بقیه الله
بقیة اللّه، تعبیری قرآنی و در آموزه‌های شیعی از القاب آخرین امام شیعه اثنی عشری است. این ترکیب، در کتابت قرآن کریم به صورت «بَقیتُ الله» ضبط شده است.
چرا به امام زمان (عج)، «بقیة الله» میگویند؟
تعبیر بقیة الله در قرآن کریم به این صورت آمده است: (بقیة الله خیر لکم ان کنتم مؤمنین؛ اگر ایمان دارید، [بدانید که] آنچه خداوند [برای شما] باقی گذاشته، برایتان بهتر است.)(هود 86/11:) مرحوم علامه طباطبایی (ره) با توجه به این که این عبارت جزو توصیه ‌های حضرت شعیب (ع) مبنی بر پرهیز از کم فروشی و... است، می‌فرماید: کلمه‌ی (بقیه) به معنای (باقی مانده) است و مراد از آن، سودی می ‌باشد که پس از پایان معامله برای فروشنده باقی می‌ ماند. آیه اشاره دارد: آن سود و رنجی که در معاملات مورد قبول خدا باقی می ‌ماند، برای انسان نیکوتر از سودی است که با گناه و تقلب و حیله به دست می‌ آید. (ترجمه‌ی تفسیر المیزان، ج 10، ص 544، نقل به مضمون) اما علت این که امام زمان (عج) را (بقیة الله) می گویند، این است که: اولا: در پاره‌ ای از احادیث اشاره شده که ایشان باقی مانده‌ی حجت‌های خدا در زمین است. چنان که از امیرالمؤمنین (ع) روایت شده که در وصف امام زمان (عج) فرموده اند: (بقیة من بقایا حجته و خلیفة من خلائف انبیاءه؛ باقی مانده‌ای از بقایای حجت‌های خدا و جانشینی از جانشینان پیامبرانش) (نهج‌البلاغه، خطبه‌ی 182) ثانیا: در احادیث مربوط به ظهور ایشان آمده است که در هنگام ظهور، پشت به کعبه می ‌کند و در جمع 313 یاران اول خود قرار می ‌گیرد. اولین چیزی که می ‌فرماید، قرائت آیه‌ی: (بقیة الله خیر لکم ان کنتم مؤمنین) است. سپس می ‌فرماید: (أنا بقیة الله و حجته و خلیفته علیکم) و هر کسی که می‌ خواهد به او سلام دهد، می ‌گوید: (یا بقیة الله فی أرضه) (منتخب الأثر، ص 292: امام باقر (ع) فرمودند: فعند ذلک خروج قائمنا، فاذا خرج أسند ظهره الی الکعبه و اجتمع الیه ثلاثمائة و ثلاثة عشر رجلا، فأول ما ینطق به هذه الآیة (بقیة الله خیر لکم ان کنتم مؤمنین)؛ ثم یقول: أنا بقیة الله و حجته و خلیفته علیکم، فلا یسلم علیه مسلم الا قال: السلام علیک یا بقیة الله فی أرضه) خلاصه این که: ظاهرا چون ایشان آخرین حجت الهی و باقی مانده‌ی تمامی تلاش‌های انبیا و اولیا در راه اشاعه‌ی کلمة الله و برقراری عدالت در جهان است، ایشان را بقیة الله می‌خوانند.
تعبیر بقیة الله در قرآن کریم به این صورت آمده است: (بقیة الله خیر لکم ان کنتم مؤمنین؛ اگر ایمان دارید، [بدانید که] آنچه خداوند [برای شما] باقی گذاشته، برایتان بهتر است.)(هود 86/11:) مرحوم علامه طباطبایی (ره) با توجه به این که این عبارت جزو توصیه ‌های حضرت شعیب (ع) مبنی بر پرهیز از کم فروشی و... است، می‌فرماید: کلمه‌ی (بقیه) به معنای (باقی مانده) است و مراد از آن، سودی می ‌باشد که پس از پایان معامله برای فروشنده باقی می‌ ماند. آیه اشاره دارد: آن سود و رنجی که در معاملات مورد قبول خدا باقی می ‌ماند، برای انسان نیکوتر از سودی است که با گناه و تقلب و حیله به دست می‌ آید. (ترجمه‌ی تفسیر المیزان، ج 10، ص 544، نقل به مضمون) اما علت این که امام زمان (عج) را (بقیة الله) می گویند، این است که: اولا: در پاره‌ ای از احادیث اشاره شده که ایشان باقی مانده‌ی حجت‌های خدا در زمین است. چنان که از امیرالمؤمنین (ع) روایت شده که در وصف امام زمان (عج) فرموده اند: (بقیة من بقایا حجته و خلیفة من خلائف انبیاءه؛ باقی مانده‌ای از بقایای حجت‌های خدا و جانشینی از جانشینان پیامبرانش) (نهج‌البلاغه، خطبه‌ی 182) ثانیا: در احادیث مربوط به ظهور ایشان آمده است که در هنگام ظهور، پشت به کعبه می ‌کند و در جمع 313 یاران اول خود قرار می ‌گیرد. اولین چیزی که می ‌فرماید، قرائت آیه‌ی: (بقیة الله خیر لکم ان کنتم مؤمنین) است. سپس می ‌فرماید: (أنا بقیة الله و حجته و خلیفته علیکم) و هر کسی که می‌ خواهد به او سلام دهد، می ‌گوید: (یا بقیة الله فی أرضه) (منتخب الأثر، ص 292: امام باقر (ع) فرمودند: فعند ذلک خروج قائمنا، فاذا خرج أسند ظهره الی الکعبه و اجتمع الیه ثلاثمائة و ثلاثة عشر رجلا، فأول ما ینطق به هذه الآیة (بقیة الله خیر لکم ان کنتم مؤمنین)؛ ثم یقول: أنا بقیة الله و حجته و خلیفته علیکم، فلا یسلم علیه مسلم الا قال: السلام علیک یا بقیة الله فی أرضه) خلاصه این که: ظاهرا چون ایشان آخرین حجت الهی و باقی مانده‌ی تمامی تلاش‌های انبیا و اولیا در راه اشاعه‌ی کلمة الله و برقراری عدالت در جهان است، ایشان را بقیة الله می‌خوانند.
پاسخ:
تعبیر بقیة الله در قرآن کریم به این صورت آمده است:
(بقیة الله خیر لکم ان کنتم مؤمنین؛ اگر ایمان دارید، [بدانید که] آنچه خداوند [برای شما] باقی گذاشته، برایتان بهتر است.)(هود 86/11:)
مرحوم علامه طباطبایی (ره) با توجه به این که این عبارت جزو توصیه های حضرت شعیب (ع) مبنی بر پرهیز از کم فروشی و... است، می‌‌فرماید: کلمه‌‌ی (بقیه) به معنای (باقی مانده) است و مراد از آن، سودی می باشد که پس از پایان معامله برای فروشنده باقی می ماند. آیه اشاره دارد: آن سود و رنجی که در معاملات مورد قبول خدا باقی می ماند، برای انسان نیکوتر از سودی است که با گناه و تقلب و حیله به دست می آید. (ترجمه‌‌ی تفسیر المیزان، ج 10، ص 544، نقل به مضمون)
اما علت این که امام زمان (عج) را (بقیة الله) می گویند، این است که:
اولا: در پاره ای از احادیث اشاره شده که ایشان باقی مانده‌‌ی حجت‌‌های خدا در زمین است. چنان که از امیرالمؤمنین (ع) روایت شده که در وصف امام زمان (عج) فرموده اند: (بقیة من بقایا حجته و خلیفة من خلائف انبیاءه؛ باقی مانده‌‌ای از بقایای حجت‌‌های خدا و جانشینی از جانشینان پیامبرانش) (نهج‌‌البلاغه، خطبه‌‌ی 182) ثانیا: در احادیث مربوط به ظهور ایشان آمده است که در هنگام ظهور، پشت به کعبه می کند و در جمع 313 یاران اول خود قرار می گیرد. اولین چیزی که می فرماید، قرائت آیه‌‌ی: (بقیة الله خیر لکم ان کنتم مؤمنین) است. سپس می فرماید: (أنا بقیة الله و حجته و خلیفته علیکم) و هر کسی که می خواهد به او سلام دهد، می گوید: (یا بقیة الله فی أرضه) (منتخب الأثر، ص 292: امام باقر (ع) فرمودند: فعند ذلک خروج قائمنا، فاذا خرج أسند ظهره الی الکعبه و اجتمع الیه ثلاثمائة و ثلاثة عشر رجلا، فأول ما ینطق به هذه الآیة (بقیة الله خیر لکم ان کنتم مؤمنین)؛ ثم یقول: أنا بقیة الله و حجته و خلیفته علیکم، فلا یسلم علیه مسلم الا قال: السلام علیک یا بقیة الله فی أرضه)
خلاصه این که:
ظاهرا چون ایشان آخرین حجت الهی و باقی مانده‌‌ی تمامی تلاش‌‌های انبیا و اولیا در راه اشاعه‌‌ی کلمة الله و برقراری عدالت در جهان است، ایشان را بقیة الله می‌‌خوانند.
- [سایر] آیا این دعای سطحی که ما بعد از نماز برای ظهور امام زمان«عج» می خوانیم تأثیری هم در ظهور آقا امام زمان«عج» خواهد داشت؟
- [سایر] «سراج الله» که از القاب امام زمان (عج) است، به چه معناست؟
- [سایر] «سبیل الله» که از القاب امام زمان (عج) است، به چه معناست؟
- [سایر] «سیف الله» که از القاب امام زمان (عج) است، به چه معناست؟
- [سایر] «سَیّد» که از القاب امام زمان (عج) است، به چه معناست؟
- [سایر] «سابق» که از القاب امام زمان (عج) است، به چه معناست؟
- [سایر] حدیث «کشتی نجات بودن اهلبیت»، چگونه بر وجود امام زمان (عج) دلالت دارد؟
- [سایر] «سلالة النبوة» که از القاب امام زمان (عج) است، به چه معناست؟
- [سایر] «ساعة» که از القاب امام زمان (عج) است، به چه معناست؟
- [سایر] برای دیدار امام زمان « عج » چه کارهایی را باید انجام داد ؟
- [آیت الله نوری همدانی] در زمان غیبت ولّی عَصْر ( عج ) که نماز جمعه واجب تَعْیینی نیست ، خرید و فروش و سایر معاملات ، پس از اذان جمعه حرام نیست .
- [آیت الله نوری همدانی] در زمان غیبت ولیّ عصر (عج ) نماز جمعه واجب تَخییری است ( یعنی مُکَلَّفْ می تواند روز جمعه بجای نماز ظهر نماز جمعه بخواند ) ولی جمعه اَفْضَلْ است وظهر اَحْوَط واحتیاط بیشتر در آن است که هر دو را بجا آورند .
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . مسلمانان باید در مورد اشخاص مجهول که ملبس به لباس علما و طلاب هستند تحقیق نمایند اگر به مقامی دیگر غیر از مقام علما و مجتهدین که نواب حضرت ولی عصر عجل الله تعالی فرجه می باشند ارتباط داشته باشند از آنها کناره گرفته و از ضلالت و اضلال آن ها بپرهیزند.
- [آیت الله فاضل لنکرانی] در زمان غیبت ولی عصر (عج) نماز جمعه واجب تخییری است (یعنی مکلّف می تواند روز جمعه به جای نماز ظهر نماز جمعه بخواند) ولی جمعه افضل است و ظهر احوط و احتیاط بیشتر در آن است که هردو را بجا آورد.
- [آیت الله جوادی آملی] .دریافت کننده خمس، امام ( ع)و در غیبت آن , فقیه جامع الشرایط و حاکم شرع است و مکلف , بدون اجازه از آنان نمی تواند آن را به موارد مصرف برساند . به تعبیر دیگر , همه خمس , اعم از سهم امام ( ع) و سهم سادات, در اختیار منصب امامت (شخصیت حقوقی) است. در زمان غیبت حضرت ولیّ عصر (عج) ،فقیه جامع الشرایط, جانشین شخصیت حقوقیِ امامت است، بنابراین در زمان غیبت باید تمام خمس را به فقیه جامع الشرای ط تحویل داد و هرگونه دخل و ت صرف در خمس (سهم امام( ع) و سهم سادات) باید با اجازه او باشد.
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . "أَشْهَدُ أَنَّ عَلِیّاً وَلِیُّ الله"جزو اذان و اقامه نیست، ولی خوب است بعد از "أَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّداً رَسوُلُ الله"، به قصد قربت گفته شود. اللهُ أکْبَرُ خدای تعالی بزرگتر از آن است که او را وصف کنند. أَشْهَدُ أَنْ لا إِلَهَ إِلاَّ الله شهادت می دهم که نیست خدایی جز خدای یکتا و بی همتا. أَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّداً رَسوُلُ الله شهادت می دهم که حضرت محمد بن عبدالله صلی الله علیه و آله پیغمبر و فرستاده خداست. أَشْهَدُ أَنَّ عَلِیّاً أمِیرَ المُؤمِنینَ وَلِیُّ الله شهادت می دهم که حضرت علی علیه السلام أمیرالمؤمنین و ولی خدا بر همه خلق است. حَیَّ عَلَی الصَّلاَة بشتاب برای نماز. حَیَّ عَلَی الْفَلاَح بشتاب برای رستگاری. حَیَّ عَلی خَیْرِ الْعَمَل بشتاب برای بهترین کارها که نماز است. قَد قامَتِ الصَّلاَة به تحقیق نماز برپا شد. لا إلَهَ إِلاَّ الله نیست خدایی مگر خدای یکتا و بی همتا.
- [آیت الله بروجردی] (اَشْهَدُ اَنَّ عَلِیاً وَلِی اللهِ) جزء اذان و اقامه نیست، ولی خوب است بعد از (اَشْهَدُ اَنَّ مُحَمَّداً رسُولُ اللهِ) به قصد قربت گفته شود.ترجمه‌‌ی اذان و اقامه(اللهُ اکبر): یعنی خدای تعالی بزرگتر از آن است که او را وصف کنند.(اَشْهَدُ اَنْ لا اِلهَ الا اللهُ): یعنی شهادت میدهم که غیر خدایی که یکتا و بیهمتاست خدای دیگری سزاوار پرستش نیست.(اَشْهَدُ اَنَّ مُحَمَّداً رسُولُ اللهِ): یعنی شهادت میدهم که حضرت محمّد بن عبدالله) ص) پیغمبر و فرستادة خدا است.(اَشْهَدُ اَنَّ عَلیا اَمیرَالمؤمنینَ وَلِی اللهِ): یعنی شهادت میدهم که حضرت علی (علیه الصلوة و السلام)، امیرالمؤمنین و ولی خدا بر همهی خلق است.(حَی عَلَی الصَّلوة): یعنی بشتاب برای نماز.(حَی عَلَی الفَلاحِ): یعنی بشتاب برای رستگاری.(حَی عَلَی خَیرِ العَمَلِ): یعنی بشتاب برای بهترین کارها که نماز است.(قَد قامَتِ الصَّلوة): یعنی به تحقیق نماز بر پا شد.(لا اِلهَ اِلاَّ الله): یعنی خدایی سزاوار پرستش نیست مگر خدایی که یکتا و بیهمتا است.
- [امام خمینی] "اشهد ان علیا ولی الله" جزو اذان و اقامه نیست، ولی خوب است بعداز "اشهد ان محمدا رسول الله" به قصد قربت گفته شود. ترجمه اذان و اقامه "الله اکبر" یعنی خدای تعالی بزرگتر از آن است که او را وصف کنند."اشهد ان لا اله الا الله" یعنی شهادت می دهم که غیر خدایی که یکتا و بی همتا است، خدای دیگری سزاوار پرستش نیست. "اشهد ان محمدا رسول الله" یعنی شهادت می دهم که حضرت محمد بن عبد الله صلی الله علیه و آله و سلم، پیغمبر و فرستاده خدا است. "اشهد ان علیا امیر المؤمنین ولی الله" یعنی شهادت می دهم که حضرت علی علیه الصلاة و السلام، امیر المؤمنین و ولی خدا بر همه خلق است. "حی علی الصلاه"یعنی بشتاب برای نماز. "حی علی الفلاح" یعنی بشتاب برای رستگاری. "حی علی خیرالعمل" یعنی بشتاب برای بهترین کارها که نماز است. "قد قامت الصلاه" یعنی به تحقیق نماز برپا شد. "لا اله الا الله" یعنی خدایی سزاوار پرستش نیست مگر خدایی که یکتا و بی همتا است.
- [آیت الله نوری همدانی] اشهدً انّ علیاً ولیً اللهِ جزء اذان و اقامه نیست ولی خوب است بعد از اشهدً انّ محمداً رسولُ اللهِ ، به قصد قربت گفته شود . و چون در امثال زمان ما ، شعا ر تشیع محسوب می شود در هر جا که اظهار این شعار مستحسن و لازم باشد ، گفتن آن هم مستحسن و لازم است . ترجمه اذان و اقامه اللهَ اکبرً یعنی خدای تعالی بزرگتر از آن است که او را وصف کنند اشهدً ان لا الهَ الاّ اللهً یعنی شهادت می دهم که غیر خدائی که یکتا و بی همتا است خدای دیگر سزاوار پرستش نیست . اشَهدً انّ محمداً رسولُ اللهِ یعنی شهادت می دهم که حضرت محمد بن عبدالله صلی علیه و آله و سلم پیغمبر و فرستادة خداست . اشهدً ان علیاً امیر المؤمنینَ ولیّ الله یعنی شهادت می دهم که حضرت علی (علیه الصلاهَ و السلام ) امیر المؤمنین ولی خدا بر همة خلق است حیّ علیَ الصلاهِ یعنی بشتاب برای نماز . حیّ علی الفلاحِ یعنی بشتاب برای رستگاری . حیّ علی خیرِ العملِ یعنی بشتاب برای بهترین کارها که نماز است . قَد قامتِ الصلاهُ یعنی بتحقیق نماز بر پا شد . لا الهَ الاّ اللهُ یعنی خدائی سزاوار پرستش نیست مگر خدائی که یکتا و بی همتا است .
- [آیت الله میرزا جواد تبریزی] اشهد ان علیا ولی اللّه جزو اذان و اقامه نیست؛ ولی خوب است بعد از اشهد ان محمدا رسول اللّه به قصد قربت گفته شود. ترجمه اذان و اقامه اللّه اکبر: یعنی خدای تعالی بزرگتر از آن است که او را وصف کنند. اشهد ان لا اله الا اللّه: یعنی شهادت می دهم که خدائی سزاوار پرستش نیست جز خدائی که یکتا و بی همتا است. اشهد ان محمدا رسول اللّه: یعنی شهادت می دهم که حضرت محمد بن عبداللّه (ص) پیغمبر و فرستاده خدا است. اشهد ان علیا امیر المؤمنین ولی اللّه: یعنی شهادت می دهم که حضرت علی علیه الصلاه و السلام امیر مؤمنین و ولی خدا بر همه خلق است. حی علی الصلاه: یعنی بشتاب برای نماز. حی علی الفلاح: یعنی بشتاب برای رستگاری. حی علی خیر العمل: یعنی بشتاب برای بهترین کارها که نماز است. قد قامت الصلاه: یعنی به تحقیق نماز بر پا شد. لا اله الا اللّه: یعنی خدائی سزاوار پرستش نیست مگر خدائی که یکتا و بی همتا است.