آدم بد و گناهکار در شب اوّل قبر چگونه است و چه مجازاتی می شود؟

قرآن کریم پس از نقل تمنّای باطل افراد بدکرداری که از دنیا رفته‌اند و درخواست بازگشت به دنیا را دارند تا شاید رفتاری شایسته پیشه کنند، ولی برآورده نمی‌شود؛ می‌فرماید:
(وَ مِنْ وَرائِهِمْ بَرْزَخٌ إِلی‌ یَوْمِ یُبْعَثُونَ)؛ (و پشت سر آنان برزخی است تا روزی که برانگیخته شوند).مومنون (23)، آیه 100.
همچنین حال برزخ و برزخیان پس از مرگ را چنین بیان می‌فرماید:
(وَ ما نُؤَخِّرُهُ إِلاَّ لِأَجَلٍ مَعْدُودٍ یَوْمَ یَأْتِ لا تَکَلَّمُ نَفْسٌ إِلاَّ بِإِذْنِهِ فَمِنْهُمْ شَقِیٌّ وَ سَعِیدٌ فَأَمَّا الَّذِینَ شَقُوا فَفِی النَّارِ لَهُمْ فِیها زَفِیرٌ وَ شَهِیقٌ خالِدِینَ فِیها ما دامَتِ السَّماواتُ وَ الْأَرْضُ إِلاَّ ما شاءَ رَبُّکَ إِنَّ رَبَّکَ فَعَّالٌ لِما یُرِیدُ وَ أَمَّا الَّذِینَ سُعِدُوا فَفِی الْجَنَّةِ خالِدِینَ فِیها ما دامَتِ السَّماواتُ وَ الْأَرْضُ إِلاَّ ما شاءَ رَبُّکَ عَطاءً غَیْرَ مَجْذُوذٍ)؛هود (11)، آیات: 104 - 108.(و ما [مجازات ] را جز تا زمان محدودی تأخیر نمی‌اندازیم، آن روز که فرا رسد، هیچ کس جز به اجازه او سخن نمی‌گوید؛ گروهی بدبختند و گروهی خوشبخت. اما آنها که بدبخت شدند، در آتش‌اند؛ و برای آنان در آنجا (زفیر) و (شهیق) (ناله‌های طولانی دم و بازدم) است. جاودانه در آن خواهند ماند؛ تا آسمان‌ها و زمین بر پا است؛ مگر آنچه پروردگارت بخواهد. پروردگارت هر چه را بخواهد انجام می‌دهد. اما آنهایی که سعادتمند شدند، جاودانه در بهشت خواهند ماند، تا آسمان‌ها و زمین برپا است؛ مگر آنچه پروردگارت بخواهد. بخششی است قطع نشدنی).
امام سجاد(علیه السلام) در تفسیر این آیه می‌فرماید: (هو القبر و إن لهم فیه مَعِیشَةً ضَنْکاً و الله إن القبر لروضة من ریاض الجنة أو حفرة من حفر النار)؛ (منظور از برزخ همان قبر است و برای مردگان در آن زندگی سختی است و به خدا قسم قبر یا باغی از باغ‌های بهشت است یا چاهی از چاههای آتش).بحارالأنوار، ج 6، ص 159؛
امام صادق(علیه السلام) نیز چنین تفسیری از برزخ دارند: (البرزخ القبر و هو الثواب و العقاب بین الدنیا و الآخرة. و الدلیل علی ذلک أیضا ً قول العالم(علیه السلام) والله ما یخاف علیکم إلا البرزخ؛ امام صادق می‌فرمایند: برزخ عبارت از قبر است که همان عقاب و ثواب بین دنیا و آخرت می‌باشد. (آنگاه مرحوم مجلسی اضافه می‌کند) دلیل آن سخن عالم (امام موسی کاظم(علیه السلام)) است که فرمودند: (به خدا قسم من بر شما تنها از برزخ می‌ترسم): (بحارالأنوار، ج 6، ص 218).
آری باطن و حقیقت برزخیِ قبر هر کسی یا باغی از باغ‌های بهشت است یا چاهی از چاه‌های جهنم. وحشت قبر به هنگام ورود به آن و شب اول قبر و فشار آن، سؤال منکر و نکیر از عقبه‌های بس خطرناک قبر است که کسی را از آنها گریزی نیست؛ مگر اینکه ایمان و عمل صالح را پیش از خود فرستاده باشد. روایت شده است: قبری را می‌کندند، پیامبر اکرم(صلی الله علیه واله وسلم) با شتاب به سوی آن رفتند و به شدت گریستند؛ به حدی که خاک از اشک ایشان تر شد و به یاران خود فرمودند: (إِخْوَانِی لِمِثْلِ هَذَا فَأَعِدُّوا)؛ (برادران من! برای همانند آن مهیا شوید).مستدرک الوسائل، ج 2، ص465.توصیه‌های بسیاری که در روایات شده است که میت را بلافاصله و با سرعت به درون قبر نگذارید و قبل از دفن مدتی او را در کنار قبرش نگاه دارید و در هنگام دفن بر او تلقین بخوانید و در شب دفن او، نماز شب اول قبر بخوانید، همگی برای کم شدن وحشت و اضطراب او و فشار قبر است.
فشار قبر قابل وصف نبوده و حقیقت آن برای ما روشن نیست. اجمالاً می‌توان گفت: انسانی که از دنیا رفته است، به دلیل انس به دنیا و ناآشنایی به عالم برزخ ونظام جدید،تحت فشار قرار می‌گیرد.
سؤال منکر و نکیر نیز پرسش از حقیقت و باطن اعتقادات و اعمال ما است. امام صادق(علیه السلام) می‌فرمایند: (دو فرشته منکر و نکیر نزد میت در هنگامی که دفن می‌شود، می‌آیند؛ در حالی که صدای آنها همانند رعد بلند آهنگ و چشمانشان همانند برقی سهمناک و خیره‌کننده است، در این حال زمین را با دندان‌های خود زیر و رو می‌کنند و موهای خود را می‌کشند؛ پس از میت می‌پرسند: پروردگار تو کیست؟ دین تو چیست؟
اگر او مؤمن باشد، می‌گوید: الله پرودگار من است و اسلام دین من. آنان به او می‌گویند: درباره مردی که از برای پشتیبانی شما بیرون آمده چه می‌گویی؟ می‌گوید: آیا از محمد(صلی الله علیه واله وسلم) پیامبر خدا می‌پرسید؟ می‌گویند: شهادت بده که او پیامبر خدا است. او می‌گوید: شهادت می‌دهد که او پیامبر خدا است.
[بدین ترتیب او از آزمون سربلند بیرون آمد و آن‌گاه‌] به او می‌گویند: بخواب! خوابی که در آن رویایی نیست. قبرش را به اندازه نه ذراع توسعه می‌دهند و برای او، دری به سوی بهشت باز می‌کنند و او جایگاهش را می‌بیند.
اما اگر او کافر باشد، بر او وارد می‌شوند؛ در حالی که شیطان چونان دودی در کنار دیدگان او نشسته است. از او می‌پرسند: پرودگار تو کیست و دین تو چیست؟ درباره این شخص که برأی پشتیبانی شما بیرون آمده چه می‌گویی؟
می‌گوید: نمی‌دانم! [در این هنگام‌] بین او و شیطان را خالی می‌کنند و بر او در قبر 99 مار بزرگ را مسلط می‌سازند که اگر یکی از این مارها در زمین نفس بکشد، هرگز درختی نخواهد رویید. و دیدگان او را به سوی آتش می‌گشایند و او جایگاه خود را در آن می‌بیند).کافی، ج 3، ص 236.
آری برزخ باطن جهان ماده است و ما از ادراک آن عاجزیم. آنچه ما می‌بینیم قبری است در دورن زمین؛ اما حقیقت آن برای ما روشن نیست. این قبر یا باغی از باغ‌های بهشت است و آن برای انسان‌هایی است که در دنیا بهشتی زندگی کردند، یا چاهی از چاه‌های آتش و آن مخصوص انسان‌هایی است که زندگانی جهنمی داشته‌اند و این بهشت و دوزخ برزخی که غیر از بهشت و دوزخ قیامت است، برای ما مکشوف نیست و پس از مرگ عیان می‌شود.
www.morsalat.com