منظور از شب اوّل قبر چیست؟ چه اتفاقاتی می‌افتد؟

نخست باید دانست همه انسان ها با عبور از پُل مرگ به عالَم برزخ راه مییابند. امام حسین علیه السلام در روز عاشورا خطاب به یاران خود فرمودند: (ای فرزندان بزرگواری! صبر پیشه کنید، زیرا مرگ، جز پلی نیست که شما را از رنج و سختی به بهشت برگزیده و نعمت همیشگی عبور می دهد. کدامین از شما گذر از زندان به قصر را نکوهیده می دارد؟!)1
بنابراین منظور از مرگ، فنا و نیستی نیست؛ بلکه (قبر) موقعیتی است که انسان ها پس از مرگ در آن مقام، جای میگیرند و استقرار مییابند.
روایت شده است: قبری را می کندند، پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله با شتاب به سوی آن رفتند و به شدّت گریستند؛ به حدّی که خاک از اشک ایشان، تر شد و به یاران خود فرمودند: (إِخْوَانِی لِمِثْلِ هَذَا فَأَعِدُّوا)2؛ (برادران من! برای همانند آن مهیّا شوید).
در کتاب من لایحضره الفقیه توصیه شده است که میّت را بلافاصله و با سرعت به درون قبر نگذارید و قبل از دفن، مدتی او را در کنار قبرش نگاه دارید تا آمادگی ورود به منزلگاه جدید را پیدا کند و در هنگام دفن بر او تلقین بخوانید و در شب دفن او، نماز شب اول قبر بخوانید، این توصیه ها برای کم شدن وحشت و اضطراب او و فشار قبر است.
فشار قبر
فشار قبر، قابل وصف نبوده و حقیقت آن برای ما روشن نیست. از مجموع روایات استفاده می شود که فشار قبر تابع کوتاهیها و گناهان است. و میزان و مدّت آن نیز به کاستیها و کدورت ها بستگی دارد. به همین جهت اختصاص به کفّار و مشرکین و جنایتکاران ندارد بلکه مونان و نیکان نیز به اندازه گناهان که از آنها سر زده ممکن است گرفتار فشار قبر شوند. فشار قبر برای چنین مونینی سبب می شود که کفاره گناهان خود را در برزخ تحمل کنند تا در قیامت پاک باشند.
امیرمؤمنان علی علیه السلامدرباره وضعیت مردگان می فرماید: (حال اگر چه آثارشان نابود، و اخبارشان فراموش شده، امّا چشم های عبرت بین، آنها را مینگرد، و گوش جان، اخبارشان را میشنود، که با زبان دیگری با ما حرف میزنند و می گویند: چهره های زیبا پژمرده و بدن های ناز پرورده پوسیده شد، و بر اندام خود لباس کهنگی پوشانده ایم، و تنگی قبر ما را در فشار گرفته، وحشت و ترس را از یکدیگر به ارث برده ایم، خانه های خاموش قبر بر ما فرو ریخته، و زیباییهای اندام ما را نابود، و نشانه های چهره های ما را دگرگون کرده است. اقامت ما در این خانه های وحشت زا طولانی است، نه از مشکلات رهایی یافته، و نه از تنگی قبر گشایشی فراهم شد).3
سول منکر و نکیر
سول منکر و نکیر، نیز پرسش از حقیقت و باطن اعتقادات و اعمال ما است.
امام صادق علیه السلام می فرمایند: (یَجِیءُ الْمَلَکَانِ مُنْکَرٌ وَ نَکِیرٌ إِلَی الْمَیِّتِ حِینَ یُدْفَنُ...)4؛ (دو فرشته منکر و نکیر نزد میت در هنگامی که دفن می شود، میآیند؛ در حالی که صدای آنها همانند رعد، بلند...؛ سپس، از میت میپرسند: پروردگار تو کیست؟ دین تو چیست؟... اگر او مون باشد، می گوید: الله پرودگار من است و اسلام دین من... و برای او، دری به سوی بهشت باز می کنند و او جایگاهش را میبیند... اما اگر او کافر باشد، بر او وارد می شوند؛ در حالی که شیطان، در کنار او نشسته است. از او میپرسند: پرودگار تو کیست و دین تو چیست؟ ... و چشمان او را به سوی آتش میگشایند، و او جایگاه خود را در آن میبیند).5
پی نوشت:
1. بحارالانوار، ج 6، ص 154، باب 6، سکرات الموت؛ ج 44، ص 297، باب 35، فضل شهدا.
2. مستدرک الوسائل، ج 2، ص 465.
3. نهج البلاغه، ترجمه دشتی، ص 451، پیام مردگان!.
4. کافی، ج 3، ص 236.
5. کافی، ج 3، ص 236.
منبع: www.porseman.org