بیانات قرآنی، هر چند در غالب موارد، به گونه ای است که رابطه جعلی و قراردادی را به ذهن می آورد، مانند آیاتی که مشتمل بر تعبیر اجر و جزاء است (که بیش ازصد بار در قرآن کریم بکار رفته است) ولی از آیات دیگری می توان استفاده کرد که رابطه بین اعمال انسان و ثواب و عقاب اخروی بیش از یک رابطه قراردادی است، بنابراین می توان گفت که تعبیرات اجر و جزاء برای سهولت تفاهم و رعایت حال اکثریت مردم است که ذهنشان با این گونه تفاهم آشناتر است. همچنین در روایات شریف، شواهد فراوانی یافت می شود بر اینکه اعمال اختیاری انسان، دارای صورتهای ملکوتی گوناگونی است که در عالم برزخ و قیامت ظاهر می شود و همه اینها موید تجسم اعمال است. اینک نمونه ای از آیاتی را که دلالت بر وجودرابطه حقیقی بین اعمال انسان و نتایج اخروی آنها دارد، ملاحظه می کنیم: و ما تقدموا لانفسکم من خیر تجدوه عند اللّه(1) هر چیزی که برای خودتان پیش می فرستید آنرا نزد خدای متعال خواهید یافت (یعنی خود عمل رامی یابید). یوم تجد کل نفس ما عملت من خیر محضرا و ما عملت من سوء تود لو ان بینها و بینه امدا بعیدا(2) روزی که هر کس هر عمل خیری که انجام داده است راحاضر شده می یابد و هر عمل بدی که انجام داده است، دوست دارد که میان او واعمال بدش فاصله دوری باشد. یوم ینظر المرء ما قدمت یداه.(3) روزی که شخصی می نگرد که دستانش چه چیزی پیش فرستاده است. فمن یعمل مثقال ذره خیرا یره و من یعمل مثقال ذره شرا یره(4) هر کس به اندازه ذره ای هم کار خیر یا شر کرده، خود عمل را خواهد دید. هل تجزون الا ما کنتم تعملون.(5) آیا جزائی که به شما داده می شود، جز همان اعمالی است که انجام می دادید؟ ان الذین یاکلون اموال الیتامی ظلما انما یاکلون فی بطونهم نارا(6) همانا کسانی که اموال یتیمان را به ستم می خورند جز این نیست که آتش را درشکمهایشان وارد می کنند.
پی‌نوشت
(1) بقره/ 110
(2) آل عمران/ 30
(3) نباء/ 40
(4) زلزال/ 8- 7
(5) نحل/ 90
(6) نساء/ 10
منبع:آموزش عقاید، آیت الله محمد تقی مصباح یزدی(حفظه الله)
