آیا می شود برای کسی دعای شر کرد؟ و او را مورد لعن و نفرین قرار داد؟

در پاسخ به این سوال باید گفت : موارد، انگیزه ها و عواملی که موجب می شود انسان دعای شر در حق کسی بکند وار را لعن و نفرین نماید متفاوت است.لذا متناسب موارد و صحت و عدم صحت نفرین تفاوت خواهد داشت که در دو مورد به اختصار اشاره می شود:
1- اگر با انگیزه دینی به کسی نفرین شود هیچ محذوری ندارد مثلاً به خاطر این که کسی به پیشوایان دین ظلم کرده است و یا کسی که حقیقتی را عمداً و بدون عذر شرعی انکار کند، و یا بر علیه عقاید مذهبی و دینی فعالیَت تخریبی انجام دهد و عقایدمردم را نسبت به باورهای الهی و قرآن عمداً و عملاً و به عنوان دین ستیزی و امثال آن دچار تزلزل نماید، در این گونه موارد نه تنها لعن و نفرین و دعای بد کردن در حق آن گونه افراد محذوری ندارد بلکه کاملاً درست است و ممکن است پاداش عمل هم از طرف خداوند داشته باشد. به همین جهت مثلاً در زیارت عاشورا نسبت به کسانی که به پیامبر صلی الله علیه و آله وآل او ظلم کرده اند لعن و نفرین شده و از مؤمنین خواسته شده که با خواندن آن زیارت به آن ستمکاران لعن نمایند. و از جمله آمده است: (فلعن الله امةً اسست اساس الظلم و الجور علیکم اهل البیت)[1] یعنی خدا کسانی را که اساس ستم و جور را به اهل بیت پایه ریزی کرده لعنت کند. و موارد فراوان دیگر در زیارت ها آمده است وکسانی را که نسبت به ائمه ظلم کرده اند را مورد لعن و نفرین قرار داده است. و حتَی در قرآن در باره ابولهب آمده: (تبت یدا ابی لهب و تب)[2] یعنی بریده باد دودست ابو لهب و مرگ بر او باد.
از این گونه گزاره های دینی و قرآن به خوبی معلوم می شود که لعن و نفرین با انگیزه الهی و به مخالفان ستمگر که به دین و پیشوایان دینی ظلم کرده و یا می کنند محذوری ندارد. بدیهی است که موارد یاد شده اختصاص به زمان گذشته ندارد بلکه نسبت به این عصر و زمان نیز چنین است.
2- اما اگر دعای بد و لعن و نفرین نسبت به کسی بر اساس انگیزه های نفسانی باشد و از روی بد خواهی بی مورد و کینه و حسادت و سایر عوامل و امور نفسانی صورت گیرد، بطور یقین نا صواب است و اسلام هرگز آن کار را تأیید نمی کند و حتی در برخی روایات آمده که امام باقر علیه السَلام فرمود: (ان اللعنة اذا خرجب من فی صاحبها تردَدت بینهما فاد وجدت مساغاَ، والَا رجعت علی صاحبها)[3] یعنی همین که لعنت از دهان کسی بیرون آمد در هوا مردد می ماند، سپس اگر جایی پیدا کرد کهدر آن قرار گیرد (طرف مستحق لعن بود) در آنجا می رود، وگرنه به صاحب خود یعنی گوینده آن لعن بر می گردد.
و در روایت دیگر آمده است که انسان حق ندارد در مورد برادر مؤمن خود نیت و نظر بدی داشته باشد و اگر چنین باشد خداوند اعمال او را نمی پذیرد.[4]
از این حدیث نیز معلوم می شود که لعن و نفرین بی مورد و با انگیزه نفسانی درست نیست، چون وقتی نیت بد نسبت به مؤمن نا صواب باشد دعای بد و نفرین او به طریق اولی نا صواب است. همه این مسائل برای آن است که به دلیل روایات متعدد اساساً اسلام پیروی از هوای نفس و کاری که با انگیزه نفسانی انجام داده شود شدیداً مخالف است، روایات این مسئله را در منابع ذیل جویا شوید.[5]
نکته ای دیگر که لازم است اشاره شود این است همان طور که لعن و نفرین بر اساس امور نفسانی یاد شده نا صواب است، از روی چشم تنگی بر ضرر کسی دعا کردن نیز نا درست است، زیرا آن گونه که اشاره شد اسلام بدخواهی و بدبینی و حتَی نیت بد بر علیه کسی را امضاء نمی کند تا چه رسد به چشم تنگی کردن، و یا از طریق مراجعه با دعا نویس ها بر علیه کسی دعا گرفتن. همه این گونه موارد از نظر اسلام کاملاً مردود است و مستند این مسئله همان روایاتی است که قبلاْ اشاره شد.
برای مطالعه بیشتر:
1- امام خمینی، چهل حدیث، نشر مؤسسه آثار امام، 1378 ش.
2- آیه الله مهدوی کنی، اخلاق عمل، نشر فرهنگ اسلامی، تهران، 1373 ش.
3- خواجه نصیر الدین طوسی، اخلاق ناصری، انتشارات خوارزمی، تهران، 1373 ش.
علی علیه السَلام : التودَد نصف العقل
دوستی و محبت ورزیدن نیمی از عقل است.
نهج البلاغه حکمت 142
--------------------------------------------------------------------------------
[1] . مفاتیح الجنان، زیارت عاشورا، ص 834، نشر فرهنگ اسلامی، تهران، 1370 ش.
[2] . سوره المسد، آیه 1.
[3] . اصول کافی، ج 4، باب السباب، حدیث 7، ص 65، نشر فرهنگ اهل بیت، تهران، بی تا.
[4] . همان، حدیث 9، ص 65.
[5] . همان، باب اباع الهو، ص 30.