عقیده
اعتقاد به معنی باور قلبی داشتن است. از این عنوان به مناسبت در باب های طهارت و زکات و نیز در اصول فقه سخن رفته است.
آیا عقیده ظهور منجی، در میان غربی ها و سایر اقوام نیز مطرح بوده است؟
باورداشت ظهور یک نجات دهنده بزرگ و رفع کاستی‌ ها و مشکلات جامعه بشری و برچیده شدن بساط ظلم و تبه‌کاری از میان انسان‌ ها، منحصر به شرقی‌ ها و یا ادیان نیست؛ بلکه این یک اعتقاد عمومی و جهانی است که به شکل‌ های مختلف، در عقاید و اندیشه‌ های اقوام گوناگون دیده می‌ شود. این حکایت از ریشه‌ دار بودن و فراگیری اندیشه (منجی گرایی) در کلّ جهان است. البته باید خاطر نشان ساخت، این اعتقاد - چنان که در میان شیعه بسیار عمیق، عینی و راهبردی است - در بین بیشتر مکاتب و اقوام به عنوان آموزه‌ای اصیل و بنیادین مطرح نیست و به عنوان باوری فرعی و احتمالی تلقّی می‌شود. در واقع شیعه با اندیشه (مهدویت) زنده و پویا است و با آن زندگی می‌ کند و نفس می‌ کشد و آن را رکن اساسی، اعتقاداتش می‌ داند ؛ امّا در میراث مکتوب و شفاهی بیشتر ملل و ادیان، تنها اشاراتی گذرا به آن شده و مطالبی اجمالی درباره آن طرح گشته است. این اعتقاد، هنوز به عنوان باوری اثرگذار و یقینی تبدیل نشده و جایگاه استراتژیک خود را نیافته است! با این حال همین اشارات و بیانات نیز، نشانگر فراگیری و ریشه دار بودن اندیشه (ظهور رهایی بخش بزرگ) و حقانیت و درستی آن است. منجی گرایی در غرب‌ یکی از اعتقادات غربیان مسیحی، باور به بازگشت عیسی مسیح - به عنوان نجات دهنده مسیحیان و تحقق بخش ملکوت و سلطنت الهی - است. با این حال در میان اقوام مختلف غربی نیز سخن از یک منجی بزرگ مطرح بوده و پاره ‌ای از افراد از چنین انتظاری بهره ‌برداری کرده ‌اند. نام پنج تن از مدعیان که از انگلستان برخاسته ‌اند، جیمزنا یلور، یوحنا سوثکات، ریچارد برادرز، جان نیکولز و هنری جیمز پرینس ذکر شده است. (حکومت جهانی مهدی، ص 59) برخی از فیلسوفان و دانشمندان غربی نیز آشکارا اعلام کرده ‌اند که جهان در انتظار مصلحی بزرگ است که زمام امور جهان را به دست گرفته، همه انسان‌ ها را زیر یک پرچم و یک شعار گرد می ‌آورد ؛ به عنوان نمونه : دانشمند بزرگ انیشتین می‌ گوید : (روزی که سراسر جهان را صلح و صفا فرا گیرد و مردم با یکدیگر دوست و برادر باشند، دور نیست.) (همان، ص 7) به طور فهرست ‌وار می ‌توان به بعضی از اقوام و نژادهای غربی اشاره داشت: 1. نژاد اسلاو بر این عقیده بودند که از مشرق زمین، یک نفر برخیزد و تمام قبایل اسلاو را متّحد سازد و آنها را بر دنیا مسلّط گرداند. 2. نژاد ژرمن معتقد بودند : یک نفر فاتح از طوایف آنان قیام می‌ کند و (ژرمن) را بر دنیا حاکم می‌ گرداند. 3. اهالی صربستان، انتظار ظهور (مارکوکر الیویچ) را داشتند. 4. ساکنان جزایر انگلستان، از چندین قرن پیش آرزومند و منتظرند که : آرتور از جزیره آلون، ظهور کند و نژاد ساکسون را در دنیا غالب گرداند و سعادت جهان نصیب آنها گردد. 5. اسن‌ها معتقدند: پیشوایی در آخرالزمان ظهور کرده، دروازه ‌های ملکوت آسمان را برای آدمیان خواهد گشود. 6. اقوام اسکاندیناوی بر این باورند که: برای مردم دنیا بلاهایی می ‌رسد و جنگ‌ های جهانی اقوام را نابود می‌ سازد ؛ آن گاه (اودین) با نیروی الهی ظهور کرده و بر همه چیره می‌ شود. 7. اقوام اروپای مرکزی، در انتظار ظهور (بوخص) می ‌باشند. 8. یونانیان می‌ گویند: (کالویبرگ) نجات دهنده بزرگ ظهور خواهد کرد و جهان را نجات خواهد داد و... . منجی گرایی در آمریکا، آسیا و آفریقا بر اساس تحقیقات و بررسی‌ های صورت گرفته، اعتقاد به ظهور یک منجی در میان چینی‌ ها، مصریان و سایر ملل و تمدن‌ها و نحله‌ های فکری رایج بوده است. در میان قبایل سرخ پوست آمریکایی این عقیده رایج است که روزی (گرد) سرخپوستان، ظهور خواهد کرد و آنها را به بهشت زمین رهنمون خواهد ساخت. ایرانیان باستان معتقد بودند: (گرزاسپه) قهرمان تاریخی آنان، زنده است و در کابل خوابیده و صد هزار فرشته او را پاسبانی می‌ کنند تا روزی که بیدار شود و قیام کند و جهان را اصلاح نماید. چینی‌ ها باور داشتند که : (کرشنا) ظهور کرده، جهان را نجات می‌ دهد. گروهی از مصریان (که در حدود 3000 سال پیش از میلاد در شهر (ممفیس) زندگی می‌ کردند)، معتقد بودند: سلطانی در آخرالزمان با نیروی غیبی بر جهان مسلّط می‌ شود؛ اختلاف طبقاتی را از بین می‌ برد و مردم را به آرامش و آسایش می‌ رساند. گروهی دیگر از مصریان باستان معتقد بودند که فرستاده خدا در آخرالزمان، در کنار خانه خدا پدیدار گشته، جهان را تسخیر می‌ کند. ملل و اقوام مختلف هند، در انتظار مصلحی هستند که ظهور کرده، حکومت واحد جهانی تشکیل خواهد داد. برهمائیان از دیر زمان بر این عقیده بودند که در آخرالزمان، (ویشنو) ظهور می‌ کند و بر اسب سفیدی سوار می‌ شود. شمشیر آتشین در دست گرفته و مخالفان را خواهد کشت و تمام دنیا برهمن گردیده و به این سعادت برسد. اعتقاد به منجی هستی در میان بومیان مکزیک نیز وجود داشته است و... او خواهد آمد.(ظهور حضرت مهدی از دیدگاه اسلام و مذاهب و ملل جهان، ص44 و45) از مجموع آنچه گفته شده، این نتیجه به دست می‌ آید که انتظار ظهور یک مصلح آسمانی و نجات دهنده بزرگ، منحصر در ادیان نیست و جنبه منطقه ‌ای ندارد؛ بلکه گسترده، فراگیر و جهانی است و ریشه در فطرت انسان‌ها و نیازمندی آنان به رفع مشکلات و دشواری‌ هایشان به دست یک انسان برتر دارد. porseman.org
باورداشت ظهور یک نجات دهنده بزرگ و رفع کاستی‌ ها و مشکلات جامعه بشری و برچیده شدن بساط ظلم و تبه‌کاری از میان انسان‌ ها، منحصر به شرقی‌ ها و یا ادیان نیست؛ بلکه این یک اعتقاد عمومی و جهانی است که به شکل‌ های مختلف، در عقاید و اندیشه‌ های اقوام گوناگون دیده می‌ شود. این حکایت از ریشه‌ دار بودن و فراگیری اندیشه (منجی گرایی) در کلّ جهان است. البته باید خاطر نشان ساخت، این اعتقاد - چنان که در میان شیعه بسیار عمیق، عینی و راهبردی است - در بین بیشتر مکاتب و اقوام به عنوان آموزه‌ای اصیل و بنیادین مطرح نیست و به عنوان باوری فرعی و احتمالی تلقّی می‌شود. در واقع شیعه با اندیشه (مهدویت) زنده و پویا است و با آن زندگی می‌ کند و نفس می‌ کشد و آن را رکن اساسی، اعتقاداتش می‌ داند ؛ امّا در میراث مکتوب و شفاهی بیشتر ملل و ادیان، تنها اشاراتی گذرا به آن شده و مطالبی اجمالی درباره آن طرح گشته است. این اعتقاد، هنوز به عنوان باوری اثرگذار و یقینی تبدیل نشده و جایگاه استراتژیک خود را نیافته است! با این حال همین اشارات و بیانات نیز، نشانگر فراگیری و ریشه دار بودن اندیشه (ظهور رهایی بخش بزرگ) و حقانیت و درستی آن است. منجی گرایی در غرب‌ یکی از اعتقادات غربیان مسیحی، باور به بازگشت عیسی مسیح - به عنوان نجات دهنده مسیحیان و تحقق بخش ملکوت و سلطنت الهی - است. با این حال در میان اقوام مختلف غربی نیز سخن از یک منجی بزرگ مطرح بوده و پاره ‌ای از افراد از چنین انتظاری بهره ‌برداری کرده ‌اند. نام پنج تن از مدعیان که از انگلستان برخاسته ‌اند، جیمزنا یلور، یوحنا سوثکات، ریچارد برادرز، جان نیکولز و هنری جیمز پرینس ذکر شده است. (حکومت جهانی مهدی، ص 59) برخی از فیلسوفان و دانشمندان غربی نیز آشکارا اعلام کرده ‌اند که جهان در انتظار مصلحی بزرگ است که زمام امور جهان را به دست گرفته، همه انسان‌ ها را زیر یک پرچم و یک شعار گرد می ‌آورد ؛ به عنوان نمونه : دانشمند بزرگ انیشتین می‌ گوید : (روزی که سراسر جهان را صلح و صفا فرا گیرد و مردم با یکدیگر دوست و برادر باشند، دور نیست.) (همان، ص 7) به طور فهرست ‌وار می ‌توان به بعضی از اقوام و نژادهای غربی اشاره داشت: 1. نژاد اسلاو بر این عقیده بودند که از مشرق زمین، یک نفر برخیزد و تمام قبایل اسلاو را متّحد سازد و آنها را بر دنیا مسلّط گرداند. 2. نژاد ژرمن معتقد بودند : یک نفر فاتح از طوایف آنان قیام می‌ کند و (ژرمن) را بر دنیا حاکم می‌ گرداند. 3. اهالی صربستان، انتظار ظهور (مارکوکر الیویچ) را داشتند. 4. ساکنان جزایر انگلستان، از چندین قرن پیش آرزومند و منتظرند که : آرتور از جزیره آلون، ظهور کند و نژاد ساکسون را در دنیا غالب گرداند و سعادت جهان نصیب آنها گردد. 5. اسن‌ها معتقدند: پیشوایی در آخرالزمان ظهور کرده، دروازه ‌های ملکوت آسمان را برای آدمیان خواهد گشود. 6. اقوام اسکاندیناوی بر این باورند که: برای مردم دنیا بلاهایی می ‌رسد و جنگ‌ های جهانی اقوام را نابود می‌ سازد ؛ آن گاه (اودین) با نیروی الهی ظهور کرده و بر همه چیره می‌ شود. 7. اقوام اروپای مرکزی، در انتظار ظهور (بوخص) می ‌باشند. 8. یونانیان می‌ گویند: (کالویبرگ) نجات دهنده بزرگ ظهور خواهد کرد و جهان را نجات خواهد داد و... . منجی گرایی در آمریکا، آسیا و آفریقا بر اساس تحقیقات و بررسی‌ های صورت گرفته، اعتقاد به ظهور یک منجی در میان چینی‌ ها، مصریان و سایر ملل و تمدن‌ها و نحله‌ های فکری رایج بوده است. در میان قبایل سرخ پوست آمریکایی این عقیده رایج است که روزی (گرد) سرخپوستان، ظهور خواهد کرد و آنها را به بهشت زمین رهنمون خواهد ساخت. ایرانیان باستان معتقد بودند: (گرزاسپه) قهرمان تاریخی آنان، زنده است و در کابل خوابیده و صد هزار فرشته او را پاسبانی می‌ کنند تا روزی که بیدار شود و قیام کند و جهان را اصلاح نماید. چینی‌ ها باور داشتند که : (کرشنا) ظهور کرده، جهان را نجات می‌ دهد. گروهی از مصریان (که در حدود 3000 سال پیش از میلاد در شهر (ممفیس) زندگی می‌ کردند)، معتقد بودند: سلطانی در آخرالزمان با نیروی غیبی بر جهان مسلّط می‌ شود؛ اختلاف طبقاتی را از بین می‌ برد و مردم را به آرامش و آسایش می‌ رساند. گروهی دیگر از مصریان باستان معتقد بودند که فرستاده خدا در آخرالزمان، در کنار خانه خدا پدیدار گشته، جهان را تسخیر می‌ کند. ملل و اقوام مختلف هند، در انتظار مصلحی هستند که ظهور کرده، حکومت واحد جهانی تشکیل خواهد داد. برهمائیان از دیر زمان بر این عقیده بودند که در آخرالزمان، (ویشنو) ظهور می‌ کند و بر اسب سفیدی سوار می‌ شود. شمشیر آتشین در دست گرفته و مخالفان را خواهد کشت و تمام دنیا برهمن گردیده و به این سعادت برسد. اعتقاد به منجی هستی در میان بومیان مکزیک نیز وجود داشته است و... او خواهد آمد.(ظهور حضرت مهدی از دیدگاه اسلام و مذاهب و ملل جهان، ص44 و45) از مجموع آنچه گفته شده، این نتیجه به دست می‌ آید که انتظار ظهور یک مصلح آسمانی و نجات دهنده بزرگ، منحصر در ادیان نیست و جنبه منطقه ‌ای ندارد؛ بلکه گسترده، فراگیر و جهانی است و ریشه در فطرت انسان‌ها و نیازمندی آنان به رفع مشکلات و دشواری‌ هایشان به دست یک انسان برتر دارد. porseman.org
پاسخ:
باورداشت ظهور یک نجات دهنده بزرگ و رفع کاستی ها و مشکلات جامعه بشری و برچیده شدن بساط ظلم و تبه‌کاری از میان انسان ها، منحصر به شرقی ها و یا ادیان نیست؛ بلکه این یک اعتقاد عمومی و جهانی است که به شکل های مختلف، در عقاید و اندیشه های اقوام گوناگون دیده می شود. این حکایت از ریشه دار بودن و فراگیری اندیشه (منجی گرایی) در کلّ جهان است. البته باید خاطر نشان ساخت، این اعتقاد - چنان که در میان شیعه بسیار عمیق، عینی و راهبردی است - در بین بیشتر مکاتب و اقوام به عنوان آموزه‌ای اصیل و بنیادین مطرح نیست و به عنوان باوری فرعی و احتمالی تلقّی می‌شود. در واقع شیعه با اندیشه (مهدویت) زنده و پویا است و با آن زندگی می کند و نفس می کشد و آن را رکن اساسی، اعتقاداتش می داند ؛ امّا در میراث مکتوب و شفاهی بیشتر ملل و ادیان، تنها اشاراتی گذرا به آن شده و مطالبی اجمالی درباره آن طرح گشته است. این اعتقاد، هنوز به عنوان باوری اثرگذار و یقینی تبدیل نشده و جایگاه استراتژیک خود را نیافته است! با این حال همین اشارات و بیانات نیز، نشانگر فراگیری و ریشه دار بودن اندیشه (ظهور رهایی بخش بزرگ) و حقانیت و درستی آن است.
منجی گرایی در غرب
یکی از اعتقادات غربیان مسیحی، باور به بازگشت عیسی مسیح - به عنوان نجات دهنده مسیحیان و تحقق بخش ملکوت و سلطنت الهی - است. با این حال در میان اقوام مختلف غربی نیز سخن از یک منجی بزرگ مطرح بوده و پاره ای از افراد از چنین انتظاری بهره برداری کرده اند.
نام پنج تن از مدعیان که از انگلستان برخاسته اند، جیمزنا یلور، یوحنا سوثکات، ریچارد برادرز، جان نیکولز و هنری جیمز پرینس ذکر شده است. (حکومت جهانی مهدی، ص 59)
برخی از فیلسوفان و دانشمندان غربی نیز آشکارا اعلام کرده اند که جهان در انتظار مصلحی بزرگ است که زمام امور جهان را به دست گرفته، همه انسان ها را زیر یک پرچم و یک شعار گرد می آورد ؛ به عنوان نمونه : دانشمند بزرگ انیشتین می گوید : (روزی که سراسر جهان را صلح و صفا فرا گیرد و مردم با یکدیگر دوست و برادر باشند، دور نیست.) (همان، ص 7)
به طور فهرست وار می توان به بعضی از اقوام و نژادهای غربی اشاره داشت:
1. نژاد اسلاو بر این عقیده بودند که از مشرق زمین، یک نفر برخیزد و تمام قبایل اسلاو را متّحد سازد و آنها را بر دنیا مسلّط گرداند.
2. نژاد ژرمن معتقد بودند : یک نفر فاتح از طوایف آنان قیام می کند و (ژرمن) را بر دنیا حاکم می گرداند.
3. اهالی صربستان، انتظار ظهور (مارکوکر الیویچ) را داشتند.
4. ساکنان جزایر انگلستان، از چندین قرن پیش آرزومند و منتظرند که : آرتور از جزیره آلون، ظهور کند و نژاد ساکسون را در دنیا غالب گرداند و سعادت جهان نصیب آنها گردد.
5. اسن‌ها معتقدند: پیشوایی در آخرالزمان ظهور کرده، دروازه های ملکوت آسمان را برای آدمیان خواهد گشود.
6. اقوام اسکاندیناوی بر این باورند که: برای مردم دنیا بلاهایی می رسد و جنگ های جهانی اقوام را نابود می سازد ؛ آن گاه (اودین) با نیروی الهی ظهور کرده و بر همه چیره می شود.
7. اقوام اروپای مرکزی، در انتظار ظهور (بوخص) می باشند.
8. یونانیان می گویند: (کالویبرگ) نجات دهنده بزرگ ظهور خواهد کرد و جهان را نجات خواهد داد و... .
منجی گرایی در آمریکا، آسیا و آفریقا
بر اساس تحقیقات و بررسی های صورت گرفته، اعتقاد به ظهور یک منجی در میان چینی ها، مصریان و سایر ملل و تمدن‌ها و نحله های فکری رایج بوده است.
در میان قبایل سرخ پوست آمریکایی این عقیده رایج است که روزی (گرد) سرخپوستان، ظهور خواهد کرد و آنها را به بهشت زمین رهنمون خواهد ساخت.
ایرانیان باستان معتقد بودند: (گرزاسپه) قهرمان تاریخی آنان، زنده است و در کابل خوابیده و صد هزار فرشته او را پاسبانی می کنند تا روزی که بیدار شود و قیام کند و جهان را اصلاح نماید.
چینی ها باور داشتند که : (کرشنا) ظهور کرده، جهان را نجات می دهد.
گروهی از مصریان (که در حدود 3000 سال پیش از میلاد در شهر (ممفیس) زندگی می کردند)، معتقد بودند: سلطانی در آخرالزمان با نیروی غیبی بر جهان مسلّط می شود؛ اختلاف طبقاتی را از بین می برد و مردم را به آرامش و آسایش می رساند.
گروهی دیگر از مصریان باستان معتقد بودند که فرستاده خدا در آخرالزمان، در کنار خانه خدا پدیدار گشته، جهان را تسخیر می کند.
ملل و اقوام مختلف هند، در انتظار مصلحی هستند که ظهور کرده، حکومت واحد جهانی تشکیل خواهد داد.
برهمائیان از دیر زمان بر این عقیده بودند که در آخرالزمان، (ویشنو) ظهور می کند و بر اسب سفیدی سوار می شود. شمشیر آتشین در دست گرفته و مخالفان را خواهد کشت و تمام دنیا برهمن گردیده و به این سعادت برسد.
اعتقاد به منجی هستی در میان بومیان مکزیک نیز وجود داشته است و... او خواهد آمد.(ظهور حضرت مهدی از دیدگاه اسلام و مذاهب و ملل جهان، ص44 و45)
از مجموع آنچه گفته شده، این نتیجه به دست می آید که انتظار ظهور یک مصلح آسمانی و نجات دهنده بزرگ، منحصر در ادیان نیست و جنبه منطقه ای ندارد؛ بلکه گسترده، فراگیر و جهانی است و ریشه در فطرت انسانها و نیازمندی آنان به رفع مشکلات و دشواری هایشان به دست یک انسان برتر دارد.
porseman.org
- [سایر] آیا عقیده به ظهور منجی، به غیر از ادیان در میان غربیها و سایر اقوام نیز مطرح بوده است؟
- [سایر] بحث آخر الزمان و ظهور منجی در دین زرتشت به چه نحوی مطرح شده است؟
- [سایر] فلسفه ظهور منجی در ادیان مختلف چیست؟
- [سایر] شبهه: با وجود کامل بودن دین اسلام، ظهور منجی ضرورتی ندارد
- [سایر] ظهور منجی در اناجیل در چه وقتی معین شده است؟
- [سایر] آیا اهل سنت به ظهور منجی اعتقاد دارند؟
- [سایر] آیا دین یهود و یهودیان، ظهور منجی آخرالزمان را قبول دارند؟
- [سایر] آیا در نهج البلاغه به موضوع ظهور و منجی عالم بشریت، اشارهای شده است؟
- [سایر] آیا ایمان به ظهور منجی نزد ادیان و ملل دیگر نیز وجود دارد؟
- [سایر] آیا عقیده به منجی و مهدویت عقیدهای شرقی است؟
- [آیت الله وحید خراسانی] فروختن میوه یک سال قبل از ظهور ان بدون ضمیمه جایز نیست و فروختن میوه دو سال یا بیشتر از ان و همچنین فروختن میوه یک سال با ضمیمه جایز است و بعد از ظهور ان پیش از ان که دانه ببندد و گلش بریزد احتیاط مستحب ان است که چیزی از حاصل زمین مانند سبزیها یا مال دیگری با ان بفروشند و یا میوه بیشتر از یک سال را به او بفروشند
- [آیت الله جوادی آملی] .در چند صورت نمی توان معامله معیوب را به هم زد, یا تفاوت قیمت گرفت: یکم: خریدار یا فروشنده بداند که کالا یا عوض آن عیب دارد؛ دوم : هنگام معامله هر کدام از دو طرف داد و ستد بگوید هرگونه عیبی در کالا یا در عوض آن یافت شود, پس نمیدهم و تفاوت قیمت نمیگیرم; همچنین است اگر یکی از دو طرف بگوید (هرگونه عیبی ظهور کرد پس نمی گیرم) و دیگری قبول کند؛ سوم: هنگام معامله , هر کدام از خریدار و فروشنده کالای معیّن و عوض مشخّص بگوید : (این شیء معلوم را کالا یا عوض قرار دادم , با هر عیبی که ممکن است در آن باشد ) و طرف دیگر , آن را بپذیرد . البته اگر عیب معیّنی را مطرح کنند و عیب دیگر در آن باشد و طرف دیگر از آن آگاه نباشد , حق به همزدن معامله یا دریافت تفاوت محفوظ است . البته در تمام مواردی که به عیب کالا یا بها رضایت داده شود, حق به هم زدن معامله مطرح نخواهد بود.
- [آیت الله وحید خراسانی] مضاربه از عقود جایزه است و هر یک از مالک و عامل می توانند مضاربه را در هر حال فسخ کنند چه قبل از شروع در عمل و چه بعد از ان و چه قبل از ظهور سود و چه بعد از ان
- [آیت الله شبیری زنجانی] اگر عامل به قصد مجانی بودن کاری را برای دیگری انجام دهد استحقاق مزد ندارد وگرنه در دو صورت استحقاق مزد دارد: 1 - بر اساس قرارداد کار را انجام دهد 2 - به امر یا در خواست دیگری عملی را انجام دهد و این امر و درخواست ظهور در مجانی بودن نداشته باشد.
- [آیت الله علوی گرگانی] اگر زنی کسی را وکیل کند که مثلاً ده روزه او را به عقد مردی در آورد و ابتدای ده روز را معیّن نکند، آن وکیل میتواند هر وقت که بخواهد او را ده روزه به عقد آن مرد در آورد، در صورتی که در لفظش ظهور نداشته باشد به ده روز متصل به زمان اجازهاش، ولی اگر معلوم باشدکه زن روز یا ساعات معیّنی را قصد کرده، باید صیغه را مطابق قصد او بخواند.
- [آیت الله وحید خراسانی] هرگاه تجارت سود کرد عامل سهمی را که برای او قرار داده شده مالک می شود هرچند سود قسمت نشده باشد ولی هر گونه ضرر و تلفی که حاصل شود جبران می شود و هنگام ظهور سود معامله اگر مالک راضی به قسمت نشد عامل حق ندارد او را مجبور به پذیرفتن قسمت کند و اگر عامل راضی به قسمت نشد مالک می تواند او را به پذیرفتن قسمت مجبور کند
- [آیت الله شبیری زنجانی] در صورتی که معامله مساقات به جهتی باطل باشد میوه مال مالک است و مالک باید به کسی که به گفته او تربیت درختها را انجام داده مزد آبیاری و کارهای دیگر را به مقدار معمول بدهد، ولی اگر مقدار معمول بیشتر از مقدار قرارداد باشد دادن زیادی لازم نیست و در هر حال پرداخت مزد بر مالک در دو صورت لازم نیست: اوّل: اگر تربیتکننده درختها، به قصد مجّانی کارها را انجام داده باشد. دوم: اگر مالک به قصد مجّانی تربیت درختها را به دیگری واگذار کرده و گفتار وی ظهور در بامزد بودن نداشته باشد.
- [آیت الله بهجت] کسی که بدهکار است و گندم یا جو یا خرما یا انگور هم دارد، اگر بمیرد و قبل از آنکه زکات اینها واجب شود، ورثه قرض او را از مال دیگر بدهند، هر کدام که سهمشان به سیصد من تبریز برسد، باید زکات بدهد، و اگر قبل از آنکه زکات آنها واجب شود، قرض او را ندهند، چنانچه مال میت فقط به اندازه بدهی او باشد نیز زکات چنانکه گفته شد واجب است بنابر اظهر؛ چه مرگ مالک پیش از ظهور ثمره باشد و خواه بعد از آن و قبل از وجوب زکات، که در صورت دوم بدون اشکال نیست، و همچنین است اگر مال میت بیشتر از بدهی او باشد، دادن زکات واجب است بنابر اظهر.
- [آیت الله اردبیلی] رساله توضیح المسائل به شیوه مرسوم، ابتدا بر اساس فتاوای زعیم بزرگوار شیعه حضرت آیة اللّه العظمی برجرودی قدسسره به دقت و با زبانی ساده تهیه و چاپ گردید و در معرض استفاده مقلدان و اندیشمندان قرار گرفت و به سبب دقت و سلاست و انتساب به آن مرجع بزرگوار و استاد مسلم فقه، سالها توسط فقیهان متأخر حاشیه و تعلیقه زده شد و سپس با مزج حواشی در متن اصلی، رسالههای بعدی تدوین گردید. حضرت آیة اللّه العظمی موسوی اردبیلی نیز ابتدا نظرات و فتاوای خود را به صورت حاشیهای بر رساله مزبور نگاشتند و پس از رحلت امام خمینی قدسسره به علت این که رساله معظم له در دست بسیاری از مقلدان و فارسی زبانان موجود بود، حواشی خود را به اختصار به رساله مزبور اضافه نمودند که چندین بار مورد چاپ و تجدید نظر قرار گرفت و در اختیار علاقمندان گذاشته شد. اما بازبینی و بازنگری رساله توضیح المسائل، ظهور مسائل جدید و مورد ابتلا، حذف مسائل غیر مورد ابتلا، تغییر در ساختار شکلی، جملات و ترتیب مسائل و برخی ابواب و توجه به نوآوریها و دقائق و کثرت تغییرات رساله پیشین، باعث گردید که رسالهای مستقل با ساختار فعلی تدوین شود تا به شیوهای مناسبتر، در عین حفظ چهارچوب قبلی، پاسخگوی نیاز مراجعین و فرزانگان گردد. لذا در این توضیح المسائل علاوه بر ذکر مسائل و نظرات جدید معظم له، متون مسائل تا اندازهای روانتر و ترتیب ابواب فقهی و مسائل مناسبتر شده و ابواب و مسائلی که مورد نیاز بوده، اضافه گردیده
- [آیت الله سیستانی] مضاربه قرادادی است بین دو نفر ، که یکی از آنها مالک است و مالی را به دیگری که آن را عامل مینامیم می‌دهد ، که با آن تجارت کند و سود میان آنها تقسیم شود. و این معامله مشروط به امور زیر است: 1 ایجاب و قبول . و در انشا آنها هر لفظ ، یا فعلی که بر این مضمون دلالت کند کافی است . 2 بلوغ شرعی ، و عقل ، و رشد ، و اختیار در هر دو طرف قراداد ، و در مالک بخصوص شرط است که از طرف حاکم شرع به دلیل افلاس محجور علیه نباشد ، ولی در عامل این شرط نیست ، مگر در صورتی که قرارداد مقتضی تصرف او در اموال مورد حجر خودش نیز باشد . 3 سهم هر کدام آنها از سود باید با کسر معین باشد ، که ثلث است یا نصف است یا هر کسری دیگر . و می‌شود از این شرط مستغنی شد در صورتی که سهم هر کدام در عرف بازار معین باشد ، به طوری که عرفا نیازی به ذکر این شرط احساس نشود . و تعیین سهم هر کدام با ذکر مبلغی از مال مانند صد هزار تومان مثلاً ، کافی نیست . ولی میتواند یکی از آنها پس از ظهور سود ، سهم خود را با مبلغی از مال مصالحه نماید . 4 سود باید فقط برای مالک و عامل باشد ، واگر شرط شود که مقداری از سود به دیگری داده شود مضاربه باطل است ، مگر این که در مقابل کاری مربوط به تجارت یاد شده باشد . 5 عامل باید قادر بر تجارت باشد در صورتی که مباشرت او در عمل تجارت به صورت قید در قرارداد ذکر شده باشد ، مثلاً گفته باشد (این پول را به تو میدهم که شخصاً با آن مباشرت به تجارت کنی) و در صورت عجز با این فرض ، قرارداد باطل است . و اگر مباشرت به صورت شرط در متن قرارداد ذکر شود ، مثلاً گفته شود (این پول را به تو میدهم که با آن تجارت کنی به شرط این که خودت مباشرت نمایی) در این فرض ، اگر عامل علاجز باشد معامله باطل نیست ، ولی مالک در صورت تخلف از مباشرت خیار فسخ دارد . و اما اگر نه قید شود و نه شرط ، ولی عامل عاجز باشد از تجارت حتّی با واداشتن دیگری ، قرارداد باطل است . و اگر از ابتدا قادر باشد و سپس عاجز شود ، از وقتی که عاجز شده است ، قرارداد باطل می‌شود .