شرح پرسش: امام علی علیه السلام میفرمایند: (روز انتقام گرفتن از ظالم، سختتر از روز ستم بر مظلوم است)، مگر انتقام از ظالم در قیامت نیست که حضرت مهدی علیه السلام میآید تا انتقام سیلی مادرشان را بگیرد؟ پاسخ: آنچه از قرآن و روایات، برمیآید، این است که ظلم و ستم، برای انسان پشیمانی به بار میآورد و روز قیامت برای ظالم، سختتر است تا روز ستم بر مظلوم، چرا که موقع مجازات و انتقام میباشد. ابن ابی الحدید، شارح نهج البلاغه در شرح این روایت، این طور میگوید: (چون آن روز، روز جزای کلّی و انتقام بزرگ است. نهایت کاری که ظالم در دنیا میتواند انجام دهد، کشتن دیگری است آن هم یک بار، و بعد از کشتن، دیگر نمیتواند ألم و آزار دیگری به او برساند، امّا در روز جزا، ظالم نمیمیرد تا راحت شود، بلکه عذاب او دائم و پی در پی است).[1] ابن میثم از دیگر شارحان نهج البلاغه میگوید: (یوم المظلوم، روز قیامت است، چرا که روز انصاف و گرفتن حق مظلوم از ظالم است).[2] و علامه مغنیه نیز میگوید: (راه گریزی برای ظالم از ظلمی که کرده، نیست، یا بهدست مظلوم، یا توسط ظالمی مثل خود این ظالم، و یا بهدست خالق که مجازاتش سختتر است).[3] از این سؤال، برداشتهای مختلفی میتوان داشت. یکی از برداشتها این است که: در قیامت، به اعمال، جزا داده میشود. پس چرا حضرت بقیه الله ارواحنا فداه، در این جهان انتقام میگیرد؟ در جواب باید ذکر کرد که نوع مجازات در آخرت، با نوع مجازات در دنیا، متفاوت است. اصولاً مجازات بر سه گونه است: 1. مجازات قراردادی (تنبیه و عبرت). 2. مجازاتی که اثر وضعی گناه است (مکافات دنیوی). 3. مجازاتی که تجسّم خود جرم است (عذاب اخروی). نوع اول مجازات، همان کیفرها و مقرّرات جزایی است که در جوامع بشری، به وسیله مقنّنین الهی یا غیرالهی، وضع گردیده است. فایده این گونه مجازاتها دو چیز است؛ یکی جلوگیری از تکرار جرم، بهوسیله خود مجرم، یا دیگران، از طریق رعبی که کیفر دادن ایجاد میکند. و به همین جهت میتوان این نوع از مجازات را (تنبیه) نامید. فایده دیگر، تشفّی و تسلّی خاطر ستمدیده است و این در مواردی است که از نوع جنایت و تجاوز به دیگران باشد.[4] ظلم به حضرت زهرا سلام الله علیها، ظلم به همه بشریت است. پیامبر اکرم صلّی الله علیه و آله که اجر رسالتش را مودّت به خاندان خویش میداند، نه این اجر را نمیپردازد، بلکه آن میکنند که کردند. مسیر خلافت الهی را عوض کردند و تا ظهور حضرت مهدی علیه السلام این آب، نه این که به دریا نمیرود، بلکه به بیابان میرود و بشریت، در سرگردانی و جهالت قرار میگیرند. چه جنایتی بالاتر از غصب خلافت الهی، ظلم به دختر پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله، غصب حق ایشان و تعرّض به خانه ناموس خداوند، میتواند باشد. این جنایت، جزا داده نشده، لذا یکی از برنامههای حضرت بقیه الله اروحنا فداه، به مجازات رساندن ظلم کنندگان به اهلبیت پیامبر اکرم صلّی الله علیه و آله میباشد. امام صادق علیه السّلام می فرمایند: (هرگاه قائم علیه السّلام خروج کند، ذراری قتله حسین را بکشد به سبب رضایت به افعال پدران خود). در بیان دیگری امام صادق علیه السلام فرمودند: (هرگاه قائم، قیام کند، خداوند برگرداند هر کس که مؤمنین را اذیت کرده، در زمان خود، به همان صورتی که بودهاند، تا از ایشان دادستانی و مؤاخذه حق کند.[5] امّا مجازاتی که در آخرت میشوند، تجسم اعمال ایشان است. قرآن کریم میفرماید: (وَ وَجَدُوا ما عَمِلُوا حاضِراً وَ لا یظْلِمُ رَبُّک أَحَداً). یعنی (آنچه را که انجام داده اند، حاضر مییابند و پروردگار تو به احدی ستم نمیکند).[6] عملی را که در این دنیا انجام دادهاند، در آخرت، آن را مشاهده میکنند و در برابر آن پاداش یا عقاب داده میشوند. پس جزا در آخرت، منافاتی با جزای در دنیا ندارد. اگر نگاهی اجمالی به جایگاه حضرت زهرا سلام الله علیها داشته باشیم، میبینیم خداوند متعال در عالم، جایگاهی ممتاز به ایشان عطا کرده است. حضرت صدیقه، افتخار خاندان وحی است. مقامات معنوی ائمه علیهم السّلام را، حضرت زهرا علیها السّلام نیز داراست. چنان که امام خمینی رحمت الله علیه میفرمایند: (به حسب روایات، این مقامات معنوی برای حضرت زهرا هم هست).[7] و باز در جای دیگر می فرمایند: (حضرت زهرا علیها السّلام، حقیقت انسان کامل است. تمام جلوههای ملکوتی، جبروتی، ملکی و ناسوتی، در ایشان جمع است).[8] حتی جبرئیل، این فرشته مقرّب الهی، بعد از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله بر حضرت صدیقه طاهره علیها السّلام ، نازل میشود.[9] بار دیگر امام خمینی رحمت الله علیه ، این بزرگ مرد تاریخ میفرماید: (مسأله آمدن جبرئیل، برای کسی یک مسئله ساده نیست، خیال نشود که جبرئیل برای هر کسی میآید و امکان دارد بیاید. این یک تناسب لازم است بین روح آن کسی که جبرئیل میخواهد بیاید و مقام جبرئیل که روح اعظم است).[10] حضرت زهرا سلام الله علیها تا آنجا پیش میرود که غضب او، غضب خداوند متعال و رضایت او، رضایت خداوند متعال میباشد[11] و این جز با مقام عصمت نمیسازد. با این حال مسئله ولایت و امامت، آن قدر مهم است که حضرت صدیقه طاهره سلام الله علیها وقتی می بیند که آن را از مسیر اصلی خود، منحرف کردهاند، به دفاع از ولایت برمیخیزد، هرچند در این راه به خانه ناموس خدا، تعرّض میکنند، درب خانه را میسوزانند، به ایشان سیلی میزنند و... و ایشان نیز آن گونه که در تاریخ ثبت شده، غاصبین خلافت را رسوا میکنند و با این رفتار خویش به مردم آزاداندیش جهان، میفهمانند که چه ظلم عظیمی به خاندان رسالت صورت گرفته است. برای مطالعه بیشتر میتوانید به این کتابها مراجعه کنید: 1. شرح خطبه حضرت زهرا علیها السّلام، عزّالدین حسینی زنجانی. 2. بیت الاحزان (رنجها و فریادهای فاطمه علیها السّلام)، شیخ عباس قمی. 3. زندگانی حضرت زهرا علیها السّلام، هاشم رسولی محلاتی. امام زمان علیه السّلام در یکی از نامههایشان میفرمایند: (و فی إبنه رسول الله صلی الله علیه و آله لی إسوه حسنه...؛ دختر پیامبر خدا صلی الله علیه و آله برای من، الگوی نمونهای است).[12] پینوشتها: [1]. ابن ابی الحدید، ج 19، ص 74، قاهره، داراحیاء التراث العربی، چ 2، 1385ه.ق. [2]. شرح الوسیط، ابن میثم بحرانی، ج 1، ص 634، مشهد، مجمع البحوث الإسلامیه، ط 1، 1366. [3]. فی ظلال نهج البلاغه، محمدجواد مغنیه، ج 4، ص 361، بیروت، دارالعلم للملایین، ط 1، 1972م. [4]. عدل الهی، ص 201، شهید مطهری، انتشارات صدرا، چ 8، 1374. [5]. مهدی منتظر، ص 9408، محمد جواد خراسانی، بنیاد پژوهشهای علمی فرهنگی نور الاصفیاء، چ 1، 1379. [6]. کهف، 49. [7]. حضرت زهرا سلام الله علیها در کلام ولایت، ص 11، تدوین: شیخ الاسلامی، فیلی، سازمان تحقیقات خودکفایی، بسیج، چ 1، 1376. [8]. همان، ص 12، با تلخیص و تصرّف. [9]. کافی، ج 2، ص 355، مرحوم کلینی، دفتر نشر فرهنگ اهل بیت، انتشارات مسجد، تهران. [10]. حضرت زهرا در کلام ولایت، ص 14. [11]. کتاب فاطمه علیها السّلام برترین بانو، ص 149، مرحوم شرف الدین، دارالفکر، قم، چ 5، 1372. [12]. بحار الانوار، ج 53، ص 180، به نقل از فاطمه زهرا سلام الله علیها، یاس عصمت، ص 36.
مگر در قیامت به اعمال جزا داده نمیشود که امام زمان در این جهان از ظالمان انتقام میگیرد؟
شرح پرسش:
امام علی علیه السلام میفرمایند: (روز انتقام گرفتن از ظالم، سختتر از روز ستم بر مظلوم است)، مگر انتقام از ظالم در قیامت نیست که حضرت مهدی علیه السلام میآید تا انتقام سیلی مادرشان را بگیرد؟
پاسخ:
آنچه از قرآن و روایات، برمیآید، این است که ظلم و ستم، برای انسان پشیمانی به بار میآورد و روز قیامت برای ظالم، سختتر است تا روز ستم بر مظلوم، چرا که موقع مجازات و انتقام میباشد.
ابن ابی الحدید، شارح نهج البلاغه در شرح این روایت، این طور میگوید: (چون آن روز، روز جزای کلّی و انتقام بزرگ است. نهایت کاری که ظالم در دنیا میتواند انجام دهد، کشتن دیگری است آن هم یک بار، و بعد از کشتن، دیگر نمیتواند ألم و آزار دیگری به او برساند، امّا در روز جزا، ظالم نمیمیرد تا راحت شود، بلکه عذاب او دائم و پی در پی است).[1]
ابن میثم از دیگر شارحان نهج البلاغه میگوید: (یوم المظلوم، روز قیامت است، چرا که روز انصاف و گرفتن حق مظلوم از ظالم است).[2]
و علامه مغنیه نیز میگوید: (راه گریزی برای ظالم از ظلمی که کرده، نیست، یا بهدست مظلوم، یا توسط ظالمی مثل خود این ظالم، و یا بهدست خالق که مجازاتش سختتر است).[3]
از این سؤال، برداشتهای مختلفی میتوان داشت. یکی از برداشتها این است که: در قیامت، به اعمال، جزا داده میشود. پس چرا حضرت بقیه الله ارواحنا فداه، در این جهان انتقام میگیرد؟ در جواب باید ذکر کرد که نوع مجازات در آخرت، با نوع مجازات در دنیا، متفاوت است. اصولاً مجازات بر سه گونه است:
1. مجازات قراردادی (تنبیه و عبرت).
2. مجازاتی که اثر وضعی گناه است (مکافات دنیوی).
3. مجازاتی که تجسّم خود جرم است (عذاب اخروی).
نوع اول مجازات، همان کیفرها و مقرّرات جزایی است که در جوامع بشری، به وسیله مقنّنین الهی یا غیرالهی، وضع گردیده است. فایده این گونه مجازاتها دو چیز است؛ یکی جلوگیری از تکرار جرم، بهوسیله خود مجرم، یا دیگران، از طریق رعبی که کیفر دادن ایجاد میکند. و به همین جهت میتوان این نوع از مجازات را (تنبیه) نامید. فایده دیگر، تشفّی و تسلّی خاطر ستمدیده است و این در مواردی است که از نوع جنایت و تجاوز به دیگران باشد.[4] ظلم به حضرت زهرا سلام الله علیها، ظلم به همه بشریت است.
پیامبر اکرم صلّی الله علیه و آله که اجر رسالتش را مودّت به خاندان خویش میداند، نه این اجر را نمیپردازد، بلکه آن میکنند که کردند. مسیر خلافت الهی را عوض کردند و تا ظهور حضرت مهدی علیه السلام این آب، نه این که به دریا نمیرود، بلکه به بیابان میرود و بشریت، در سرگردانی و جهالت قرار میگیرند.
چه جنایتی بالاتر از غصب خلافت الهی، ظلم به دختر پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله، غصب حق ایشان و تعرّض به خانه ناموس خداوند، میتواند باشد. این جنایت، جزا داده نشده، لذا یکی از برنامههای حضرت بقیه الله اروحنا فداه، به مجازات رساندن ظلم کنندگان به اهلبیت پیامبر اکرم صلّی الله علیه و آله میباشد.
امام صادق علیه السّلام می فرمایند: (هرگاه قائم علیه السّلام خروج کند، ذراری قتله حسین را بکشد به سبب رضایت به افعال پدران خود).
در بیان دیگری امام صادق علیه السلام فرمودند:
(هرگاه قائم، قیام کند، خداوند برگرداند هر کس که مؤمنین را اذیت کرده، در زمان خود، به همان صورتی که بودهاند، تا از ایشان دادستانی و مؤاخذه حق کند.[5]
امّا مجازاتی که در آخرت میشوند، تجسم اعمال ایشان است. قرآن کریم میفرماید: (وَ وَجَدُوا ما عَمِلُوا حاضِراً وَ لا یظْلِمُ رَبُّک أَحَداً). یعنی (آنچه را که انجام داده اند، حاضر مییابند و پروردگار تو به احدی ستم نمیکند).[6] عملی را که در این دنیا انجام دادهاند، در آخرت، آن را مشاهده میکنند و در برابر آن پاداش یا عقاب داده میشوند. پس جزا در آخرت، منافاتی با جزای در دنیا ندارد.
اگر نگاهی اجمالی به جایگاه حضرت زهرا سلام الله علیها داشته باشیم، میبینیم خداوند متعال در عالم، جایگاهی ممتاز به ایشان عطا کرده است. حضرت صدیقه، افتخار خاندان وحی است. مقامات معنوی ائمه علیهم السّلام را، حضرت زهرا علیها السّلام نیز داراست. چنان که امام خمینی رحمت الله علیه میفرمایند:
(به حسب روایات، این مقامات معنوی برای حضرت زهرا هم هست).[7]
و باز در جای دیگر می فرمایند:
(حضرت زهرا علیها السّلام، حقیقت انسان کامل است. تمام جلوههای ملکوتی، جبروتی، ملکی و ناسوتی، در ایشان جمع است).[8]
حتی جبرئیل، این فرشته مقرّب الهی، بعد از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله بر حضرت صدیقه طاهره علیها السّلام ، نازل میشود.[9] بار دیگر امام خمینی رحمت الله علیه ، این بزرگ مرد تاریخ میفرماید: (مسأله آمدن جبرئیل، برای کسی یک مسئله ساده نیست، خیال نشود که جبرئیل برای هر کسی میآید و امکان دارد بیاید. این یک تناسب لازم است بین روح آن کسی که جبرئیل میخواهد بیاید و مقام جبرئیل که روح اعظم است).[10]
حضرت زهرا سلام الله علیها تا آنجا پیش میرود که غضب او، غضب خداوند متعال و رضایت او، رضایت خداوند متعال میباشد[11] و این جز با مقام عصمت نمیسازد. با این حال مسئله ولایت و امامت، آن قدر مهم است که حضرت صدیقه طاهره سلام الله علیها وقتی می بیند که آن را از مسیر اصلی خود، منحرف کردهاند، به دفاع از ولایت برمیخیزد، هرچند در این راه به خانه ناموس خدا، تعرّض میکنند، درب خانه را میسوزانند، به ایشان سیلی میزنند و... و ایشان نیز آن گونه که در تاریخ ثبت شده، غاصبین خلافت را رسوا میکنند و با این رفتار خویش به مردم آزاداندیش جهان، میفهمانند که چه ظلم عظیمی به خاندان رسالت صورت گرفته است.
برای مطالعه بیشتر میتوانید به این کتابها مراجعه کنید:
1. شرح خطبه حضرت زهرا علیها السّلام، عزّالدین حسینی زنجانی.
2. بیت الاحزان (رنجها و فریادهای فاطمه علیها السّلام)، شیخ عباس قمی.
3. زندگانی حضرت زهرا علیها السّلام، هاشم رسولی محلاتی.
امام زمان علیه السّلام در یکی از نامههایشان میفرمایند:
(و فی إبنه رسول الله صلی الله علیه و آله لی إسوه حسنه...؛ دختر پیامبر خدا صلی الله علیه و آله برای من، الگوی نمونهای است).[12]
پینوشتها:
[1]. ابن ابی الحدید، ج 19، ص 74، قاهره، داراحیاء التراث العربی، چ 2، 1385ه.ق.
[2]. شرح الوسیط، ابن میثم بحرانی، ج 1، ص 634، مشهد، مجمع البحوث الإسلامیه، ط 1، 1366.
[3]. فی ظلال نهج البلاغه، محمدجواد مغنیه، ج 4، ص 361، بیروت، دارالعلم للملایین، ط 1، 1972م.
[4]. عدل الهی، ص 201، شهید مطهری، انتشارات صدرا، چ 8، 1374.
[5]. مهدی منتظر، ص 9408، محمد جواد خراسانی، بنیاد پژوهشهای علمی فرهنگی نور الاصفیاء، چ 1، 1379.
[6]. کهف، 49.
[7]. حضرت زهرا سلام الله علیها در کلام ولایت، ص 11، تدوین: شیخ الاسلامی، فیلی، سازمان تحقیقات خودکفایی، بسیج، چ 1، 1376.
[8]. همان، ص 12، با تلخیص و تصرّف.
[9]. کافی، ج 2، ص 355، مرحوم کلینی، دفتر نشر فرهنگ اهل بیت، انتشارات مسجد، تهران.
[10]. حضرت زهرا در کلام ولایت، ص 14.
[11]. کتاب فاطمه علیها السّلام برترین بانو، ص 149، مرحوم شرف الدین، دارالفکر، قم، چ 5، 1372.
[12]. بحار الانوار، ج 53، ص 180، به نقل از فاطمه زهرا سلام الله علیها، یاس عصمت، ص 36.
- [سایر] امام زمان (عج) چگونه از دشمنان اهلبیت (ع) انتقام میگیرند؟
- [سایر] شیوه و رفتار امام زمان (ع) با ظالمان و دشمنان چگونه خواهد بود ؟
- [سایر] آیا در موقع ظهور امام زمان(ع)، حضرت از قاتلین مادرشان انتقام می گیرند؟
- [سایر] امام زمان (عج) چگونه از قاتلان امام حسین (ع) که مرده اند، انتقام می گیرد؟
- [سایر] این که امام زمان (عج)، انتقام خون امام حسین (ع) را میگیرند به چه معناست؟
- [سایر] آیا حضرت مهدی(علیه السلام) بعد از ظهور از دشمنان انتقام می گیرند ؟
- [سایر] سلام اگر امام زمان ظهور کند چه میشود ایا قیامت برپا میشود و ما همه زنده میشویم یا خیر و 313 یار امام چه کسانی خواهند بود یا ایا امام زمان بر جهان حکومت خواهند کرد من خیلی دوست داشتم آن زمان بودم و امام زمان را میدیدم و یارشان میشدم تا با بدی ها مبارزه کنیم با تشکر از شما
- [سایر] چرا اگر امام زمان نباشد وضع جهان به هم میخورد؟
- [سایر] آیا پیامبر (ص) مظهر رحمت بود و امام زمان (عج) مظهر انتقام است؟
- [سایر] امام زمان (عج) چگونه از قاتلان اهلبیت (ع) که قرنها پیش مردهاند انتقام میگیرند؟
- [آیت الله نوری همدانی] در زمان غیبت ولّی عَصْر ( عج ) که نماز جمعه واجب تَعْیینی نیست ، خرید و فروش و سایر معاملات ، پس از اذان جمعه حرام نیست .
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . مسلمانان باید در مورد اشخاص مجهول که ملبس به لباس علما و طلاب هستند تحقیق نمایند اگر به مقامی دیگر غیر از مقام علما و مجتهدین که نواب حضرت ولی عصر عجل الله تعالی فرجه می باشند ارتباط داشته باشند از آنها کناره گرفته و از ضلالت و اضلال آن ها بپرهیزند.
- [آیت الله نوری همدانی] در زمان غیبت ولیّ عصر (عج ) نماز جمعه واجب تَخییری است ( یعنی مُکَلَّفْ می تواند روز جمعه بجای نماز ظهر نماز جمعه بخواند ) ولی جمعه اَفْضَلْ است وظهر اَحْوَط واحتیاط بیشتر در آن است که هر دو را بجا آورند .
- [آیت الله فاضل لنکرانی] در زمان غیبت ولی عصر (عج) نماز جمعه واجب تخییری است (یعنی مکلّف می تواند روز جمعه به جای نماز ظهر نماز جمعه بخواند) ولی جمعه افضل است و ظهر احوط و احتیاط بیشتر در آن است که هردو را بجا آورد.
- [آیت الله جوادی آملی] .دریافت کننده خمس، امام ( ع)و در غیبت آن , فقیه جامع الشرایط و حاکم شرع است و مکلف , بدون اجازه از آنان نمی تواند آن را به موارد مصرف برساند . به تعبیر دیگر , همه خمس , اعم از سهم امام ( ع) و سهم سادات, در اختیار منصب امامت (شخصیت حقوقی) است. در زمان غیبت حضرت ولیّ عصر (عج) ،فقیه جامع الشرایط, جانشین شخصیت حقوقیِ امامت است، بنابراین در زمان غیبت باید تمام خمس را به فقیه جامع الشرای ط تحویل داد و هرگونه دخل و ت صرف در خمس (سهم امام( ع) و سهم سادات) باید با اجازه او باشد.
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . "أَشْهَدُ أَنَّ عَلِیّاً وَلِیُّ الله"جزو اذان و اقامه نیست، ولی خوب است بعد از "أَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّداً رَسوُلُ الله"، به قصد قربت گفته شود. اللهُ أکْبَرُ خدای تعالی بزرگتر از آن است که او را وصف کنند. أَشْهَدُ أَنْ لا إِلَهَ إِلاَّ الله شهادت می دهم که نیست خدایی جز خدای یکتا و بی همتا. أَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّداً رَسوُلُ الله شهادت می دهم که حضرت محمد بن عبدالله صلی الله علیه و آله پیغمبر و فرستاده خداست. أَشْهَدُ أَنَّ عَلِیّاً أمِیرَ المُؤمِنینَ وَلِیُّ الله شهادت می دهم که حضرت علی علیه السلام أمیرالمؤمنین و ولی خدا بر همه خلق است. حَیَّ عَلَی الصَّلاَة بشتاب برای نماز. حَیَّ عَلَی الْفَلاَح بشتاب برای رستگاری. حَیَّ عَلی خَیْرِ الْعَمَل بشتاب برای بهترین کارها که نماز است. قَد قامَتِ الصَّلاَة به تحقیق نماز برپا شد. لا إلَهَ إِلاَّ الله نیست خدایی مگر خدای یکتا و بی همتا.
- [آیت الله بروجردی] (اَشْهَدُ اَنَّ عَلِیاً وَلِی اللهِ) جزء اذان و اقامه نیست، ولی خوب است بعد از (اَشْهَدُ اَنَّ مُحَمَّداً رسُولُ اللهِ) به قصد قربت گفته شود.ترجمهی اذان و اقامه(اللهُ اکبر): یعنی خدای تعالی بزرگتر از آن است که او را وصف کنند.(اَشْهَدُ اَنْ لا اِلهَ الا اللهُ): یعنی شهادت میدهم که غیر خدایی که یکتا و بیهمتاست خدای دیگری سزاوار پرستش نیست.(اَشْهَدُ اَنَّ مُحَمَّداً رسُولُ اللهِ): یعنی شهادت میدهم که حضرت محمّد بن عبدالله) ص) پیغمبر و فرستادة خدا است.(اَشْهَدُ اَنَّ عَلیا اَمیرَالمؤمنینَ وَلِی اللهِ): یعنی شهادت میدهم که حضرت علی (علیه الصلوة و السلام)، امیرالمؤمنین و ولی خدا بر همهی خلق است.(حَی عَلَی الصَّلوة): یعنی بشتاب برای نماز.(حَی عَلَی الفَلاحِ): یعنی بشتاب برای رستگاری.(حَی عَلَی خَیرِ العَمَلِ): یعنی بشتاب برای بهترین کارها که نماز است.(قَد قامَتِ الصَّلوة): یعنی به تحقیق نماز بر پا شد.(لا اِلهَ اِلاَّ الله): یعنی خدایی سزاوار پرستش نیست مگر خدایی که یکتا و بیهمتا است.
- [آیت الله مظاهری] مکروه است که در گریه بر میّت صدا را خیلی بلند کنند. ______ 1) آیا تو بر پیمانی - که با آن ما را ترک کردی - وفاداری؟ پیمان بر شهادت به اینکه نیست خدایی غیر از خداوند متعال، او که یکتاست و شریکی برای او نیست و به اینکه محمد صلی الله علیه وآله وسلم بنده و رسول اوست و سید پیامبران و خاتم آنان است و به اینکه علی علیه السلام امیر مومنان و سید امامان و امامی است که خداوند متعال، فرمانبرداری از او را بر همه عالمیان واجب فرموده است و به اینکه حسن و حسین و علی بن الحسین و محمد بن علی و جعفر بن محمد و موسی بن جعفر و علی بن موسی و محمد بن علی و علی بن محمد و حسن بن علی و قائم آل محمد - که درودهای خداوند بر آنان باد - امامان مومنان و حجّتهای خداوند بر همه خلائق و امامان تو هستند، که پیشروان هدایت و نیکوکاری هستند. 2) هنگامی که دو فرشته نزدیک به خداوند (نکیر و منکر) که فرستادگان از جانب خدای متعالند، به سوی تو آمدند و از تو در مورد خدایت و پیامبرت و دینت و کتابت و قبلهات و امامانت سوال کردند،پس نترس و اندوهگین نشو و در جواب آنان بگو: خداوند، پروردگار من و محمد صلی الله علیه وآله وسلم، پیامبر من و اسلام، دین من و قرآن، کتاب من و کعبه، قبله من و امیر مومنان علی بن ابی طالب، امام من و حسن بن علی، امام من و حسین بن علی، امام من و زین العابدین، امام من و محمد باقر، امام من و جعفر صادق، امام من، و موسی کاظم، امام من و علی رضا، امام من و محمد جواد امام من و علی هادی، امام من و حسن عسکری، امام من و حجّت منتظَر، امام من میباشند، اینان - که درودهای خداوند بر آنان باد - امامان و سروران و رهبران و شفیعان من میباشند، در دنیا و آخرت به آنان دوستی میورزم و از دشمنان آنان دوری میجویم، سپس بدان ای فلان فرزند فلان. 3) بدرستی که خداوند متعال، بهترین پروردگار و محمد صلی الله علیه وآله وسلم، بهترین پیامبر و امیر مومنان علی بن ابی طالب و فرزندان معصوم او یعنی دوازده امام، بهترین امامان هستند و آنچه را محمد صلی الله علیه وآله وسلم آورده است حقّ است و مرگ حقّ است و سوال منکر و نکیر در قبر حقّ است و برانگیخته شدن (برای روز قیامت)، حقّ است و رستاخیز، حقّ است و صراط، حقّ است و میزان (اعمال)، حقّ است و تطایر کتب، حقّ است و بهشت، حقّ است و جهنم، حقّ است و آن ساعت معهود (روز قیامت)، خواهد آمد و هیچ تردیدی در آن نیست و به تحقیق خداوند متعال کسانی را، که در قبرها هستند، بر خواهد انگیخت. 4) خداوند تو را بر قول ثابت، پایدار فرماید و به راه مستقیم هدایت فرماید و بین تو و امامان تو در جایگاهی از رحمتش، شناخت ایجاد فرماید. 5) خداوندا زمین را از دو پهلوی او گشاده گردان و روح او را بسوی خودت بالا بر و او را با برهانی از خودت روبرو گردان، خداوندا (درخواست میکنیم)عفو تو را، عفو تو را. 6) خداوندا زمین را از دو پهلوی او گشاده گردان و روح او را بسوی خودت بالا بر و او را از جانب خودت با رضوان روبرو کن و قبر او را از بخشایش خودت آرام فرما، رحمتی که بوسیله آن از مهربانی هر کس دیگری بی نیاز گردد.
- [امام خمینی] "اشهد ان علیا ولی الله" جزو اذان و اقامه نیست، ولی خوب است بعداز "اشهد ان محمدا رسول الله" به قصد قربت گفته شود. ترجمه اذان و اقامه "الله اکبر" یعنی خدای تعالی بزرگتر از آن است که او را وصف کنند."اشهد ان لا اله الا الله" یعنی شهادت می دهم که غیر خدایی که یکتا و بی همتا است، خدای دیگری سزاوار پرستش نیست. "اشهد ان محمدا رسول الله" یعنی شهادت می دهم که حضرت محمد بن عبد الله صلی الله علیه و آله و سلم، پیغمبر و فرستاده خدا است. "اشهد ان علیا امیر المؤمنین ولی الله" یعنی شهادت می دهم که حضرت علی علیه الصلاة و السلام، امیر المؤمنین و ولی خدا بر همه خلق است. "حی علی الصلاه"یعنی بشتاب برای نماز. "حی علی الفلاح" یعنی بشتاب برای رستگاری. "حی علی خیرالعمل" یعنی بشتاب برای بهترین کارها که نماز است. "قد قامت الصلاه" یعنی به تحقیق نماز برپا شد. "لا اله الا الله" یعنی خدایی سزاوار پرستش نیست مگر خدایی که یکتا و بی همتا است.
- [آیت الله اردبیلی] مستحب است نام خوبی برای نوزاد انتخاب نمایند و بهترین نامها، نامی است که معنای بندگی خداوند را برساند، مانند: (عبداللّه) و (عبدالرحیم) و (عبدالکریم)، یا نامهای انبیای عظام و ائمه معصومین علیهمالسلام به ویژه نام (محّمد) و (علی) را برای پسر برگزینند و برای دختر نامهای زنان صالح و شایسته به ویژه نام (فاطمه) بهتر است. حضرت امام صادق علیهالسلام از رسول اللّه صلیاللهعلیهوآلهوسلم نقل میکنند که آن حضرت فرمودند: (نامهای خوب را انتخاب کنید، زیرا شما را در قیامت با همان نامها مخاطب میسازند.)(1)