. مجلة بینات، پژوهش های قرآنی ترجمان.
--------------------------------------------------------------------------------
[1] . ر.ک: رضائی اصفهانی، محمد علی، ترجمان قرآن، (فعلا به صورت جزوه).
[2] . ر .ک: بی آزار شیرازی، عبدالکریم، قرآن ناطق، تهران، دفتر نشر اسلامی، چاپ اول، 1376 ش، ج 1، ص 615.
[3] . ر .ک: مجلة تخصصی ترجمان وحی، قم، مرکز ترجمان وحی.
[4] . ر. ک: قرآن ناطق، ج اول، ص 155، و ر .ک: سلماسی زاده، جواد، تاریخ سیر ترجمة قرآن در اروپا و آسیا، تهران، چاپ امیر کبیر، چاپ دانشگاه تهران، 1343، 1369 ش.
