غیبت حضرت مهدی
یکی از دوره‌های زندگی حضرت مهدی (عجّل‌اللّه‌تعالی‌فرجه‌الشریف) دوره غیبت ایشان است.
چرا امتحان به غیبت حضرت مهدی علیه السلام از شدیدترین امتحانات است؟
یکی از حکمت‌ها و اسرار غیبت و پنهان زیستی امام مهدی(عج)، امتحان و آزمایش انسان‌ها - به خصوص شیعیان - است. آنان در این ابتلا و آزمون، باید پایبندی و باور عمیق خود به مهدویت و میزان اخلاص و علاقه خود را نشان دهند. در غیبت امام مهدی(عج) شباهت‌هایی به سایر پیامبران وجود دارد ؛ به ویژه آنکه آنها نیز دارای غیبت - کوتاه مدت یا طولانی - بودند. خداوند همان‌طور که با غیبت پیامبران، امت آنان را آزمایش کرده است ؛ می‌خواهد امت اسلامی را نیز بیازماید و شاید این برابری طول غیبت خاتم‌الاوصیاء با غیبت مجموع پیامبران، برای این باشد که می‌خواهد این امت را با آزمایش‌هایی سخت‌تر از آزمون آنها، بیازماید. از روایات مختلف، به دست می‌آید که مؤمنان در دوره غیبت، گرفتار آزمایش‌های بزرگی خواهند شد ؛ چنان که امت‌های قبلی نیز دچار آزمون‌ها و ابتلاهای مختلفی بودند : (أَ حَسِبَ النَّاسُ أَنْ یُتْرَکُوا أَنْ یَقُولُوا آمَنَّا وَ هُمْ لا یُفْتَنُونَ. وَ لَقَدْ فَتَنَّا الَّذِینَ مِنْ قَبْلِهِمْ فَلَیَعْلَمَنَّ اللَّهُ الَّذِینَ صَدَقُوا وَ لَیَعْلَمَنَّ الْکاذِبِینَ)؛ عنکبوت (29)، آیه 2و3. ؛ (آیا مردم گمان می‌کنند، همین که به زبان بگویند ایمان آوردیم، دست از سر آنها بر می‌داریم و آزمایش نمی‌شوند؟ مردمی را که قبل از ایشان بودند نیز آزمودیم و خداوند می‌داند که چه کسانی راستگو و چه کسانی دروغگویند و در امتحان درست یا نادرست از آب در آیند...). از آنجایی که غیبت طولانی می‌شود، عده‌ای از مردم دچار تردید، حیرت و... می‌شوند و از باور به ظهور منجی موعود، بر می‌گردند؟! این آسیب‌ها و عوامل مشکل زا در عصر غیبت، عبارت است از : 1. حیرت و سرگردانی ؛ امام عسکری(ع) فرمود : (بدانید که فرزندم غیبتی خواهد داشت که نادانان، در آن دچار سرگردانی می‌شوند ؛ و آنها که برای ظهورش از پیش خود وقت تعیین می‌کنند، به دروغ گویی می‌افتند) اثبات الهداة، ج 3، ص 482، ح 189.. ابن عباس نیز گفته است : (پس از یک غیبت طولانی و حیرت ظلمانی، ظاهرمی شود) یوم الخلاص، ج 1، ص 346 ؛ الزام الناصب، ص 62.. 2. گمراهی و ضلالت ؛ یعنی در این دوران، عده‌ای از مردم از مسیر حق برگشته، دچار انحراف و گمراهی می‌شوند و از هدایت‌های الهی باز می‌مانند، پیامبر اکرم(ص) فرموده است : (تکونُ له غیبة و حیرة تَضِلُّ فیها الأمم)؛ کشف الغمة، ج، ص 311 ؛ بحار الانوار، ج 51، ص 72. ؛ (برای او غیبت و برای امت حیرتی خواهد بود که خیلی‌ها در آن دوران گمراه خواهند شد). سدیر می‌گوید : امام صادق(ع) فرمود : (...وای بر شما! در کتاب جَفر نظر انداختم... و در ولادت قائم ما و غیبت او و طولانی شدن آن و مدت عمر وی، تأمّل کردم و دیدم که مردم با ایمان، گرفتار بلاها و مصیبت‌ها هستند و به جهت طولانی شدن دوران غیبت، در دل‌هایشان شک و تردید راه می‌یابد و بیشتر آنها از دینشان بر می‌گردند...) اثبات الهداة، ج 3، ص 475، ح 162.. 3. برگشت از اعتقاد به مهدویت ؛ امام رضا(ع) از پدران بزرگوارش از امام علی(ع) نقل می‌کند : (در دوران غیبت جز دینداران ناب - که یقین در جانشان رسوخ کرده و خداوند از آنان بر ولایت ما پیمان گرفته و ایمان در جانشان ثابت کرده و به دم الهی یاریشان نموده است - کسی بر اعتقاد خود، استوار نخواهد ماند) اثبات الهداة، ج 3، ص 464، ح 117.. در همین مضمون از امام عسکری و امام سجاد(ع) نیز روایاتی نقل شده است ر.ک : همان، ج 3، ص 79، ح 180 و ص 467، ح 127.. 3. قساوت و تیره شدن دل‌ها ؛ به جهت طولانی شدن غیبتش، دل‌ها سخت و تیره می‌شود و جز آنها که خداوند ایمان به او را در قلوب‌شان نشانده و به دم الهی یاریشان کرده است، کسی دیگر بر اعتقاد او باقی نماند) اثبات الهداة، ج 3، ص 488، ح 20.. 4. عدم تحمل و بردباری ؛ امام صادق(ع) نیز فرموده است : (شتاب مردم برای این کار آنان را هلاک می‌سازد. خداوند برای شتاب مردم، شتاب نمی‌کند ؛ برای این امر، مدتی هست که باید پایان پذیرد. اگر مدت آن سرآید، نه ساعتی جلو می‌افتد و نه ساعتی تأخیر می‌شود) اصول کافی، ج 1، ص 369 ؛ الغیبة النعمانی، ص 158.. 5. شک در حیات و زنده بودن حضرت ؛ امام صادق(ع) فرموده است : (... جداً مورد آزمایش قرار می‌گیرید تا جایی که مردم می‌گویند : مهدی، مرده یا کشته شده است ؛ اگر زنده است، پس کجا است و چه می‌کند؟! چشمان مؤمنان بر او می‌گریند و همچون کشتی طوفان زده، به اضطراب می‌افتند ؛ به جز کسانی که خداوند از آنان پیمان گرفته و به دم الهی یاریشان کرده، کس دیگری رستگار نخواهد شد) اثبات الهداة، ج 3، ص 473، ص 154.. 6. انحراف و برگشت از دین ؛ یکی از ابتلائات و آسیب‌های دوران غیبت، برگشت عده‌ای از آیین الهی و ضعف و سستی در دینداری و یگانه‌پرستی است. امام کاظم(ع) فرمود : (هنگامی که پنجمین فرزند امام هفتم، از دیده‌ها ناپدید شد، از خدا بترسید و به او پناه ببرید و در مورد دین و آیین خود، کسی شما را از دینتان منحرف نکند (؛ زیرا) برای صاحب این امر غیبتی هست تا آنها که به او عقیده دارند، از اعتقاد خود باز گردند) الغیبة النعمانی، ص 78 ؛ بحار الانوار، ج 51، ص 150 ؛ منتخب الاثر، ص 218.. محمد بن مسلم و ابوبصیر روایت کرده‌اند که امام صادق(ع) فرمود : (این کار به سامان نمی‌رسد (و ظهور محقق نمی‌شود) مگر اینکه دو سوم مردم از دین برگردند ؛ ما گفتیم : اگر دو سوم مردم از دین برگردند، دیگر چه کسی باقی خواهد ماند؟! امام(ع) فرمود : آیا دوست ندارید در بین یک سوم باقی مانده باشید؟) اثبات الهداة، ج 3، ص 510، ح 331.. 7. دشواری حفظ ایمان ؛ شدت‌ها و پیشامدهای ناگوار و تحوّلاتی که روی می‌دهد، مردم را زیر و رو کرده و حفظ ایمان و استقامت در این راه را دشوار می‌سازد و ایمان افراد در مخاطرات سخت واقع می‌شود! امام باقر(ع) فرموده است : (بعد از غیبت و حیرت ظاهر می‌شود ؛ در این دوران تنها کسانی بر دین خود ثابت می‌مانند که در ایمان خود، مخلص و با روح یقین همراه باشند و آنان کسانی‌اند که خداوند از آنها درباره ولایت ما پیمان گرفته و در دل آنها، ایمان را مستقر ساخته و آنها را با روحی از خود تأیید کرده است) کشف الغمة، ج 3، ص 311 ؛ منتخب الاثر، ص 229.. 8. کمبودها و نارسایی‌های زندگی ؛ یکی از امتحانات مردم در عصر غیبت و ابتلائات شدید آنان، گرانی، کسادی، مرگ و میر، جنگ‌ها، کمی محصولات کشاورزی، دچار شدن به پادشاهان ستمگر و... است. امام صادق(ع) خطاب به محمد بن مسلم فرمود : (پیش از قیام قائم(عج)، نشانه‌هایی است که خداوند آنها را ظاهر خواهد ساخت). محمد بن مسلم پرسید : آنها چیست؟ فرمود : خداوند آنها را چنین بیان فرموده است: (وَ لَنَبْلُوَنَّکُمْ بِشَیْ‌ءٍ مِنَ الْخَوْفِ وَ الْجُوعِ وَ نَقْصٍ مِنَ الْأَمْوالِ وَ الْأَنْفُسِ وَ الثَّمَراتِ)؛ بقره (2)، آیه 155.. (لنبلونّکم)؛، یعنی امتحان می‌کنیم شما مؤمنان را قبل از خروج قائم(عج). (بشی من الخوف)؛ ؛ یعنی، به وسیله پادشاهان... در آخر سلطنت آنها. (والجوع)؛ یعنی، با گرانی قیمت‌ها. (و نقص من الاموال)؛ یعنی، با کسادی تجارت و کمی درآمد). (و الانفس)؛، یعنی، با کمی رشد زراعت. (و بشّر الصابرین)؛، یعنی، نوید بده در آن زمان، صبر پیشگان را با ظهور قائم و آن بعد از یک فتنه سخت و کمرشکن است که هر دوستی و خویشی را درهم می‌ریزد. همسایه به همسایه‌اش هجوم برده، گردنش را می‌زند! در چنین روزگاری، به زمین بچسبید و دست و پای خود را تکان ندهید) ارشاد، شیخ مفید، ص 340 ؛ الغیبة النعمانی، ص 132.. و نیز فرموده است : (ترس اهل عراق و بغداد را احاطه می‌کند و مرگ ناگهانی و پیاپی در آنجا شایع می‌شود و کمبود در اموال، اشخاص و میوه‌ها ظاهر می‌شود و زراعت کمتر رشد می‌کند) یوم الخلاص، ج 1، ص 338.. 9. اختلاف و تبرّی از همدیگر ؛ یکی از آسیب‌های فراروی جوامع اسلامی در این دوران، وجود اختلافات و کشمکش‌ها و پراکندگی و دوری مردم از همدیگر است. امیرمؤمنان علی(ع) فرموده است : (چه بر شما خواهد گذشت وقتی امام هدایتگر و نشانه حق را به چشم نبینید؟ گروهی از گروه دیگر بیزاری می‌جویید) اثبات الهداة، ج 3، ص 510، ح 334.. امام صادق(ع) نیز می‌فرماید : (چه بر شما خواهد گذشت، وقتی امام هدایتگر... را به چشم نبینید، گروهی از گروه دیگر بیزاری می‌جویید ؛ آن گاه سخت مورد آزمایش واقع می‌شوید و ناخالصان شما، از راستان شما، جدا خواهند شد. اول روز در اخبار و آثار اختلاف و مشاجره خواهید داشت و آخر روز، کارتان به کشت و کشتار خواهد کشید) همان، ص 473، ح 155.. 10. دروغ گویی و تعیین وقت ظهور ؛ امام صادق(ع) فرموده است : آنان که وقت تعیین کردند، دروغ گفتند ما اهل بیتی هستیم که وقت معیّن نمی‌کنیم...) الغیبة طوسی، ص 263 ؛ اصول کافی، ج 1، ص 368 ؛ بحار الانوار، ج 52، ص 114.. 11. ضعف و سستی در حفظ عقاید حقه ؛ عصر غیبت، دوران هجوم شبهات، فزونی انحرافات و اندیشه‌های نادرست و باطل و دنیا گرایی‌ها و نادانی‌ها است و بدین جهت، پا برجا ماندن بر عقاید درست و حق دشوار است. امام صادق(ع) فرمود : (هنگامی که امر غیبت، واقع شود، به آنچه در دست دارید (عقاید حقه) چنگ بزنید تا قضیّه آشکار شود و فرمان خدا فرا رسد) بحار الانوار، ج 52، ص 133 ؛ یوم الخلاص، ج 1، ص 331.. و نیز : (برای مردم روزگاری فرا می‌رسد که همگان دچار تب و لرز می‌گردند ؛ علم و دانش در آن دوران، در هم پیچیده می‌شود ؛ آن سان که مار در لانه خود به دور خویش می‌پیچید. در آن هنگام ستاره آنها طلوع می‌کند). گفته شد : مراد از تب و لرز چیست؟ فرمود : (روزهای فترت که همگان دچار ضعف و سستی می‌گردند ؛ در آن ایام بر عقاید خود استوار باشید تا خداوند ستاره شما را ظاهر گرداند). نتیجه گیری : با توجه به این آسیب‌ها و چالش‌ها، روشن می‌شود که در عصر غیبت، امتحان و آزمون انسان‌ها بسیار دشوار است و آنان باید از این مراحل سخت و طاقت فرسا عبور کنند و میزان پایبندی، باورمندی، بردباری و استقامت خود را نشان دهند. به یقین در دورانی که احتمال سرگردانی، گمراهی، تردید و برگشت از اصل مهدویت، قساوت و دلمردگی، بی‌اعتمادی به آموزه‌های دینی، انحراف و فسادگری، هواپرستی، مشکلات و کمبودهای زندگی، اختلافات و دشمنی‌ها، دروغ گویی و ناراستی، ضعف و سستی در دین داری و... بیشتر از هر عصری وجود دارد ؛ باید متدینان و یکتا پرستان در اعتقاد خود به منجی موعود، استوار و پابرجا باشند و از این آزمون سخت، سربلند بیرون آیند. بر این اساس است که پیامبر اکرم(ص) فرمود : (...کسانی که در دوره غیبت حضرت مهدی(عج) بر اعتقاد به او استوار هستند، از کبریت احمر نایاب‌ترند. جابر بن عبداللَّه انصاری بلند شد و گفت : ای رسول خدا! آیا فرزندت قائم غیبت خواهد کرد؟ فرمود : آری به خدا قسم ؛ (وَ لِیُمَحِّصَ اللَّهُ الَّذِینَ آمَنُوا وَ یَمْحَقَ الْکافِرِینَ)؛ آل عمران (3)، آیه 141. ؛ (خداوند مؤمنان را جداً می‌آزماید و کافران را از میان بر می‌دارد) اثبات الهداة، ج 3، ص 461، ح 107.. باید برای رستگاری و موفق شدن در این آزمایش‌ها، تلاش کرد و آن گونه که در روایات آمده، رستگاری کامل جز برای دینداران ناب و مخلص و کسانی که جانشان با یقین در آمیخته و اعتقادشان محکم و شناختشان از نادانی‌ها و نادرستی‌ها پیراسته شده است ؛ برای کسی دیگر میسّر نیست. فقط با داشتن چنین شرایط و حالاتی است که بنده پروردگار، به قضای الهی و حکم پروردگار در تمام امور، خشنود است و نسبت به غیبت و دیگر مسائل مربوط به آن هیچ شک و تردیدی به دل راه نمی‌دهد و بر اعتقاد به امامت امام غایب استوار و ثابت می‌ماند و همیشه یاد او را در دل دارد و این چیزها جز با تلاش پیگیر و حرکت در راه بندگی حقیقی و خالصانه، از راه دیگری به دست نمی‌آید علی سعادت پرور، ظهور نور، ص 99.. (مهدویت1، رحیم کارگر، کد: 16/500027) منبع: پرسمان
یکی از حکمت‌ها و اسرار غیبت و پنهان زیستی امام مهدی(عج)، امتحان و آزمایش انسان‌ها - به خصوص شیعیان - است. آنان در این ابتلا و آزمون، باید پایبندی و باور عمیق خود به مهدویت و میزان اخلاص و علاقه خود را نشان دهند. در غیبت امام مهدی(عج) شباهت‌هایی به سایر پیامبران وجود دارد ؛ به ویژه آنکه آنها نیز دارای غیبت - کوتاه مدت یا طولانی - بودند. خداوند همان‌طور که با غیبت پیامبران، امت آنان را آزمایش کرده است ؛ می‌خواهد امت اسلامی را نیز بیازماید و شاید این برابری طول غیبت خاتم‌الاوصیاء با غیبت مجموع پیامبران، برای این باشد که می‌خواهد این امت را با آزمایش‌هایی سخت‌تر از آزمون آنها، بیازماید. از روایات مختلف، به دست می‌آید که مؤمنان در دوره غیبت، گرفتار آزمایش‌های بزرگی خواهند شد ؛ چنان که امت‌های قبلی نیز دچار آزمون‌ها و ابتلاهای مختلفی بودند : (أَ حَسِبَ النَّاسُ أَنْ یُتْرَکُوا أَنْ یَقُولُوا آمَنَّا وَ هُمْ لا یُفْتَنُونَ. وَ لَقَدْ فَتَنَّا الَّذِینَ مِنْ قَبْلِهِمْ فَلَیَعْلَمَنَّ اللَّهُ الَّذِینَ صَدَقُوا وَ لَیَعْلَمَنَّ الْکاذِبِینَ)؛ عنکبوت (29)، آیه 2و3. ؛ (آیا مردم گمان می‌کنند، همین که به زبان بگویند ایمان آوردیم، دست از سر آنها بر می‌داریم و آزمایش نمی‌شوند؟ مردمی را که قبل از ایشان بودند نیز آزمودیم و خداوند می‌داند که چه کسانی راستگو و چه کسانی دروغگویند و در امتحان درست یا نادرست از آب در آیند...). از آنجایی که غیبت طولانی می‌شود، عده‌ای از مردم دچار تردید، حیرت و... می‌شوند و از باور به ظهور منجی موعود، بر می‌گردند؟! این آسیب‌ها و عوامل مشکل زا در عصر غیبت، عبارت است از : 1. حیرت و سرگردانی ؛ امام عسکری(ع) فرمود : (بدانید که فرزندم غیبتی خواهد داشت که نادانان، در آن دچار سرگردانی می‌شوند ؛ و آنها که برای ظهورش از پیش خود وقت تعیین می‌کنند، به دروغ گویی می‌افتند) اثبات الهداة، ج 3، ص 482، ح 189.. ابن عباس نیز گفته است : (پس از یک غیبت طولانی و حیرت ظلمانی، ظاهرمی شود) یوم الخلاص، ج 1، ص 346 ؛ الزام الناصب، ص 62.. 2. گمراهی و ضلالت ؛ یعنی در این دوران، عده‌ای از مردم از مسیر حق برگشته، دچار انحراف و گمراهی می‌شوند و از هدایت‌های الهی باز می‌مانند، پیامبر اکرم(ص) فرموده است : (تکونُ له غیبة و حیرة تَضِلُّ فیها الأمم)؛ کشف الغمة، ج، ص 311 ؛ بحار الانوار، ج 51، ص 72. ؛ (برای او غیبت و برای امت حیرتی خواهد بود که خیلی‌ها در آن دوران گمراه خواهند شد). سدیر می‌گوید : امام صادق(ع) فرمود : (...وای بر شما! در کتاب جَفر نظر انداختم... و در ولادت قائم ما و غیبت او و طولانی شدن آن و مدت عمر وی، تأمّل کردم و دیدم که مردم با ایمان، گرفتار بلاها و مصیبت‌ها هستند و به جهت طولانی شدن دوران غیبت، در دل‌هایشان شک و تردید راه می‌یابد و بیشتر آنها از دینشان بر می‌گردند...) اثبات الهداة، ج 3، ص 475، ح 162.. 3. برگشت از اعتقاد به مهدویت ؛ امام رضا(ع) از پدران بزرگوارش از امام علی(ع) نقل می‌کند : (در دوران غیبت جز دینداران ناب - که یقین در جانشان رسوخ کرده و خداوند از آنان بر ولایت ما پیمان گرفته و ایمان در جانشان ثابت کرده و به دم الهی یاریشان نموده است - کسی بر اعتقاد خود، استوار نخواهد ماند) اثبات الهداة، ج 3، ص 464، ح 117.. در همین مضمون از امام عسکری و امام سجاد(ع) نیز روایاتی نقل شده است ر.ک : همان، ج 3، ص 79، ح 180 و ص 467، ح 127.. 3. قساوت و تیره شدن دل‌ها ؛ به جهت طولانی شدن غیبتش، دل‌ها سخت و تیره می‌شود و جز آنها که خداوند ایمان به او را در قلوب‌شان نشانده و به دم الهی یاریشان کرده است، کسی دیگر بر اعتقاد او باقی نماند) اثبات الهداة، ج 3، ص 488، ح 20.. 4. عدم تحمل و بردباری ؛ امام صادق(ع) نیز فرموده است : (شتاب مردم برای این کار آنان را هلاک می‌سازد. خداوند برای شتاب مردم، شتاب نمی‌کند ؛ برای این امر، مدتی هست که باید پایان پذیرد. اگر مدت آن سرآید، نه ساعتی جلو می‌افتد و نه ساعتی تأخیر می‌شود) اصول کافی، ج 1، ص 369 ؛ الغیبة النعمانی، ص 158.. 5. شک در حیات و زنده بودن حضرت ؛ امام صادق(ع) فرموده است : (... جداً مورد آزمایش قرار می‌گیرید تا جایی که مردم می‌گویند : مهدی، مرده یا کشته شده است ؛ اگر زنده است، پس کجا است و چه می‌کند؟! چشمان مؤمنان بر او می‌گریند و همچون کشتی طوفان زده، به اضطراب می‌افتند ؛ به جز کسانی که خداوند از آنان پیمان گرفته و به دم الهی یاریشان کرده، کس دیگری رستگار نخواهد شد) اثبات الهداة، ج 3، ص 473، ص 154.. 6. انحراف و برگشت از دین ؛ یکی از ابتلائات و آسیب‌های دوران غیبت، برگشت عده‌ای از آیین الهی و ضعف و سستی در دینداری و یگانه‌پرستی است. امام کاظم(ع) فرمود : (هنگامی که پنجمین فرزند امام هفتم، از دیده‌ها ناپدید شد، از خدا بترسید و به او پناه ببرید و در مورد دین و آیین خود، کسی شما را از دینتان منحرف نکند (؛ زیرا) برای صاحب این امر غیبتی هست تا آنها که به او عقیده دارند، از اعتقاد خود باز گردند) الغیبة النعمانی، ص 78 ؛ بحار الانوار، ج 51، ص 150 ؛ منتخب الاثر، ص 218.. محمد بن مسلم و ابوبصیر روایت کرده‌اند که امام صادق(ع) فرمود : (این کار به سامان نمی‌رسد (و ظهور محقق نمی‌شود) مگر اینکه دو سوم مردم از دین برگردند ؛ ما گفتیم : اگر دو سوم مردم از دین برگردند، دیگر چه کسی باقی خواهد ماند؟! امام(ع) فرمود : آیا دوست ندارید در بین یک سوم باقی مانده باشید؟) اثبات الهداة، ج 3، ص 510، ح 331.. 7. دشواری حفظ ایمان ؛ شدت‌ها و پیشامدهای ناگوار و تحوّلاتی که روی می‌دهد، مردم را زیر و رو کرده و حفظ ایمان و استقامت در این راه را دشوار می‌سازد و ایمان افراد در مخاطرات سخت واقع می‌شود! امام باقر(ع) فرموده است : (بعد از غیبت و حیرت ظاهر می‌شود ؛ در این دوران تنها کسانی بر دین خود ثابت می‌مانند که در ایمان خود، مخلص و با روح یقین همراه باشند و آنان کسانی‌اند که خداوند از آنها درباره ولایت ما پیمان گرفته و در دل آنها، ایمان را مستقر ساخته و آنها را با روحی از خود تأیید کرده است) کشف الغمة، ج 3، ص 311 ؛ منتخب الاثر، ص 229.. 8. کمبودها و نارسایی‌های زندگی ؛ یکی از امتحانات مردم در عصر غیبت و ابتلائات شدید آنان، گرانی، کسادی، مرگ و میر، جنگ‌ها، کمی محصولات کشاورزی، دچار شدن به پادشاهان ستمگر و... است. امام صادق(ع) خطاب به محمد بن مسلم فرمود : (پیش از قیام قائم(عج)، نشانه‌هایی است که خداوند آنها را ظاهر خواهد ساخت). محمد بن مسلم پرسید : آنها چیست؟ فرمود : خداوند آنها را چنین بیان فرموده است: (وَ لَنَبْلُوَنَّکُمْ بِشَیْ‌ءٍ مِنَ الْخَوْفِ وَ الْجُوعِ وَ نَقْصٍ مِنَ الْأَمْوالِ وَ الْأَنْفُسِ وَ الثَّمَراتِ)؛ بقره (2)، آیه 155.. (لنبلونّکم)؛، یعنی امتحان می‌کنیم شما مؤمنان را قبل از خروج قائم(عج). (بشی من الخوف)؛ ؛ یعنی، به وسیله پادشاهان... در آخر سلطنت آنها. (والجوع)؛ یعنی، با گرانی قیمت‌ها. (و نقص من الاموال)؛ یعنی، با کسادی تجارت و کمی درآمد). (و الانفس)؛، یعنی، با کمی رشد زراعت. (و بشّر الصابرین)؛، یعنی، نوید بده در آن زمان، صبر پیشگان را با ظهور قائم و آن بعد از یک فتنه سخت و کمرشکن است که هر دوستی و خویشی را درهم می‌ریزد. همسایه به همسایه‌اش هجوم برده، گردنش را می‌زند! در چنین روزگاری، به زمین بچسبید و دست و پای خود را تکان ندهید) ارشاد، شیخ مفید، ص 340 ؛ الغیبة النعمانی، ص 132.. و نیز فرموده است : (ترس اهل عراق و بغداد را احاطه می‌کند و مرگ ناگهانی و پیاپی در آنجا شایع می‌شود و کمبود در اموال، اشخاص و میوه‌ها ظاهر می‌شود و زراعت کمتر رشد می‌کند) یوم الخلاص، ج 1، ص 338.. 9. اختلاف و تبرّی از همدیگر ؛ یکی از آسیب‌های فراروی جوامع اسلامی در این دوران، وجود اختلافات و کشمکش‌ها و پراکندگی و دوری مردم از همدیگر است. امیرمؤمنان علی(ع) فرموده است : (چه بر شما خواهد گذشت وقتی امام هدایتگر و نشانه حق را به چشم نبینید؟ گروهی از گروه دیگر بیزاری می‌جویید) اثبات الهداة، ج 3، ص 510، ح 334.. امام صادق(ع) نیز می‌فرماید : (چه بر شما خواهد گذشت، وقتی امام هدایتگر... را به چشم نبینید، گروهی از گروه دیگر بیزاری می‌جویید ؛ آن گاه سخت مورد آزمایش واقع می‌شوید و ناخالصان شما، از راستان شما، جدا خواهند شد. اول روز در اخبار و آثار اختلاف و مشاجره خواهید داشت و آخر روز، کارتان به کشت و کشتار خواهد کشید) همان، ص 473، ح 155.. 10. دروغ گویی و تعیین وقت ظهور ؛ امام صادق(ع) فرموده است : آنان که وقت تعیین کردند، دروغ گفتند ما اهل بیتی هستیم که وقت معیّن نمی‌کنیم...) الغیبة طوسی، ص 263 ؛ اصول کافی، ج 1، ص 368 ؛ بحار الانوار، ج 52، ص 114.. 11. ضعف و سستی در حفظ عقاید حقه ؛ عصر غیبت، دوران هجوم شبهات، فزونی انحرافات و اندیشه‌های نادرست و باطل و دنیا گرایی‌ها و نادانی‌ها است و بدین جهت، پا برجا ماندن بر عقاید درست و حق دشوار است. امام صادق(ع) فرمود : (هنگامی که امر غیبت، واقع شود، به آنچه در دست دارید (عقاید حقه) چنگ بزنید تا قضیّه آشکار شود و فرمان خدا فرا رسد) بحار الانوار، ج 52، ص 133 ؛ یوم الخلاص، ج 1، ص 331.. و نیز : (برای مردم روزگاری فرا می‌رسد که همگان دچار تب و لرز می‌گردند ؛ علم و دانش در آن دوران، در هم پیچیده می‌شود ؛ آن سان که مار در لانه خود به دور خویش می‌پیچید. در آن هنگام ستاره آنها طلوع می‌کند). گفته شد : مراد از تب و لرز چیست؟ فرمود : (روزهای فترت که همگان دچار ضعف و سستی می‌گردند ؛ در آن ایام بر عقاید خود استوار باشید تا خداوند ستاره شما را ظاهر گرداند). نتیجه گیری : با توجه به این آسیب‌ها و چالش‌ها، روشن می‌شود که در عصر غیبت، امتحان و آزمون انسان‌ها بسیار دشوار است و آنان باید از این مراحل سخت و طاقت فرسا عبور کنند و میزان پایبندی، باورمندی، بردباری و استقامت خود را نشان دهند. به یقین در دورانی که احتمال سرگردانی، گمراهی، تردید و برگشت از اصل مهدویت، قساوت و دلمردگی، بی‌اعتمادی به آموزه‌های دینی، انحراف و فسادگری، هواپرستی، مشکلات و کمبودهای زندگی، اختلافات و دشمنی‌ها، دروغ گویی و ناراستی، ضعف و سستی در دین داری و... بیشتر از هر عصری وجود دارد ؛ باید متدینان و یکتا پرستان در اعتقاد خود به منجی موعود، استوار و پابرجا باشند و از این آزمون سخت، سربلند بیرون آیند. بر این اساس است که پیامبر اکرم(ص) فرمود : (...کسانی که در دوره غیبت حضرت مهدی(عج) بر اعتقاد به او استوار هستند، از کبریت احمر نایاب‌ترند. جابر بن عبداللَّه انصاری بلند شد و گفت : ای رسول خدا! آیا فرزندت قائم غیبت خواهد کرد؟ فرمود : آری به خدا قسم ؛ (وَ لِیُمَحِّصَ اللَّهُ الَّذِینَ آمَنُوا وَ یَمْحَقَ الْکافِرِینَ)؛ آل عمران (3)، آیه 141. ؛ (خداوند مؤمنان را جداً می‌آزماید و کافران را از میان بر می‌دارد) اثبات الهداة، ج 3، ص 461، ح 107.. باید برای رستگاری و موفق شدن در این آزمایش‌ها، تلاش کرد و آن گونه که در روایات آمده، رستگاری کامل جز برای دینداران ناب و مخلص و کسانی که جانشان با یقین در آمیخته و اعتقادشان محکم و شناختشان از نادانی‌ها و نادرستی‌ها پیراسته شده است ؛ برای کسی دیگر میسّر نیست. فقط با داشتن چنین شرایط و حالاتی است که بنده پروردگار، به قضای الهی و حکم پروردگار در تمام امور، خشنود است و نسبت به غیبت و دیگر مسائل مربوط به آن هیچ شک و تردیدی به دل راه نمی‌دهد و بر اعتقاد به امامت امام غایب استوار و ثابت می‌ماند و همیشه یاد او را در دل دارد و این چیزها جز با تلاش پیگیر و حرکت در راه بندگی حقیقی و خالصانه، از راه دیگری به دست نمی‌آید علی سعادت پرور، ظهور نور، ص 99.. (مهدویت1، رحیم کارگر، کد: 16/500027) منبع: پرسمان
پاسخ:
یکی از حکمت‌ها و اسرار غیبت و پنهان زیستی امام مهدی(عج)، امتحان و آزمایش انسان‌ها - به خصوص شیعیان - است. آنان در این ابتلا و آزمون، باید پایبندی و باور عمیق خود به مهدویت و میزان اخلاص و علاقه خود را نشان دهند. در غیبت امام مهدی(عج) شباهت‌هایی به سایر پیامبران وجود دارد ؛ به ویژه آنکه آنها نیز دارای غیبت - کوتاه مدت یا طولانی - بودند. خداوند همانطور که با غیبت پیامبران، امت آنان را آزمایش کرده است ؛ می‌خواهد امت اسلامی را نیز بیازماید و شاید این برابری طول غیبت خاتم‌الاوصیاء با غیبت مجموع پیامبران، برای این باشد که می‌خواهد این امت را با آزمایش‌هایی سخت‌تر از آزمون آنها، بیازماید.
از روایات مختلف، به دست می‌آید که مؤمنان در دوره غیبت، گرفتار آزمایش‌های بزرگی خواهند شد ؛ چنان که امتهای قبلی نیز دچار آزمون‌ها و ابتلاهای مختلفی بودند : (أَ حَسِبَ النَّاسُ أَنْ یُتْرَکُوا أَنْ یَقُولُوا آمَنَّا وَ هُمْ لا یُفْتَنُونَ. وَ لَقَدْ فَتَنَّا الَّذِینَ مِنْ قَبْلِهِمْ فَلَیَعْلَمَنَّ اللَّهُ الَّذِینَ صَدَقُوا وَ لَیَعْلَمَنَّ الْکاذِبِینَ)؛ عنکبوت (29)، آیه 2و3. ؛ (آیا مردم گمان می‌کنند، همین که به زبان بگویند ایمان آوردیم، دست از سر آنها بر می‌داریم و آزمایش نمی‌شوند؟ مردمی را که قبل از ایشان بودند نیز آزمودیم و خداوند می‌داند که چه کسانی راستگو و چه کسانی دروغگویند و در امتحان درست یا نادرست از آب در آیند...).
از آنجایی که غیبت طولانی میشود، عده‌ای از مردم دچار تردید، حیرت و... می‌شوند و از باور به ظهور منجی موعود، بر می‌گردند؟! این آسیب‌ها و عوامل مشکل زا در عصر غیبت، عبارت است از :
1. حیرت و سرگردانی ؛ امام عسکری(ع) فرمود : (بدانید که فرزندم غیبتی خواهد داشت که نادانان، در آن دچار سرگردانی می‌شوند ؛ و آنها که برای ظهورش از پیش خود وقت تعیین می‌کنند، به دروغ گویی می‌افتند) اثبات الهداة، ج 3، ص 482، ح 189.. ابن عباس نیز گفته است : (پس از یک غیبت طولانی و حیرت ظلمانی، ظاهرمی شود) یوم الخلاص، ج 1، ص 346 ؛ الزام الناصب، ص 62..
2. گمراهی و ضلالت ؛ یعنی در این دوران، عده‌ای از مردم از مسیر حق برگشته، دچار انحراف و گمراهی می‌شوند و از هدایت‌های الهی باز می‌مانند، پیامبر اکرم(ص) فرموده است : (تکونُ له غیبة و حیرة تَضِلُّ فیها الأمم)؛ کشف الغمة، ج، ص 311 ؛ بحار الانوار، ج 51، ص 72. ؛ (برای او غیبت و برای امت حیرتی خواهد بود که خیلی‌ها در آن دوران گمراه خواهند شد).
سدیر می‌گوید : امام صادق(ع) فرمود : (...وای بر شما! در کتاب جَفر نظر انداختم... و در ولادت قائم ما و غیبت او و طولانی شدن آن و مدت عمر وی، تأمّل کردم و دیدم که مردم با ایمان، گرفتار بلاها و مصیبت‌ها هستند و به جهت طولانی شدن دوران غیبت، در دل‌هایشان شک و تردید راه می‌یابد و بیشتر آنها از دینشان بر می‌گردند...) اثبات الهداة، ج 3، ص 475، ح 162..
3. برگشت از اعتقاد به مهدویت ؛ امام رضا(ع) از پدران بزرگوارش از امام علی(ع) نقل می‌کند : (در دوران غیبت جز دینداران ناب - که یقین در جانشان رسوخ کرده و خداوند از آنان بر ولایت ما پیمان گرفته و ایمان در جانشان ثابت کرده و به دم الهی یاریشان نموده است - کسی بر اعتقاد خود، استوار نخواهد ماند) اثبات الهداة، ج 3، ص 464، ح 117.. در همین مضمون از امام عسکری و امام سجاد(ع) نیز روایاتی نقل شده است ر.ک : همان، ج 3، ص 79، ح 180 و ص 467، ح 127..
3. قساوت و تیره شدن دلها ؛ به جهت طولانی شدن غیبتش، دلها سخت و تیره میشود و جز آنها که خداوند ایمان به او را در قلوب‌شان نشانده و به دم الهی یاریشان کرده است، کسی دیگر بر اعتقاد او باقی نماند) اثبات الهداة، ج 3، ص 488، ح 20..
4. عدم تحمل و بردباری ؛ امام صادق(ع) نیز فرموده است : (شتاب مردم برای این کار آنان را هلاک می‌سازد. خداوند برای شتاب مردم، شتاب نمی‌کند ؛ برای این امر، مدتی هست که باید پایان پذیرد. اگر مدت آن سرآید، نه ساعتی جلو می‌افتد و نه ساعتی تأخیر میشود) اصول کافی، ج 1، ص 369 ؛ الغیبة النعمانی، ص 158..
5. شک در حیات و زنده بودن حضرت ؛ امام صادق(ع) فرموده است : (... جداً مورد آزمایش قرار می‌گیرید تا جایی که مردم می‌گویند : مهدی، مرده یا کشته شده است ؛ اگر زنده است، پس کجا است و چه می‌کند؟! چشمان مؤمنان بر او می‌گریند و همچون کشتی طوفان زده، به اضطراب می‌افتند ؛ به جز کسانی که خداوند از آنان پیمان گرفته و به دم الهی یاریشان کرده، کس دیگری رستگار نخواهد شد) اثبات الهداة، ج 3، ص 473، ص 154..
6. انحراف و برگشت از دین ؛ یکی از ابتلائات و آسیب‌های دوران غیبت، برگشت عده‌ای از آیین الهی و ضعف و سستی در دینداری و یگانه‌پرستی است. امام کاظم(ع) فرمود : (هنگامی که پنجمین فرزند امام هفتم، از دیده‌ها ناپدید شد، از خدا بترسید و به او پناه ببرید و در مورد دین و آیین خود، کسی شما را از دینتان منحرف نکند (؛ زیرا) برای صاحب این امر غیبتی هست تا آنها که به او عقیده دارند، از اعتقاد خود باز گردند) الغیبة النعمانی، ص 78 ؛ بحار الانوار، ج 51، ص 150 ؛ منتخب الاثر، ص 218..
محمد بن مسلم و ابوبصیر روایت کردهاند که امام صادق(ع) فرمود : (این کار به سامان نمی‌رسد (و ظهور محقق نمی‌شود) مگر اینکه دو سوم مردم از دین برگردند ؛ ما گفتیم : اگر دو سوم مردم از دین برگردند، دیگر چه کسی باقی خواهد ماند؟! امام(ع) فرمود : آیا دوست ندارید در بین یک سوم باقی مانده باشید؟) اثبات الهداة، ج 3، ص 510، ح 331..
7. دشواری حفظ ایمان ؛ شدت‌ها و پیشامدهای ناگوار و تحوّلاتی که روی می‌دهد، مردم را زیر و رو کرده و حفظ ایمان و استقامت در این راه را دشوار می‌سازد و ایمان افراد در مخاطرات سخت واقع میشود!
امام باقر(ع) فرموده است : (بعد از غیبت و حیرت ظاهر میشود ؛ در این دوران تنها کسانی بر دین خود ثابت می‌مانند که در ایمان خود، مخلص و با روح یقین همراه باشند و آنان کسانی‌اند که خداوند از آنها درباره ولایت ما پیمان گرفته و در دل آنها، ایمان را مستقر ساخته و آنها را با روحی از خود تأیید کرده است) کشف الغمة، ج 3، ص 311 ؛ منتخب الاثر، ص 229..
8. کمبودها و نارسایی‌های زندگی ؛ یکی از امتحانات مردم در عصر غیبت و ابتلائات شدید آنان، گرانی، کسادی، مرگ و میر، جنگ‌ها، کمی محصولات کشاورزی، دچار شدن به پادشاهان ستمگر و... است.
امام صادق(ع) خطاب به محمد بن مسلم فرمود : (پیش از قیام قائم(عج)، نشانه‌هایی است که خداوند آنها را ظاهر خواهد ساخت). محمد بن مسلم پرسید : آنها چیست؟ فرمود : خداوند آنها را چنین بیان فرموده است:
(وَ لَنَبْلُوَنَّکُمْ بِشَیْ‌ءٍ مِنَ الْخَوْفِ وَ الْجُوعِ وَ نَقْصٍ مِنَ الْأَمْوالِ وَ الْأَنْفُسِ وَ الثَّمَراتِ)؛ بقره (2)، آیه 155..
(لنبلونّکم)؛، یعنی امتحان می‌کنیم شما مؤمنان را قبل از خروج قائم(عج).
(بشی من الخوف)؛ ؛ یعنی، به وسیله پادشاهان... در آخر سلطنت آنها.
(والجوع)؛ یعنی، با گرانی قیمت‌ها. (و نقص من الاموال)؛ یعنی، با کسادی تجارت و کمی درآمد). (و الانفس)؛، یعنی، با کمی رشد زراعت.
(و بشّر الصابرین)؛، یعنی، نوید بده در آن زمان، صبر پیشگان را با ظهور قائم و آن بعد از یک فتنه سخت و کمرشکن است که هر دوستی و خویشی را درهم می‌ریزد. همسایه به همسایه‌اش هجوم برده، گردنش را می‌زند! در چنین روزگاری، به زمین بچسبید و دست و پای خود را تکان ندهید) ارشاد، شیخ مفید، ص 340 ؛ الغیبة النعمانی، ص 132.. و نیز فرموده است : (ترس اهل عراق و بغداد را احاطه می‌کند و مرگ ناگهانی و پیاپی در آنجا شایع میشود و کمبود در اموال، اشخاص و میوه‌ها ظاهر میشود و زراعت کمتر رشد می‌کند) یوم الخلاص، ج 1، ص 338..
9. اختلاف و تبرّی از همدیگر ؛ یکی از آسیب‌های فراروی جوامع اسلامی در این دوران، وجود اختلافات و کشمکش‌ها و پراکندگی و دوری مردم از همدیگر است. امیرمؤمنان علی(ع) فرموده است : (چه بر شما خواهد گذشت وقتی امام هدایتگر و نشانه حق را به چشم نبینید؟ گروهی از گروه دیگر بیزاری می‌جویید) اثبات الهداة، ج 3، ص 510، ح 334..
امام صادق(ع) نیز میفرماید : (چه بر شما خواهد گذشت، وقتی امام هدایتگر... را به چشم نبینید، گروهی از گروه دیگر بیزاری می‌جویید ؛ آن گاه سخت مورد آزمایش واقع می‌شوید و ناخالصان شما، از راستان شما، جدا خواهند شد. اول روز در اخبار و آثار اختلاف و مشاجره خواهید داشت و آخر روز، کارتان به کشت و کشتار خواهد کشید) همان، ص 473، ح 155..
10. دروغ گویی و تعیین وقت ظهور ؛ امام صادق(ع) فرموده است : آنان که وقت تعیین کردند، دروغ گفتند ما اهل بیتی هستیم که وقت معیّن نمی‌کنیم...) الغیبة طوسی، ص 263 ؛ اصول کافی، ج 1، ص 368 ؛ بحار الانوار، ج 52، ص 114..
11. ضعف و سستی در حفظ عقاید حقه ؛ عصر غیبت، دوران هجوم شبهات، فزونی انحرافات و اندیشه‌های نادرست و باطل و دنیا گرایی‌ها و نادانی‌ها است و بدین جهت، پا برجا ماندن بر عقاید درست و حق دشوار است. امام صادق(ع) فرمود : (هنگامی که امر غیبت، واقع شود، به آنچه در دست دارید (عقاید حقه) چنگ بزنید تا قضیّه آشکار شود و فرمان خدا فرا رسد) بحار الانوار، ج 52، ص 133 ؛ یوم الخلاص، ج 1، ص 331.. و نیز : (برای مردم روزگاری فرا می‌رسد که همگان دچار تب و لرز می‌گردند ؛ علم و دانش در آن دوران، در هم پیچیده میشود ؛ آن سان که مار در لانه خود به دور خویش می‌پیچید. در آن هنگام ستاره آنها طلوع می‌کند). گفته شد : مراد از تب و لرز چیست؟ فرمود : (روزهای فترت که همگان دچار ضعف و سستی می‌گردند ؛ در آن ایام بر عقاید خود استوار باشید تا خداوند ستاره شما را ظاهر گرداند).
نتیجه گیری :
با توجه به این آسیب‌ها و چالش‌ها، روشن میشود که در عصر غیبت، امتحان و آزمون انسان‌ها بسیار دشوار است و آنان باید از این مراحل سخت و طاقت فرسا عبور کنند و میزان پایبندی، باورمندی، بردباری و استقامت خود را نشان دهند. به یقین در دورانی که احتمال سرگردانی، گمراهی، تردید و برگشت از اصل مهدویت، قساوت و دلمردگی، بی‌اعتمادی به آموزه‌های دینی، انحراف و فسادگری، هواپرستی، مشکلات و کمبودهای زندگی، اختلافات و دشمنی‌ها، دروغ گویی و ناراستی، ضعف و سستی در دین داری و... بیشتر از هر عصری وجود دارد ؛ باید متدینان و یکتا پرستان در اعتقاد خود به منجی موعود، استوار و پابرجا باشند و از این آزمون سخت، سربلند بیرون آیند. بر این اساس است که پیامبر اکرم(ص) فرمود : (...کسانی که در دوره غیبت حضرت مهدی(عج) بر اعتقاد به او استوار هستند، از کبریت احمر نایاب‌ترند. جابر بن عبداللَّه انصاری بلند شد و گفت : ای رسول خدا! آیا فرزندت قائم غیبت خواهد کرد؟ فرمود : آری به خدا قسم ؛ (وَ لِیُمَحِّصَ اللَّهُ الَّذِینَ آمَنُوا وَ یَمْحَقَ الْکافِرِینَ)؛ آل عمران (3)، آیه 141. ؛ (خداوند مؤمنان را جداً می‌آزماید و کافران را از میان بر می‌دارد) اثبات الهداة، ج 3، ص 461، ح 107..
باید برای رستگاری و موفق شدن در این آزمایش‌ها، تلاش کرد و آن گونه که در روایات آمده، رستگاری کامل جز برای دینداران ناب و مخلص و کسانی که جانشان با یقین در آمیخته و اعتقادشان محکم و شناختشان از نادانی‌ها و نادرستی‌ها پیراسته شده است ؛ برای کسی دیگر میسّر نیست.
فقط با داشتن چنین شرایط و حالاتی است که بنده پروردگار، به قضای الهی و حکم پروردگار در تمام امور، خشنود است و نسبت به غیبت و دیگر مسائل مربوط به آن هیچ شک و تردیدی به دل راه نمی‌دهد و بر اعتقاد به امامت امام غایب استوار و ثابت می‌ماند و همیشه یاد او را در دل دارد و این چیزها جز با تلاش پیگیر و حرکت در راه بندگی حقیقی و خالصانه، از راه دیگری به دست نمی‌آید علی سعادت پرور، ظهور نور، ص 99.. (مهدویت1، رحیم کارگر، کد: 16/500027)
منبع: پرسمان
- [سایر] چرا امتحان به غیبت حضرت مهدی(عج) از شدیدترین امتحانات است؟
- [سایر] چرا امتحان به غیبت حضرت مهدی(عج) از شدیدترین امتحانات است؟
- [سایر] علت غیبت حضرت مهدی علیه السلام چیست؟
- [سایر] حکمت غیبت حضرت مهدی(علیه السلام) چیست؟
- [سایر] غیبت حضرت مهدی علیه السلام به چه کیفیتی است ؟
- [سایر] چگونگی غیبت حضرت مهدی(علیه السلام) را توضیح دهید.
- [سایر] فلسفه غیبت حضرت مهدی(علیه السلام) چیست؟
- [سایر] آیا امام عسکری علیه السلام برای غیبت فرزندشان، حضرت مهدی علیه السلام زمینه سازی نموده اند ؟
- [سایر] آیا امام باقر علیه السلام از غیبت حضرت مهدی علیه السلام خبر دادهاند؟
- [سایر] آیا امام رضا علیه السلام از غیبت حضرت مهدی علیه السلام خبر دادهاند؟
- [آیت الله نوری همدانی] در زمان غیبت ولّی عَصْر ( عج ) که نماز جمعه واجب تَعْیینی نیست ، خرید و فروش و سایر معاملات ، پس از اذان جمعه حرام نیست .
- [آیت الله نوری همدانی] در زمان غیبت ولیّ عصر (عج ) نماز جمعه واجب تَخییری است ( یعنی مُکَلَّفْ می تواند روز جمعه بجای نماز ظهر نماز جمعه بخواند ) ولی جمعه اَفْضَلْ است وظهر اَحْوَط واحتیاط بیشتر در آن است که هر دو را بجا آورند .
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . مسلمانان باید در مورد اشخاص مجهول که ملبس به لباس علما و طلاب هستند تحقیق نمایند اگر به مقامی دیگر غیر از مقام علما و مجتهدین که نواب حضرت ولی عصر عجل الله تعالی فرجه می باشند ارتباط داشته باشند از آنها کناره گرفته و از ضلالت و اضلال آن ها بپرهیزند.
- [آیت الله فاضل لنکرانی] در زمان غیبت ولی عصر (عج) نماز جمعه واجب تخییری است (یعنی مکلّف می تواند روز جمعه به جای نماز ظهر نماز جمعه بخواند) ولی جمعه افضل است و ظهر احوط و احتیاط بیشتر در آن است که هردو را بجا آورد.
- [آیت الله جوادی آملی] .دریافت کننده خمس، امام ( ع)و در غیبت آن , فقیه جامع الشرایط و حاکم شرع است و مکلف , بدون اجازه از آنان نمی تواند آن را به موارد مصرف برساند . به تعبیر دیگر , همه خمس , اعم از سهم امام ( ع) و سهم سادات, در اختیار منصب امامت (شخصیت حقوقی) است. در زمان غیبت حضرت ولیّ عصر (عج) ،فقیه جامع الشرایط, جانشین شخصیت حقوقیِ امامت است، بنابراین در زمان غیبت باید تمام خمس را به فقیه جامع الشرای ط تحویل داد و هرگونه دخل و ت صرف در خمس (سهم امام( ع) و سهم سادات) باید با اجازه او باشد.
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . "أَشْهَدُ أَنَّ عَلِیّاً وَلِیُّ الله"جزو اذان و اقامه نیست، ولی خوب است بعد از "أَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّداً رَسوُلُ الله"، به قصد قربت گفته شود. اللهُ أکْبَرُ خدای تعالی بزرگتر از آن است که او را وصف کنند. أَشْهَدُ أَنْ لا إِلَهَ إِلاَّ الله شهادت می دهم که نیست خدایی جز خدای یکتا و بی همتا. أَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّداً رَسوُلُ الله شهادت می دهم که حضرت محمد بن عبدالله صلی الله علیه و آله پیغمبر و فرستاده خداست. أَشْهَدُ أَنَّ عَلِیّاً أمِیرَ المُؤمِنینَ وَلِیُّ الله شهادت می دهم که حضرت علی علیه السلام أمیرالمؤمنین و ولی خدا بر همه خلق است. حَیَّ عَلَی الصَّلاَة بشتاب برای نماز. حَیَّ عَلَی الْفَلاَح بشتاب برای رستگاری. حَیَّ عَلی خَیْرِ الْعَمَل بشتاب برای بهترین کارها که نماز است. قَد قامَتِ الصَّلاَة به تحقیق نماز برپا شد. لا إلَهَ إِلاَّ الله نیست خدایی مگر خدای یکتا و بی همتا.
- [آیت الله بروجردی] (اَشْهَدُ اَنَّ عَلِیاً وَلِی اللهِ) جزء اذان و اقامه نیست، ولی خوب است بعد از (اَشْهَدُ اَنَّ مُحَمَّداً رسُولُ اللهِ) به قصد قربت گفته شود.ترجمهی اذان و اقامه(اللهُ اکبر): یعنی خدای تعالی بزرگتر از آن است که او را وصف کنند.(اَشْهَدُ اَنْ لا اِلهَ الا اللهُ): یعنی شهادت میدهم که غیر خدایی که یکتا و بیهمتاست خدای دیگری سزاوار پرستش نیست.(اَشْهَدُ اَنَّ مُحَمَّداً رسُولُ اللهِ): یعنی شهادت میدهم که حضرت محمّد بن عبدالله) ص) پیغمبر و فرستادة خدا است.(اَشْهَدُ اَنَّ عَلیا اَمیرَالمؤمنینَ وَلِی اللهِ): یعنی شهادت میدهم که حضرت علی (علیه الصلوة و السلام)، امیرالمؤمنین و ولی خدا بر همهی خلق است.(حَی عَلَی الصَّلوة): یعنی بشتاب برای نماز.(حَی عَلَی الفَلاحِ): یعنی بشتاب برای رستگاری.(حَی عَلَی خَیرِ العَمَلِ): یعنی بشتاب برای بهترین کارها که نماز است.(قَد قامَتِ الصَّلوة): یعنی به تحقیق نماز بر پا شد.(لا اِلهَ اِلاَّ الله): یعنی خدایی سزاوار پرستش نیست مگر خدایی که یکتا و بیهمتا است.
- [آیت الله نوری همدانی] اذان هیجده جمله است : اللهً اکبرُ چهار مرتبه اشهدً ان لا الهَ الا اللهً ، اشهدً انّ محّمداً رسولً اللهِ ، حیّ علی الصلاهِ، حیَّ علی الفلاحِ ، حیّ علی خیرِ العملِ ، الله اکبرُ ، لا الهَ الا اللهً هر یک دو مرتبه ، و اقامه هفده جمله است یعنی دو مرتبه الله اکبرُ از اول اذان و یک مرتبه لا اِلَه الّا اللهً از آخر آن کم می شود و بعد از گفتن حیّ علی خیرِ العملِ باید دو مرتبه قد قامتِ الصلاهً اضافه نمود .
- [آیت الله سبحانی] اذان هیجده جمله است: اللّهُ أَکْبَر چهار مرتبه. أَشْهَدُ أَنْ لا اِلَهَ اِلاَّ اللّهُ، أَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّداً رَسُولُ اللّهِ، حَیَّ عَلَی الصَّلاَةِ، حَیَّ عَلَی الفَلاَح، حَیَّ عَلَی خَیْرِ العَمَلِ، اللّهُ أَکْبَر، لاَ اِلهَ اِلاَّ اللّهُ هر یک دو مرتبه. و اقامه هفده جمله است یعنی دو مرتبه اللّهُ أَکْبَر از اول اذان و یک مرتبه لاَ اِلهَ اِلاَّ اللّهُ از آخر آن کم می شود و بعد از گفتن حَیَّ عَلَی خَیْرِ العَمَلِ باید دو مرتبه قَدْ قامَتِ الصَّلاةُ اضافه نمود.
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . اذان هیجده جمله است: "اللهُ أکْبَرُ" چهار مرتبه؛ "أَشْهَدُ أَنْ لا إِلَهَ إِلاَّ اللهُ" "أَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّداً رَسوُلُ الله" "حَیَّ عَلی الصّلاة" "حَیَّ عَلَی الْفَلاَح" "حَیَّ عَلی خَیْرِ الْعَمَل" "اللهُ أَکْبَرُ" "لاَ إِلَهَ إِلاَّ الله" هر یک دو مرتبه. اقامه هفده جمله است یعنی: دو مرتبه "اللهُ أکْبَرُ" از اول اذان و یک مرتبه "لا إِلَهَ إِلاَّ الله" از آخر آن کم می شود وبعد از گفتن "حَیَّ عَلی خَیْرِ الْعَمَل"باید دو مرتبه "قَدْ قامَتِ الصَّلاة" اضافه نمود.