برای (جهانی شدن)، تعریف های مختلفی ارائه شده است. برای پاسخ دادن به این سؤال باید این تعریف ها را بیان کنیم:
1. جهانی شدن، فرایند رو به گسترشی است که همه ی عرصه های اقتصادی و اجتماعی و فرهنگی را در نَوَردیده و تمامی کشورهای جهان، به گونه ای، با آن درگیر هستند. معتقدان به جهانی شدن، به دهکده ی جهانی ایده آلی می اندیشند که در آن، وظیفه ی مرزها، تعیین قلمرو کشورها است و همه چیز در میان جوامع، در حال انتقال است. سرمایه، نیروی کار، مواد اوّلیّه، تفکر و اندیشه، فرهنگ و رسوم، تولید و مصرف، هر آن چه که قابلیّت انتقال دارد، به برکت رشد فن آوری و ارتباطات، در اختیار جوامع قرار می گیرد.[1]
2. جهانی شدن، در مفهوم عام آن، درهم ادغام شدن بازارهای جهان در تجارت و سرمایه گذاری مستقیم و جا به جایی و انتقال سرمایه و نیروی کار و فرهنگ در چهارچوب سرمایه داری و آزادی بازار و نهایتاً سر فرود آوردن جهان در برابر قدرت های جهانی بازار است که منجر به شکافته شدن مرزهای ملّی و کاسته شدن از حاکمیّت دولت می شود. عنصر اصلی و اساسی در این پدیده، شرکت های بزرگ چند ملّیّتی و فرا ملّیّتی است.[2]
3. جهانی شدن، از پیامدهای سر برآوردن دولت های نیرومند ملّی و عالی ترین مرحله ی روابط سلطه گری و سلطه پذیری امپریالیستی است. جهانی شدن، اوج پیروزی سرمایه داران جهانی در عالم است و از بطن دولت ملّی که همچنان به تولید خود، در درون و بیرون مرزهایش، یک سان ادامه می دهد، زاده شده است.[3]
4. جهانی شدن، رقابت بی قید و شرط در سطح جهانی است. این رقابت، برای کشورهای غنی، درآمد بیش تر و برای کشورهای فقیر، فقر بیش تر می آورد.[4]
5. عصر جهانی شدن، عصر تحوّل عمیق سرمایه داری برای همه ی انسان ها است که در سایه ی چیرگی و رهبری کشورهای مرکز و نیز در سایه ی حاکمیّت نظام جهانی، مبادله ای نامتوازن و ناهمگون صورت می پذیرد.[5]
بعد از این مقدمه، باید گفت، اگر نظر به زمینه های مثبت ظهور حضرت مهدی (علیه السلام) که استاد مطهری، به انتظار سازنده تعبیر نموده است[6] ، باشد، یعنی مؤمنین تلاش کنند که همه چیز جهانی شود تا حضرت سریع تر ظهور کند. باید گفت در تعریف های پنج گانه، غیر از تعریف اوّل، چنین بار مثبتی مشاهده نمی شود و قابل توصیه به مؤمنان نیست؛ چون، به ضرر جامعه ی بشری است؛ زیرا، جهانی شدن، یعنی سر فرود آوردن در مقابل قدرت های مالی و سست شدن حاکمیّت ها و قرار گرفتن همه چیز در اختیار شرکت های چند ملّیّتی و فرا ملّیّتی (تعریف دوم) و نهایتاً سر فرود آوردن جهان در برابر قدرت های جهانی بازار، و سلطه گری و سلطه پذیری امپریالیستی و پیروزی سرمایه داران (تعریف سوم) که برای کشور غنی، درآمد بیش تر و برای کشورهای فقیر، فقر بیش تری می آورد (تعریف چهارم)؛ چون، مبادله، یک مبادله ی نامتوازن و ناهمگون است (تعریف پنجم). این است که عدّه ای جهانی شدن را مساوی با آمریکایی شدن دانسته اند.[7]
بنابراین، طبق چهار تعریف اخیر، جهانی شدن، باری مثبت در زمینه ی ظهور امام زمان (علیه السلام) ندارد، امّا طبق تعریف نخست، هر چند بار منفی نمایانی در آن مشاهده نمی شود، لکن بار مثبت آن هم خیلی مشهود نیست و باید با احتیاط برخورد کنیم و خیلی نمی شود مؤمنان را تشویق کرد که در جهانی شدن اقتصاد بکوشند.
از این گذشته ما، نیازی به چنین توصیّه ای نداریم؛ چون، وظیفه ی اصلی ما، در این زمان، خودسازی و دیگرسازی روحی جامعه است، نه اقتصادی. هر چند آن هم باید انجام شود؛ زیرا، جهانی شدن به معنای درست و صحیح (نه تعریف های موجود) آن است که در زمان حضرت مهدی (علیه السلام) انجام می گیرد و می توان تحت عنوان (امام مهدی و اصلاحات اقتصادی و اجرای عدالت) به آن اشاره کرد. عناوینی در روایات آمده، چنین است:
1. فقر زدایی عمومی.[8]
2. سازندگی گسترده و از بین رفتن خرابی ها.[9]
3. پرداخت وام ها و تحت پوشش قرار گرفتن خانواده های بی سرپرست و آزادی بردگان.[10]
4. استخراج گنج ها و تقسیم مال ها میان همه ی مردم.[11]
5. بخشش گسترده، به اندازه ای که شخص بتواند حمل کند.[12]
6. گسترده شدن خوان حکمت و ثروت.[13]
7. مبارزه با ثروت اندوزی و مصرف گنج ها در راه مصالح مردم.[14]
8. عدالت جهانی[15] و اجرای آن درباره ی نیکان و بدان.[16]
9. بازپس گیری حقوق تا آن جا رسد که اگر در بُن دندان انسانی، حق دیگری باشد، باز پس گرفته می شود.[17]
امّا اگر مراد، جنبه ی منفی زمینه های ظهور حضرت در جهانی شدن اقتصاد باشد - که اکثریت تعریف ها، نشانه ی بار منفی جهانی شدن بود - می شود آن را تحت عنوان بعضی از علائم ظهور، مثل زیاد شدن رشوه خواری و تقلب و تسلّط بیگانگان و کافران و اهل باطل و چیره شدن آنان بر مسلمانان و دنیازدگی و خودباختگی مسلمانان و... گنجانید.
خلاصه، این که برای ظهور حضرت، علائمی مانند زیاد شدن ظلم و گناه و سلطه ی بیگانگان و... و حوادثی مانند ظهور سفیانی، سیّد حسنی، ... بیان شده است و عمده وظیفه ی ما، در زمان غیبت، خودسازی و دیگرسازی و انتظار سازنده است.
پی نوشتها:
[1]. رکیت گریفین، مروری بر جهانی شدن وگذار اقتصادی، ترجمه ی محمدرضا فرزین، ص 13.
[2]. مجله اطلاعات سیاسی اقتصادی، ش 155 156، ص 152.
[3]. همان، 152.
[4]. همان، ص 152 153.
[5]. همان، ص 153.
[6]. مرتضی مطهری، قیام و انقلاب مهدی، ص 153.
[7]. مجلّه اطّلاعات سیاسی اقتصادی، ش 155 - 156، ص 153.
[8]. محمدباقر مجلسی، بحارالأنوار، ج 52، ص 397، روایت 212.
[9]. ابوالقاسم خونی، منهاج البراعة، ج 8، ص 353.
[10]. قزوینی، الامام المهدی، ص 631.
[11]. لطف الله صافی، منتخب الاثر، ص 472.
[12]. سنن ترمذی، ج 4، ص 439، ح 2232.
[13]. نعمانی، الغیبة، ص 158.
[14]. شیخ طوسی، تهذیب الاحکام، ج 4، ص 144، ح 402.
[15]. علی بن عیسی اربلی، کشف الغمة، ج 3، ص 328.
[16]. شیخ صدوق، علل الشرایع، ص 161.
[17]. علی کورانی، موسوعة أحادیث الأمام المهدی (علیه السلام) .
منبع: امام مهدی(عجل الله تعالی فرجه الشریف)، رسول رضوی، انتشارات مرکز مدیریت حوزه علمیه (1384).
