معراج پیامبر اعظم(ص) در چه زمانی واقع گردید؟

معراج یعنی سیر در عوالم هستی برخورد با اسرار، و اطلاع و احاطه کامل بر حقایق عوالم امکانیه و به دلالت آیات مبارکه اسری و سوره مبارکه نجم، معراج پیامبر اکرم یکی از اعجاز نبوت آن حضرت می‌باشد مکرر برای آن حضرت واقع شد، اما اولین معراج آن حضرت چند سال پس از بعثت و نبوت آن حضرت واقع شده که قبل از هجرت در شهر مکه و از مسجد الحرام بوده است.
درباره وقت معراج اختلاف جزئی میان علمای اسلام وجود دارد. برخی سه سال قبل از هجرت وقوع معراج را گزارش نموده‌اند و برخی یکسال قبل از هجرت[1] که به احتمال قوی قول دوم ارجح می‌باشد.
در مسئله معراج نبوی آن چه بسیار مهم است، اعتقاد به معراج است چنان که امام صادق علیه السلام می‌فرماید: لیس من شیعتنا من انکر اربعة اشیاء: المعراج و المساله فی القبر، و خلق الجنة و النار و الشفاعه و منقول است از امام رضا علیه السلام : من کذب بالمعراج فقد کذب رسول الله [2]
لذا چون بحث از زمان معراج بحثی صرفاً تاریخی است و در بحث های تاریخی هماهنگی سخن و وحدت نظر یا وجود ندارد یا بسیار اندک است، به ویژه در موضوعاتی که از تحقیق عمیق برخوردار نبوده و به گستردگی کاویده نشده است زمان و مکان معراج بحثهایی است که در چنین وضعی قرار دارد. و دستخوش اختلاف و تعدد آراء گردیده، تا آن جا که در این باره بیش از ده قول مطرح گردیده است برخی یک سال پیش از بعثت را ادعا کرده‌اند[3] زهری پنج سال پس از بعثت را قبول کرده‌ است،[4] ابن اسحق یک قول نقل کرده است و زمان آن را مأمور بت آشکار کردن دعوت به اسلام از طرف پیامبر دانسته است؛[5] یعقوبی پیش از مرگ ابوطالب را زمان معراج دانسته؛[6] براساس روایتی از امام امیرالمؤمنین علی علیه السلام سال سوم بعثت تعیین شده است.[7]
استاد سبحانی براساس استناد به قول ابن هشام و ابن اسحاق سال دهم بعثت را قطعی دانسته است؛[8] اما برخی از مورخان 18 ماه پیش از هجرت[9] و برخی 16 ماه پیش از هجرت[10] و برخی یکسال دانسته اند.
مرحوم شیخ عباس قمی وقوع معراج نبوی را قبل از هجرت در مکه دانسته که یا در شب هفدهم ماه رمضان یا بیست و یکم ماه رمضان 6 ماه پیش از هجرت و یا در ماه ربیع‌الاول دو سال بعد از بعثت دانسته است.[11]
هاشم معروف الحسینی می‌نویسد: معراج نبوی شب شنبه 17 ماه رمضان سال 13 بعثت واقع شده اگر چه اختلاف زیادی در کیفیت وقوع و تاریخ آن بین مسلمین وجود دارد.[12] درنتیجه باید گفت که بعثت در سال های اخیر بعثت قبل از هجرت در ماه رمضان واقع شده است و مهم اعتقاد و التزام به معراج است از نظر شیعه و زمان وقوع آن چندان مهم نیست بلکه مضامین بلند معراج و آن چه را که پیامبر اکرم از حقایق و اسرار هستی کشف کرده مهم است.
معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر:
1. فروغ ابدیت، جعفر سبحانی.
2. رجعت و معراج، سید ابوالحسن رفیعی فرونیی.
3. المیزان، علامه طباطبائی، ج13.
4. تاریخ یعقوبی، یعقوبی.
--------------------------------------------------------------------------------
[1] . ابن اثیر الکامل، بیروت، دار صادر، 1399، ج2، ص51.
[2] . علامه مجلسی، بحارالانوار، ‌بیروت، دارالوفاء، چاپ دوم، 1403، ص312.
[3] . فخر رازی، تفسیر کبیر، ج 20، ص 146، و تفسیرکشاف، ج 2، ص 646.
[4] . مسلم، صحیح، ج 2، ص 209.
[5] . همان، ص 210، ابن هشام، سیره، ج 2، ص 37.
[6] . یعقوبی، تاریخ، ج 2، ص 26.
[7] . مجلسی، پیشین، ج 18، و آملی، جعفر مرتضی، الصحیح من السیره، ج 1، ص 271، و المیزان، ج 13، ص 31.
[8] . سبحانی، فروغ ابدیت، ج 1، ص 384 - 385.
[9] . سیرة الحلبیه ج 1، ص 278.
[10] . ر.ک: ادیب بهروز، محسن، معراج از دیدگاه قرآن و روایات، تهران، سازمان تبلیغات، چ اول، 74، ص 64.
[11] . قمی، عباس، منتهی الآمال، قم، هجرت، چ دوم، 1409، ج 1، ص 109.
[12] . هاشم معروف الحسینی، سیرة المصطفی ، بیروت، دارالقلم، چ سوم، 1981م، ص 237.