امام زمان
امام مهدی به دوازدهمین امام معصوم شیعیان اطلاق می‌شود. از آن بزرگوار به مناسبت در بابهای خمس و حج یاد شده است.
آیا نام بردن امام زمان علیه السلام به اسم «محمد» جایز است؟
در مورد حکم نام بردن اسم شریف حضرت مهدی علیه السلام بیش از صد روایت وجود دارد که می‌توان آنها را به چهار دسته تقسیم کرد: 1- روایاتی که به طور مطلق و بدون هیچ قید و شرطی از ذکر نام حضرت نهی کرده است.(1) 2- روایاتی که از ذکر نام شریف آن حضرت تا زمان ظهور نهی کرده است.(2) 3- روایاتی که علت نهی از ذکر نام شریف آن حضرت را خوف و تقیه و علل دیگر دانسته است.(3) 4- روایاتی که در آنها به اسم شریف حضرت چه از سوی امام یا راوی تصریح شده است.(4) دسته اول و دوم بیانگر یک معناست. برخی با استناد روایات به حرمت فتوا داده و ذکر نام شریف حضرت را تا زمان ظهور حرام دانسته‌اند، از آن جمله می‌توان از علامه مجلسی، شیخ صدوق، شیخ مفید، طبرسی، میر داماد، محدث جزایری، محدث نوری، میرزای شیرازی، میرزا محمد تقی اصفهانی رضوان الله علیهم نام برد. و برخی نیز حرمت ذکر نام شریف آن حضرت را مقید به صورت خوف و تقیه دانسته‌اند که از آن جمله می‌توان از اربلی، شیخ حر عاملی، خواجه نصیرالدین طوسی، فیض کاشانی رضوان الله علیهم نام برد. برخی نیز این حکم را به عصر غیبت صغری اختصاص داده‌اند. به نظر می‌رسد که حق با قول دوم باشد؛ یعنی حرمت مختص به صورت خوف و تقیه است به دلیل: 1- در باب تلقین محتضر در حدیثی چنین آمده است: (تلقین کن به محتضر کلمات فرج و شهادتین و اسم هر یک از امامان را تا هنگام فوتش).(5) معلوم است که هنگام تلقین به اسم حضرت تصریح می‌شود. 2- در مورد تلقین میت نیز همین دستور آمده که نام هر یک از امامان را بر او ببر و تلقین کن که از آن جمله نام امام زمان علیه السلام است.(6) 3- محمد بن ابراهیم کوفی می‌گوید: امام عسکری علیه السلام برای کسی که اسمش را برد، به توسط من پولی فرستاد تا گوسفندی از طرف حضرت قربانی کند و فرمود: (این به جهت عقیقه برای فرزندم محمد علیه السلام است).(7) 4- کنیه معروف امام عسکری علیه السلام ابو محمد است و در این کنیه تصریح به اسم حضرت مهدی علیه السلام شده است. 5- از امام رضا علیه السلام در مورد زیارت قبر امام حسین علیه السلام سؤال شد، حضرت فرمود: (... و بسیار بر محمد و آل او درود می‌فرستی و نام هر یک از آنها را می‌بری و به سوی خدا از دشمنانشان پناه می‌بری.)(8) محق اربلی می گوید: (نظر من چنین است که منع از ذکر نام شریف حضرت به جهت تقیه در دوران خوف و تحت تعقیب بودن و سوال از نام و محل ایشان بوده است، ولی الان که خوف و تقیه‌ای نیست منع و حرمتی از ذکر نام شریفش وجود ندارد.)(9) 6- جابر بن عبدالله انصاری به امام باقر علیه السلام می‌گوید: (وارد بر فاطمه زهرا علیها السلام شدم تا در ولادت امام حسن علیه السلام به حضرتش تهنیت بگویم، صحیفه‌ای از در سفید در دست مبارکش یافتم، سؤال کردم: ای بهترین زنان عالم این صحیفه که در دستان شما می‌بینم چیست؟ حضرت فرمود: در آن اسامی امامان از فرزندانم هست ... جابر می‌گوید: نگاه کردم و اسامی هر یک از امامان را در آن صحیفه مشاهده کردم ...)(10) 7- در احادیث زیادی از رسول اکرم صلی الله علیه و آله وارد شده که حضرت مهدی همنام رسول خداست، و این تصریح ضمنی به نام مبارک امام زمان علیه السلام است. پی‌نوشت‌ها: 1- کافی، ج 1، ص 332. 2- کمال الدین، ص 214. 3- بحارالانوار، ج 51، ص 31. 4- بحارالانوار، ج 51، ص 500. 5- کافی، ج 3، ص 134. 6- وسائل الشیعه، ج 3، ص 174. 7- وسائل الشیعه، ج 21، ص 448. 8- وسائل الشیعه، ج 14، ص 549. 9- کشف الغمه، ج 3، ص 310. 10- کمال الدین، ص 307. منبع: موعود شناسی و پاسخ به شبهات، علی اصغر رضوانی، انتشارات مسجد مقدس جمکران
در مورد حکم نام بردن اسم شریف حضرت مهدی علیه السلام بیش از صد روایت وجود دارد که می‌توان آنها را به چهار دسته تقسیم کرد: 1- روایاتی که به طور مطلق و بدون هیچ قید و شرطی از ذکر نام حضرت نهی کرده است.(1) 2- روایاتی که از ذکر نام شریف آن حضرت تا زمان ظهور نهی کرده است.(2) 3- روایاتی که علت نهی از ذکر نام شریف آن حضرت را خوف و تقیه و علل دیگر دانسته است.(3) 4- روایاتی که در آنها به اسم شریف حضرت چه از سوی امام یا راوی تصریح شده است.(4) دسته اول و دوم بیانگر یک معناست. برخی با استناد روایات به حرمت فتوا داده و ذکر نام شریف حضرت را تا زمان ظهور حرام دانسته‌اند، از آن جمله می‌توان از علامه مجلسی، شیخ صدوق، شیخ مفید، طبرسی، میر داماد، محدث جزایری، محدث نوری، میرزای شیرازی، میرزا محمد تقی اصفهانی رضوان الله علیهم نام برد. و برخی نیز حرمت ذکر نام شریف آن حضرت را مقید به صورت خوف و تقیه دانسته‌اند که از آن جمله می‌توان از اربلی، شیخ حر عاملی، خواجه نصیرالدین طوسی، فیض کاشانی رضوان الله علیهم نام برد. برخی نیز این حکم را به عصر غیبت صغری اختصاص داده‌اند. به نظر می‌رسد که حق با قول دوم باشد؛ یعنی حرمت مختص به صورت خوف و تقیه است به دلیل: 1- در باب تلقین محتضر در حدیثی چنین آمده است: (تلقین کن به محتضر کلمات فرج و شهادتین و اسم هر یک از امامان را تا هنگام فوتش).(5) معلوم است که هنگام تلقین به اسم حضرت تصریح می‌شود. 2- در مورد تلقین میت نیز همین دستور آمده که نام هر یک از امامان را بر او ببر و تلقین کن که از آن جمله نام امام زمان علیه السلام است.(6) 3- محمد بن ابراهیم کوفی می‌گوید: امام عسکری علیه السلام برای کسی که اسمش را برد، به توسط من پولی فرستاد تا گوسفندی از طرف حضرت قربانی کند و فرمود: (این به جهت عقیقه برای فرزندم محمد علیه السلام است).(7) 4- کنیه معروف امام عسکری علیه السلام ابو محمد است و در این کنیه تصریح به اسم حضرت مهدی علیه السلام شده است. 5- از امام رضا علیه السلام در مورد زیارت قبر امام حسین علیه السلام سؤال شد، حضرت فرمود: (... و بسیار بر محمد و آل او درود می‌فرستی و نام هر یک از آنها را می‌بری و به سوی خدا از دشمنانشان پناه می‌بری.)(8) محق اربلی می گوید: (نظر من چنین است که منع از ذکر نام شریف حضرت به جهت تقیه در دوران خوف و تحت تعقیب بودن و سوال از نام و محل ایشان بوده است، ولی الان که خوف و تقیه‌ای نیست منع و حرمتی از ذکر نام شریفش وجود ندارد.)(9) 6- جابر بن عبدالله انصاری به امام باقر علیه السلام می‌گوید: (وارد بر فاطمه زهرا علیها السلام شدم تا در ولادت امام حسن علیه السلام به حضرتش تهنیت بگویم، صحیفه‌ای از در سفید در دست مبارکش یافتم، سؤال کردم: ای بهترین زنان عالم این صحیفه که در دستان شما می‌بینم چیست؟ حضرت فرمود: در آن اسامی امامان از فرزندانم هست ... جابر می‌گوید: نگاه کردم و اسامی هر یک از امامان را در آن صحیفه مشاهده کردم ...)(10) 7- در احادیث زیادی از رسول اکرم صلی الله علیه و آله وارد شده که حضرت مهدی همنام رسول خداست، و این تصریح ضمنی به نام مبارک امام زمان علیه السلام است. پی‌نوشت‌ها: 1- کافی، ج 1، ص 332. 2- کمال الدین، ص 214. 3- بحارالانوار، ج 51، ص 31. 4- بحارالانوار، ج 51، ص 500. 5- کافی، ج 3، ص 134. 6- وسائل الشیعه، ج 3، ص 174. 7- وسائل الشیعه، ج 21، ص 448. 8- وسائل الشیعه، ج 14، ص 549. 9- کشف الغمه، ج 3، ص 310. 10- کمال الدین، ص 307. منبع: موعود شناسی و پاسخ به شبهات، علی اصغر رضوانی، انتشارات مسجد مقدس جمکران
پاسخ:
در مورد حکم نام بردن اسم شریف حضرت مهدی علیه السلام بیش از صد روایت وجود دارد که می‌توان آنها را به چهار دسته تقسیم کرد:
1- روایاتی که به طور مطلق و بدون هیچ قید و شرطی از ذکر نام حضرت نهی کرده است.(1)
2- روایاتی که از ذکر نام شریف آن حضرت تا زمان ظهور نهی کرده است.(2)
3- روایاتی که علت نهی از ذکر نام شریف آن حضرت را خوف و تقیه و علل دیگر دانسته است.(3)
4- روایاتی که در آنها به اسم شریف حضرت چه از سوی امام یا راوی تصریح شده است.(4)
دسته اول و دوم بیانگر یک معناست. برخی با استناد روایات به حرمت فتوا داده و ذکر نام شریف حضرت را تا زمان ظهور حرام دانسته‌اند، از آن جمله می‌توان از علامه مجلسی، شیخ صدوق، شیخ مفید، طبرسی، میر داماد، محدث جزایری، محدث نوری، میرزای شیرازی، میرزا محمد تقی اصفهانی رضوان الله علیهم نام برد.
و برخی نیز حرمت ذکر نام شریف آن حضرت را مقید به صورت خوف و تقیه دانسته‌اند که از آن جمله می‌توان از اربلی، شیخ حر عاملی، خواجه نصیرالدین طوسی، فیض کاشانی رضوان الله علیهم نام برد.
برخی نیز این حکم را به عصر غیبت صغری اختصاص داده‌اند.
به نظر می‌رسد که حق با قول دوم باشد؛ یعنی حرمت مختص به صورت خوف و تقیه است به دلیل:
1- در باب تلقین محتضر در حدیثی چنین آمده است: (تلقین کن به محتضر کلمات فرج و شهادتین و اسم هر یک از امامان را تا هنگام فوتش).(5)
معلوم است که هنگام تلقین به اسم حضرت تصریح می‌شود.
2- در مورد تلقین میت نیز همین دستور آمده که نام هر یک از امامان را بر او ببر و تلقین کن که از آن جمله نام امام زمان علیه السلام است.(6)
3- محمد بن ابراهیم کوفی می‌گوید: امام عسکری علیه السلام برای کسی که اسمش را برد، به توسط من پولی فرستاد تا گوسفندی از طرف حضرت قربانی کند و فرمود: (این به جهت عقیقه برای فرزندم محمد علیه السلام است).(7)
4- کنیه معروف امام عسکری علیه السلام ابو محمد است و در این کنیه تصریح به اسم حضرت مهدی علیه السلام شده است.
5- از امام رضا علیه السلام در مورد زیارت قبر امام حسین علیه السلام سؤال شد، حضرت فرمود: (... و بسیار بر محمد و آل او درود می‌فرستی و نام هر یک از آنها را می‌بری و به سوی خدا از دشمنانشان پناه می‌بری.)(8)
محق اربلی می گوید: (نظر من چنین است که منع از ذکر نام شریف حضرت به جهت تقیه در دوران خوف و تحت تعقیب بودن و سوال از نام و محل ایشان بوده است، ولی الان که خوف و تقیه‌ای نیست منع و حرمتی از ذکر نام شریفش وجود ندارد.)(9)
6- جابر بن عبدالله انصاری به امام باقر علیه السلام می‌گوید: (وارد بر فاطمه زهرا علیها السلام شدم تا در ولادت امام حسن علیه السلام به حضرتش تهنیت بگویم، صحیفه‌ای از در سفید در دست مبارکش یافتم، سؤال کردم: ای بهترین زنان عالم این صحیفه که در دستان شما می‌بینم چیست؟ حضرت فرمود: در آن اسامی امامان از فرزندانم هست ... جابر می‌گوید: نگاه کردم و اسامی هر یک از امامان را در آن صحیفه مشاهده کردم ...)(10)
7- در احادیث زیادی از رسول اکرم صلی الله علیه و آله وارد شده که حضرت مهدی همنام رسول خداست، و این تصریح ضمنی به نام مبارک امام زمان علیه السلام است.
پی‌نوشت‌ها:
1- کافی، ج 1، ص 332.
2- کمال الدین، ص 214.
3- بحارالانوار، ج 51، ص 31.
4- بحارالانوار، ج 51، ص 500.
5- کافی، ج 3، ص 134.
6- وسائل الشیعه، ج 3، ص 174.
7- وسائل الشیعه، ج 21، ص 448.
8- وسائل الشیعه، ج 14، ص 549.
9- کشف الغمه، ج 3، ص 310.
10- کمال الدین، ص 307.
منبع: موعود شناسی و پاسخ به شبهات، علی اصغر رضوانی، انتشارات مسجد مقدس جمکران
- [سایر] مطابق توقیع امام زمان علیه السلام به علی بن محمد سمری آیا در عصر غیبت کبرا ملاقات حضرت ممنوع است ؟
- [سایر] چرا حضرت محمد صلی الله علیه و آله، مهدی موعود نباشد؟
- [سایر] شباهتهای امام زمان (عج) به پیامبر اکرم (ص) چیست؟
- [سایر] چرا به امام زمان (عج) منتقم آل محمد (ص) گفته می‌شود؟
- [سایر] چرا موضوع حضرت مهدی بهطور واضح توسط پیامبر اکرم(ص) ذکر نگردیده است؟
- [سایر] چرا به امام زمان علیه السلام، قائم آل محمد گفته می‌شود؟
- [سایر] چرا به امام زمان (عج)، قائم آل محمد (ص) گفته می‌شود؟
- [سایر] آیا رسول خدا (ص) از ولادت حضرت مهدی (عج) خبر داده است؟
- [سایر] آیا اسم گذاردن نام (محمد موعود) یا (محمد یاسین) برای فرزندان اشکال دارد؟ چون در باب چهارم از فصل هشتم کتاب حلیه المتقین اشاره شده که "یاسین" مخصوص پیامبر است و همچنین موعود لقب حضرت مهدی است؟
- [سایر] چرا موضوع حضرت مهدی به طور واضح توسط پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) ذکر نگردیده است؟
- [امام خمینی] مستحب است بعد از تکبیرة الاحرام بگوید: "یا محسن قد اتاک المسیی ء و قد امرت المحسن ان یتجاوز عن المسیی ء انت المحسن و انا المسیی ء بحق محمد و آل محمد صل علی محمد و آل محمد و تجاوز عن قبیح ما تعلم منی"، یعنی ای خدایی که به بندگان احسان می کنی، بنده گنهکار به در خانه تو آمده و تو امر کرده ای که نیکوکار از گنهکار بگذرد، تو نیکوکاری و من گناهکار، به حق محمد و آل محمد صلی الله علیه و آله و سلم رحمت خود را بر محمد و آل محمد بفرست و از بدیهایی که می دانی از من سر زده بگذر.
- [آیت الله مکارم شیرازی] اشْهد انْ لا اله إلا الله وحْده لا شریک له: گواهی می دهم هیچ کس شایسته پرستش جز خداوند نیست، یگانه است و شریک ندارد. و اشْهد ان محمداً عبْده و رسوله: و گواهی می دهم محمد(صلی الله علیه وآله) بنده و فرستاده اوست. اللهم صل علی محمد و آل محمد: خداوندا! درود بفرست بر محمد(صلی الله علیه وآله) و اهل بیت او(علیهم السلام).
- [آیت الله فاضل لنکرانی] مستحب است قبل از تکبیرة الاحرام بگوید: یا مُحْسِنُ قَدْ اَتَاکَ الْمُسِیَیءُ وَقَد اَمَرْتَ الْمُحْسِنَ اَنْ یَتَجاوَزَ عَنِ الْمُسِییء أنْتَ الْمُحْسِنُ وَاَناَ المُسِیءُ بِحَقِّ مُحَمَّد وَآلِ مُحَمَّد صَلِّ عَلَی مُحَمَّد وَآلِ مُحَمَّد وَتَجاوَزْ عَنْ قَبیحِ ما تَعْلَمُ مِنِّی یعنی ای خدائی که به بندگان احسان می کنی بنده گنهکار به در خانه تو آمده و تو امر کرده ای که نیکوکار از گنهکار بگذرد تو نیکوکاری و من گنهکار به حق محمد و آل محمد(صلی الله علیه وآله) رحمت خود را بر محمد و آل محمد بفرست و از بدی هائی که می دانی از من سر زده بگذر.
- [آیت الله خوئی] مستحب است بعد از تکبیرة الاحرام بگوید:" یا محسن قد اتاک المسییء و قد امرت المحسن ان یتجاوز عن المسیء انت المحسن و انا المسیء بحق محمد و آل محمد صل علی محمد و آل محمد و تجاوز عن قبیح ما تعلم منی"، یعنی ای خدایی که به بندگان احسان میکنی بنده گنهکار به در خانه تو آمده و تو امر کردهای که نیکوکار از گنهکار بگذرد، تو نیکوکاری و من گناهکار، به حق محمد و آل محمد صلی الله علیه و آله و سلم رحمت خود را بر محمد و آل محمد بفرست و از بدیهایی که میدانی از من سر زده بگذر.
- [آیت الله شبیری زنجانی] مستحب است قبل از تکبیرة الاحرام بگوید: (یا مُحْسِنُ قَدْ أَتَاکَ المُسیءُ وقَدْ أَمَرْتَ المُحْسِنَ أَنْ یَتَجاوَزَ عَنِ المُسِیءِ، أَنْتَ المُحْسِنُ وأَنا المُسِیءُ، بحقِّ مُحمَّدٍ و آل محمّد صَلِّ علی مُحمَّدٍ و آلِ مُحمَّدٍ وتَجاوَزْ عَنْ قَبِیحِ ما تَعْلَمُ مِنّی) یعنی ای خدایی که به بندگان احسان میکنی بنده گنهکار به در خانه تو آمده و تو امر کردهای که نیکوکار از گناهکار بگذرد، تو نیکوکاری و من گناهکار، به حق محمد و آل محمد رحمت خود را بر محمد و آل محمد بفرست و از بدیهایی که میدانی از من سرزده بگذر.
- [آیت الله مکارم شیرازی] مستحب است بعد از تکبیرة الاحرام به قصد رجاء این دعا را بخوانند: (یا محْسن قدْ اتاک الْمسیء و قدْ أمرْت الْمحْسن انْ یتجاوز عن الْمسیئ انت الْمحْسن و أنا الْمسیئ بحق محمد و آل محمد صل علی محمد و آل محمد و تجاوزْ عنْ قبیح ما تعْلم منی. یعنی: (ای خدای نیکوکار! بنده گنهکارت به در خانه تو آمده است تو امر کرده ای که نکوکار از گنهکار بگذرد،تو نیکو کاری و من گنهکارم، به حق محمد و آل محمد رحمتت را بر محمد و آل محمد بفرست و از کارهای زشتی که می دانی از من سرزده بگذر!)
- [آیت الله سیستانی] خوب است قبل از تکبیرة الاحرام به قصد رجأ بگوید : (یا مُحْسِنُ قَدْ اَتاکَ المُسِیءُ ، وَقَدْ اَمَرْتَ الُمحْسِنَ اَنْ یَتَجاوَزَ عَنِ المُسِیءِ ، اَنْتَ الُمحْسِنُ وَاَنَا المُسِیءُ ، بِحَقّ مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحمَّدٍ ، وَتَجاوَزْ عَنْ قَبِیحِ ما تَعْلَمُ مِنّی) یعنی : ای خدائی که به بندگان احسان میکنی ، بنده گنهکار به درِ خانه تو آمده ، و تو امر کردهای که نیکوکار از گناهکار بگذرد ، تو نیکوکاری و من گناهکار ، بحق محمّد و آل محمّد ، رحمت خود را بر محمّد و آل محمّد بفرست ، و از بدیهائی که میدانی از من سر زده بگذر .
- [آیت الله علوی گرگانی] مستحبّ است بعد از تکبیرْ الاحرام بگوید: )یا مُحْسِنُ قَدْ أتاکَ المُسِئُ وَقَدْ أمَرْتَ المُحْسِنَ أنْ یَتَجاوَزَ عَنِ المُسِئ أنْتَ المُحْسِنُ وَأنَا المُسِئُ بِحَقِّ مُحَمَّدً وَآلِ مُحَمَّدً صَلِّ عَلَی مُحَمَّدً وَآلِ مُحَمَّدً وَتَجاوَز عَنْ قَبیحِ ماتَعْلَمُ مِنّی(، یعنیای خدایی که به بندگان احسان میکنی بنده گنهکار بدر خانه تو آمده وتو امر کردهای که نیکوکار از گناهکار بگذرد، تو نیکوکاری و من گناهکار، بحقّ محمّد وآل محمّد رحمت خود را بر محمّد وآل محمّد بفرست و از بدیهایی که میدانی از من سر زده بگذر.
- [آیت الله میرزا جواد تبریزی] مستحب است بعد از تکبیره الاحرام بگوید: یا محسن قد اتاک المسیء و قد امرت المحسن ان یتجاوز عن المسیء انت المحسن وا نا المسیء بحق محمد و آل محمد صل علی محمد و آل محمد و تجاوز عن قبیح ما تعلم منی یعنی ای خدائی که به بندگان احسان می کنی؛ بنده گنهکار به در خانه تو آمده و تو امر کرده ای که نیکوکار از گناهکار بگذرد؛ تو نیکوکاری و من گناهکار؛ به حق محمد و آل محمد (ص) رحمت خود را بر محمد و آل محمد بفرست و از بدیهائی که می دانی از من سر زده بگذر.
- [آیت الله بروجردی] مستحب است بعد از تکبیرة الاحرام بگوید:(یا مُحْسِنُ قَدْ اَتَاکَ الْمُسِییءُ وَ قَد اَمَرْتَ الْمُحْسِنَ اَنْ یتَجاوَزَ عَنِ الْمُسِییء أنْتَ الْمُحْسِنُ وَ اَنا المُسِیءُ بِحَقِّ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ تَجاوَز عَنْ قَبیحِ ما تَعْلَمُ مِنِّی)؛یعنی؛ ای خدایی که به بندگان احسان میکنی، بندهی گنهکار به در خانهی تو آمده و تو امر کردهای که نیکوکار از گنهکار بگذرد، تو نیکوکاری و من گنهکار، به حق محمّد و آل محمّد / رحمت خود را بر محمّد و آل محمّد بفرست و از بدیهایی که میدانی از من سر زده بگذر.