از نظر شیعه زیارت بیت الله الحرام دارای اهمیت است اما این گونه نیست، که بالاترین ثواب ها مربوط به این عمل باشد. در کتاب های اهل سنت نیز به نقل از رسول الله -صلی الله علیه وآاله - آمده است که:(هر کس صد بار صبح و صدربار شب تسبیح خدا گوید مانند کسی است که صد حج بجا آورده است.(1) عامه در توجیه این حدیث چه میگویند؟! حدیثی که حسن شمرده شده است. بعضی از علمای عامه گفتهاند: این حدیث دلالت دارد که ذکر گفتن با حضور قلب با همه آسانی که دارد، از عبادات سختی که در حال غفلت انجام شود، با فضیلت تر است).(2) یا در حدیثی دیگر آمده است که (مبارزهای که علی بن ابیطالب-ع-با عمرو بن عبدود، در روز خندق انجام داد، از اعمال امت من تا روز قیامت، با فضیلت تر است)(3) این حدیث در کتب ما نیز آمده است، و در روایات ما اشاره شده است که این فضیلت از آن رو است، که در آن روز همه کفر در مقابل همه اسلام قرار گرفته بود. و عمل امام علی علیه السّلام موجب پیروزی اسلام شد. از این حدیث نتیجه میگیریم هر عملی که موجب رشد، و پیروزی اسلام و پیشبرد اهداف اسلام شود ممکن است، با توجه به خلوص نیت عامل آن ثواب های بیشمار دریافت کند. و از حدیث اول نیز نتیجه میگیریم که یک عمل کم و اندک که با توجه و حضور قلب انجام شود، ممکن است به اندازه یک عمل بسیار مهم و دشوار که با غفلت یا کمی حضور قلب، انجام میشود ثواب داشته باشد بلکه بیشتر از آن. پس این طور نیست که زیارت بیت الله باید همیشه و همه جا ازهمه اعمال ثواب بیشتری داشته باشد.
اما مطلب اصلی. چگونه میتوان پذیرفت که طبق عقیده شیعه زیارت امام حسین از زیارت بیت الله ثوابش بیشتر است؟
برای پذیرش عقیده شیعه یا حداقل بعید نشمردن آن نکاتی لازم است بیان شود.
1. فکر نشود، وقتی شیعه زیارت امام حسین را مهم شمرده از فضیلت زیارت بیت الله غافل است، خیر، از این رو ماه مبارک رمضان که ماه استجابت دعاها میباشد. دعاهای زیادی از سوی امامان معصوم-علیهم السلام- رسیده است شاید در کمتر دعایی باشد که در آن از خدا توفیق زیارت خانه خدا نیامده باشد. بلکه در بعضی از آن ها آمده است که زیارت هر سالی را نصیب کند.(4) و معلوم است که زیارت واجب یک بار است و اگر هر سالی آن را میخواهیم آن زیارت مستحبی میباشد وبه خاطرثواب زیادش خواسته می شود.
2. این مقایسه که در احادیث ائمه علیهم السّلام آمده، مقایسه بین واجب و مستحب نیست، یعنی این طور نیست که فکر شود شیعه زیارت امام حسین-علیه السّلام را بر زیارت واجب بیت الله ترجیح میدهد.اهمیت به جا آوردن حج واجب در نظر شیعه آن قدر زیاد است. که طبق روایات رسیده از معصومین-ع- اگر کسی بدون داشتن عذر و مانع آن را ترک کند و بمیرد یهودی یا نصرانی مرده است. (5) بنابراین ترک آن بدون عذر موجب میشود انسان غیر مسلمان بمیرد. پس اهمیت زیارت بیت الله چه مستحب آن چه واجب آن درجای خود محفوظ است. اما چرا به زیارت امام حسین-علیه السّلام-این قدر اهمیت میدهد.در نکات بعدی اشاره می شود:
3. در چهار آیه از قرآن،اجر رسالت نبی گرامی اسلام صلی الله علیه و آله مطرح شده است، در آیهای میگوید: بگو من هیچ پاداش از شما نمیخواهم و ازمتکلفین نیستم (سخنانم همراه با دلیل وروشن است )(6) در آیهای دیگرمی فرماید (بگو من در برابر ابلاغ رسالت هیچ گونه پاداش نمیخواهم مگر کسی که بخواهد راهی به سوی پروردگارش برگزیند(7)(این اجر من است)
درآیه سوم می فرماید (بگو پاداش که از شما خواستم تنها به سود شما است و پاداش من فقط بر خداوند است).(8)
اگراین سه آیه در کنار هم قرار گیرد معنا چنین میشود: 1. من هیچ پاداشی برای خودم نمیخواهم. 2. پاداشی که میخواهم برای خود شما است 3. پاداش را فقط از کسانی میخواهم که بخواهند راهی به سوی خدا انتخاب کنند. و در یک کلمه من فقط از کسی پاداش میخواهم که بخواهد به سوی خدا راه پیدا کند البته این پاداش فقط به سود خود اوست نه من، حالا این پاداش چیست؟ در آیهای دیگر بیان شده است: (بگو از شما بر آن (تبلیغ رسالت) پاداش نمیخواهم جز دوست داشتن نزدیکان)(9)
زمخشری نقل میکند وقتی این آیه نازل شد (سئوال شد یا رسول الله نزدیکان تو، آن ها که دوست داشتن آن ها بر ما لازم است چه کسانیاند؟ فرمود: علی و فاطمه و دو فرزند آن ها)(10) بنابراین تنها اجری که رسول گرامی اسلام در مقابل زحمات طاقت فرسای خود در ابلاغ رسالت خود از ما ، آن هم به فرمان خدا خواسته است دوست داشتن اهل بیت اوست که طبق آیات قبل این دوست داشتن اولاً به سود خود ماست و ثانیاً راهی است به سوی خدا که البته میتوان فهمید سودی که این محبت برای ما دارد آن است که ما را به سوی خدا رهنمون و نزدیک میکند. محبتی که زمینه تمسک به اهل بیت –ع-را فراهم کند ما رااز گمراهی (دور شدن از خدا و طریق او) نجات خواهد داد. همان طور که پیامبر صلی الله علیه و آله فرمودند: (ای مردم من در میان شما چیزی را به یادگار میگذارم که اگر به آن تمسک کنید هرگز گمراه نخواهید شد، کتاب خدا و خاندانم اهل بیتم).(11)
حالا سئوال این است آیا ما در مقابل زحمات رسول الله صلّی الله علیه و آله وظیفهای داریم یا نه؟
آیا نباید پاداش زحمات ایشان را که البته به سود خود ماست بدهیم؟! اگر پاسخ مثبت است که قطعاً چنین است باید اهل بیت را دوست بداریم و حتماً راه ابراز این محبت اکنون آن ست که در زیارتگاه های آن ها حضور یابیم و ضمن تکریم آن ها، از فضای ملکوتی آن جا بهره ببریم. شاید به همین خاطر است یعنی این که زیارت قبر ائمه خصوصاً امام حسین علیه السّلام ابرازمحبت به خاندان پیامبر است و محبت به خاندان او پاداش رسالت اوست.که در روایات آمده است کسی که زیارت امام حسین علیه السّلام را ترک کند، حقی از حقوق رسول الله را ترک کرده است.(12) با این توضیحات میتوان فهمید که چرا زیارت امام حسین-ع- از زیارت مستحبی بیت الله فضیلتش بیشتر است، چون کسی که زیارت واجب خانه خدا را به جا آورده و حالا دارد زیارت مستحبی میکند معلوم است این زیارت مستحبی در عین فضیلت، لزومی ندارد اما همین کس نسبت به حق رسول الله و اجر رسالت او که محبت خاندانش باشد غفلت کرده است. اما اگر کسی که حج واجب را بجا آورده و حالا به زیارت امام حسین علیه السّلام رفته به اجر و حق رسول الله صلّی الله علیه و آله نیز توجه کرده و با زیارت قبر فرزند او این محبت را ابراز و اثبات کرده است و اهل بیت او را بزرگ شمرده است. و معلوم است کسی که هم به حق الله و هم حق رسول الله صلّی الله علیه و آله توجه دارد از کسی که فقط به حق الله توجه دارد ثواب بیشتری دریافت میکند.
خوب است این نکته نیزبیان شودکه در روایات ما ثواب های زیادی که مربوط به زیارت قبور ائمه-ع- و خصوصاً امام حسین –ع- آمده است مربوط به کسی است که عارف به حق امام باشد و هر چه این معرفت بیشتر باشد ثواب بیشتری دریافت میکند، یعنی بداند که دوست داشتن آن ها لازم است و تمسک به آن ها موجب نجات، بداند که آن ها امامانیاند که اطاعت آن ها بر ما واجب است. بنابراین این ثوابها مربوط به کسی است که میداند چه میکند و به زیارت چه کسی رفته است.
4. تنها با گذشت پنجاه سال از رحلت نبی مکرم اسلام صلّی الله علیه و آله جامعه اسلامی مبتلا به حاکمی شده بود که رعایت ظواهر اسلام را نمیکرد، شرب خمر میکرد،(13) سگ بازی و میمون بازی میکرد و دیگر کارهای خلاف عرف و شرع. وقتی معاویه برای ولایت عهدی او بیعت خواست همه جز 4 نفر بیعت کردند.(14)
سئوال بسیار مهم این است که مردم چرا به خلافت وحکومت چنین شخصی راضی شدند؟. سئوال دیگر این است که چرا آن 4 نفر بیعت نکردند؟ عبد الله بن عمر در امتناع از بیعت گفت: اگر با کسی که با میمون و سگ بازی میکند و شراب مینوشد و اظهار فسق میکند بیعت کنیم حجت ما نزد خدا چیست؟ و عبدالله بن زبیر گفت: نباید از مخلوق در معصیت خالق اطاعت کرد حال آن که دین ما را بر ما فاسد کرده است.(15)
و از دیدگاه امام حسین علیه السّلام باید با اسلام وداع کرد. هنگامی که حاکم آن. شخص مثل یزید باشد(16) منصفانه باید قضاوت کرد حق با کدام بود آن ها که بیعت کردند و راضی به خلافت چنین شخصی شدند یا آن ها که امتناع کردند؟ میدانیم تنها کسی که حاضر شد بر این عدم بیعت و مقاومت و قیام در برابر چنین حکومتی، جان خود و خویشان و یاران خود را بدهد امام حسین علیه السّلام بود. اگر امام حسین-ع- نیز بیعت میکرد و هیچ واکنشی در مقابل چنین حکومت نشان نمیداد و امر به معروف و نهی از منکر نمیکرد و در این راه به شهادت نمیرسید معلوم نبود از اسلام و احکام نورانی آن تا حال اثری باشد. وقتی در 50 سال بعد از رحلت پیامبر اسلام-ص- مردم راضی شدند حاکم آن ها کسی باشد که شرب خمر میکند و... حاکمی که باید مجری احکام اسلام و حافظ دین باشد، معلوم نبود در سال های بعد و قرون بعد حاکم آن ها چه کسی باشد و اسلام و مسلمین در چه وضعیتی.
پس اگر ما از اسلام و احکام نورانی آن اثری میبینیم، مرهون امام حسین-ع) و یاران او هستیم و مرهون آن ها که بعداً به ایشان اقتدا کردند و در حفظ اسلام کوشیدند و جان دادند. از همین روست که بعضی در ذیل حدیث (حسین منی و انا من حسین)(17) که از پیامبر-ص- نقل شده احتمال دادهاند مراد این باشد که حسین-ع- فرزند و نوهی من است، لذا از من است اما من از حسینم یعنی دین من مرهون حسین است. بقای دین من به خاطر شهادت حسین است.
پس امام حسین-ع- به خاطراحیای مجدد اسلام، بر تک تک مسلمین حق دارد و کمترین کاری که ما در ایفای حق ایشان میتوانیم بکنیم زیارت ایشان و تکریم و بزرگداشت عمل آنان است. لذاست که در ذیل روایاتی که فضیلت و برتری امام حسین-ع- را بر زیارت بیت الله بیان کرده، آمده است که حق امام حسین-ع- بر هر مسلمانی فرض است.(18) و زیارت, ایفای این حق و تشکر از زحمات حسین-ع- و یاران اوست.بنابراین بایدگفت عمل کسی که در عین توجه به واجبات الهی ( مثل بجا آوردن حج واجب) در صدد ایفای حق دیگران و تشکر و سپاس از آنان باشد از عمل کسی که از این مسأله غفلت کرده و یک عمل مستحب را بجا میآورد فضیلتش بیشتر است. و طبق حدیث (کسی که از مخلوق تشکر ننماید، از خدای عزوجل تشکر نکرده است).(19)
ثواب های بیشمار به حسین و یارانش و به خاطر او به زائرانش بدهد نباید بعید شمرد بلکه چنین ثواب هایی به جاست، حتی اگر این ثواب ها از زیارت بیت الله بیشتر باشد.
پاورقی ها:
1. محمد بن عیسی ترمذی، سنن ترمذی، بیروت، دار الفکر، 1403، ج 5، ص 176.
2. البار کفوری، تحفة الاحوذی، بیروت، دار الکتب العلمیة، چاپ اول، ص 309.
3. محمد بن محمد الحاکم النیشابوری، المستدرک، بیروت، دار المعرفة، 1403، ج 3، ص 32.
4. قمی، شیخ عباس، مفاتیح الجنان، قم، شرکت تعاونی ناشران، چاپ اول، 1375، ص 289.
5. حر عاملی، وسائل الشیعه، کتابفروشی اسلامیه، 1367، ج 5، ص 20.
6. ص: 86.
7. فرقان:57
8. سبأ: 47.
9. شوری: 23.
10. زمخشری، الکشاف، بیروت، دار الکتب العربی، ج 4، ص 219.
11. سنن ترمذی، همان، ج5، ص 327.
12. حر عاملی، وسائل الشیعة، موسسة آل البیت، قم، الاحیاء التراث، چاپ اول، 1412، ج 14، ص 433.
13. ابن کثیر، البدایة و النهایة، بیروت، دار الاحیاء التراث العربی، چاپ اول، 1408، ج 8، ص 50.
14. احمد بن یعقوب یعقوبی، تاریخ یعقوبی، موسسه نشر فرهنگ اهل بیت، بیروت، چاپ دار، ج 2، ص 228.
15. همان.
16. مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، بیروت، دار الاحیاء التراث عربی، 1403، ج 44، ص 326.
17. مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، بیروت، موسسة الوفاء، 1404، ج 43، ص 261.
18. وسائل الشیعة، همان، ج14، ص 433.
19. مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، بیروت، موسسة الوفاء، چاپ دوم، 1403، ج 68، ص 44.
منبع: اندیشه قم
