شرح پرسش:
منظور از این حدیث که خداوند به دو شیطان امر می‌کند که از وساوس شیطان بد محافظت کنند؟ شیطان، شیطان است چه فرقی می‌کند: ( امام صادق(ع) فرمود: هر کس قبل از خوبیدن سه بار آیة الکرسی را بخواند و آیه‌ای در سوه آل عمران (شَهِدَ اللهُ أَنَّهُ لا إِلهَ إِلاَّ هُوَ وَ الْمَلائِکَةُ وَ أُولُوا الْعِلْمِ قائِماً بِالْقِسْطِ لا إِلهَ إِلاَّ هُوَ الْعَزیزُ الْحَکیمُ) و آیه سجده؛ خداوند دو شیطان را مأمور می‌کند که از وسوس شیطان بد محافظت کنند.(الکافی 2/392)
پاسخ:
بر اساس مباحث فلسفی همان‌گونه که در کل هستی نظام سلسله مراتب وجود دارد، در میان هر دسته از موجودات نیز این سلسله مراتب موجود است. بنابراین شیاطین نیز دارای مراتب مختلف هستند و ممکن است شیطنت برخی از شیاطین از دیگر همنوعان خود کمتر باشد؛ به همین جهت خداوند گاه این نوع شیاطین را به خدمت اولیای الهی در می‌آورد؛ چنانچه در ماجرای سلیمان(ع) اتفاق افتاده است: (و نیز شیطان‌‌ها را از هر بنّا و غوّاصی (برای احداث بنا و استخراج جواهر از دریا) مسخر او (سلیمان) کردیم).[1] چنان‌که آیه شریفه (و نیز شیاطین دیگر را (برای آنکه در کشورش فساد نکنند) با هم در غل و زنجیر کردیم)،[2] به خوبی دلالت بر تفاوت میان شیاطین دارد که برخی بدون غل و زنجیر در خدمت حضرت سلیمان هستند و برخی دیگر که از شیاطین سرکش هستند در غل و زنجیر هستند.
از این‌رو، مانعی ندارد خواندن آیه‌ای از قرآن باعث شود، برخی از شیاطین مانع از رسیدن شر شیاطین دیگر گردند. چنان‌که در این روایت چنین آمده است: حضرت صادق(ع) فرمود: هر کس هنگام خوابیدنش سه بار آیة الکرسی را بخواند، و همچنین آیه‌ای که در سوره آل عمران است: (شَهِدَ اللَّهُ أَنَّهُ لا إِلهَ إِلَّا هُوَ وَ الْمَلائِکَةُ ...)[3] و آیه سخره[4] و آیه سجده[5] پس دو شیطان بر او گمارده شود که او را از مرده شیاطین محافظت کنند چه بخواهند و چه نخواهند، و با آن دو سی نفر فرشته باشند که خدای را حمد کنند و تسبیح و تهلیل و تکبیر گویند، و برای آن بنده آمرزش خواهند تا از خواب بیدار شود، و ثواب آنها همه از آن او است.[6]
پی نوشتها:
[1]. (وَ الشَّیاطینَ کُلَّ بَنَّاءٍ وَ غَوَّاصٍ)، ص، 37.
[2]. (وَ آخَرینَ مُقَرَّنینَ فِی الْأَصْفادِ)، ص، 38.
[3]. آل عمران، 18.
[4]. اعراف، 54.
[5]. که مشهور بنا به گفته مرحوم مجلسی دو آیه آخر سوره (حم سجده) است، و برخی گفتهاند آیه چسبیده به آیه سجده‌‌ای است که در سوره (الم سجده) است؛ یعنی آیه 16 را و احتیاط جمع است.
[6]. کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، محقق، مصحح، غفاری، علی اکبر، آخوندی، محمد، ج 2، ص 539، دار الکتب الإسلامیة، تهران، چاپ چهارم، 1407ق.
منبع: www.islamquest.net
