اثبات یگانگی خدا
در باب اثبات یگانگی خداوند، دلایل گوناگونی ذکر شده است که در این اختصار نمی توان همه آنها را شمارش و تبیین کرد؛ از این رو تنها به تحلیل و تشریح یک دلیل بسنده می کنیم. فهم این برهان، نیازمند توجّه به دو مقدمه است:
یکم. وجود هر معلولی، وابسته به علت خویش است؛ به عبارت دیگر بنا بر اصل علیّت که در جای خود مستدل و مبرهن گشته هر معلولی وجود خودش را با همه شئون و متعلقاتش از علّت هستی بخش خویش، دریافت می دارد و اگر احتیاج به شروط و معدّاتی هم داشته باشد، می بایست وجود آنها هم مستند به علّت هستی بخش خویش باشد. بنابراین اگر دو یا چند علت هستی بخش، در عرض هم فرض شوند، معلول هر یک از آنها، وابسته به علّت خودش است و هیچ گونه وابستگی به علت دیگر یا معلول های آن، نخواهد داشت. بدین ترتیب، ارتباط و وابستگی میان معلول های آنها، به وجود نخواهد آمد.
دوم. نظام این جهانِ مشهود، نظام واحدی است که در آن، پدیده های هم زمان و ناهم زمان، با یکدیگر ارتباط و وابستگی دارند. امّا ارتباط پدیده های هم زمان، همان تأثیر عِلّی و معلولی در میان آنها است که موجب تغییرات و دگرگونی هایی در آنها می شود و به هیچ وجه، قابل انکار نیست و امّا ارتباط میان پدیده های نا هم زمان، به این صورت است که پدیده های (گذشته)، زمینه پیدایش پدیده های (کنونی) را فراهم کرده اند و پدیده های (کنونی) نیز به نوبه خود، زمینه پیدایش پدیده های (آینده) را فراهم می سازند. اگر روابط علّی و اعدادی، از میان پدیده های جهان برداشته شود، جهانی باقی نخواهد ماند و هیچ پدیده دیگری هم، به وجود نخواهد آمد. چنان که اگر ارتباط وجود انسان با هوا، نور، آب و مواد غذایی بریده شود، دیگر نمی تواند به وجود خود ادامه دهد و زمینه پیدایش انسان دیگر یا پدیده دیگری را فراهم سازد.
با ضمیمه این دو مقدمه، می توان نتیجه گرفت که نظام این جهان که شامل مجموعه پدیده های بی شمار گذشته، حال و آینده است آفریده یک آفریدگار می باشد و تحت تدبیر حکیمانه او اداره می شود؛ زیرا، اگر یک یا چند آفریدگار دیگری می بود، ارتباطی میان آفریدگان به وجود نمی آمد و نظام واحدی بر آنها حاکم نمی شد؛ بلکه هر آفریده ای از طرف آفریدگار خودش، به وجود می آمد و به کمک دیگر آفریدگان همان آفریدگار، پرورش می یافت. در نتیجه، نظام های متعدد و مستقلی، به وجود می آمد و ارتباط و پیوندی میان آنها برقرار نمی شد. در صورتی که نظام موجود در جهان، نظام واحد همبسته ای است و پیوند میان پدیده های آن، مشهود است.1
پی نوشت:
1. محمدتقی مصباح یزدی، آموزش فلسفه، ج 2، ص 359 و 360؛ برای اطلاع بیشتر از تقریرهای گوناگون این موضوع نگا: سیدمحمدحسین طباطبایی، اصول فلسفه و روش رئالیسم، ج 5، صص 111 123.
منبع: www.porseman.org
