چون امام در روی زمین خلیفه خداست و معدن لطف و کرامت است و لطف ائمه شامل تمام موجودات است بنابراین دشمنان ائمه نیز از این لطف برخوردار بودند، لطف و کرامت ائمه شامل حال عموم انسانها بود لذا به دشمنان خود نیز پناه می دادند.
موضوع پناه دادن امام سجاد علیه السلام به بنی امیه در جریان شورش مردم مدینه در سال 62 یا 63 ه رخ داد و به فاجعة (حَرّه) مشهور گردیده است. که پس از شهادت امام حسین علیه السلام مردم مدینه که محل سکونت صحابه و تابعین بود به خشم آمدند. حاکم مدینه (عثمان بن محمد بن ابی سفیان) گروهی از بزرگان شهر را به نمایندگی از طرف مردم مدینه به دمشق فرستاد تا از نزدیک، خلیفه جوان را ببینند و از لطف وی برخوردار شوند و پس از بازگشت به مدینه، مردم را به اطاعت از حکومت وی تشویق نمایند از آنجا که یزید نه از تربیت اسلامی برخوردار بود و نه، مشاورانی لایقی داشته که به او توصیه کنند که حداقل در حضور آن هیئت رفتار سنجیده ای داشته باشد یزید در حضور آنها از شرابخواری و سگبازی و تشکیل بزمها و مجالس ساز و آواز و فسق و فجور کوتاهی نکرده، اما پذیرایی با شکوهی از آنان در کاخ خود به عمل آورد و هدایا و خلعتهای گرانبها و بالغ بر پنجاه هزار و صد دینار بخشید. او فکر می کرد که آنان با دریافت این پولها و با آن پذیرایی جانانه در کاخ سبز دمشق، در بازگشت به مدینه، از او تمجید و تحسین خواهند کرد اما این دیدار نه تنها به نفع او تمام نشد بلکه کاملاً نتیجه معکوس داشت.[1]
نمایندگان بجز منذر بن زبیر که (به بصره رفت) به مدینه بازگشتند و در اجتماع مردم این شهر اعلام کردند که: (ما از نزد شخصی برگشته ایم که دین ندارد، شراب می خورد، تار و طنبور می نوازد، سگبازی می کند و زنان خوش آواز درمجلس او دلربایی می کنند و با مشتی دزد و خرابکار به شب نشینی می پردازد، اینک شما را شاهد می گیریم که او را از خلافت برکنار کردیم.)[2] به دنبال این جریان مردم مدینه با عبدالله پسر حنظله بیعت کردند و حاکم مدینه و همه بنی امیه را از شهر بیرون راندند، ولی در نهایت قیام مدینه توسط مسلم بن عقبه مأمور یزید سرکوب شد و به شکست انجامید.
قبل از شکست قیام وقتی قیام کنندگان بنی امیه را بیرون می کردند، مروان از امام خواهش کرد که همسر و خانوادة او در حرم امام باشند، امام نیز با بزرگواری پذیرفت. و در طی این مدتی که مدینه دست خوش قتل و غارت بود خانه امام سجاد علیه السلام مأمن خوبی برای پناهندگان بود.[3] اما این عمل امام از خوی جوانمردی آن حضرت نشأت می گرفت برای اینکه امامان در حد اعلای اخلاق بودند که حتی به دشمنان نیز پناه می دادند چنانچه پیامبر ابوسفیان را بعد از آن همه دشمنی در فتح مکه بخشید و همچنین امیرالمؤمنین مروان را در جنگ جمل بخشید زیرا آنان از خصلتهای عالیه انسانی برخوردار بودند چنانکه امام سجاد می فرمود: اگر شمشیری را که با آن پدرم را کشته اند نزدم امانت بگذارند به آن خیانت نمی کنم.
معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر:
1. امام زین العابدین، مهدی آیت اللّهی.
2. حضرت امم زین العابدین، احمد علی عابدی.
3. پیشوایان اسلام، امام چهارم پاسدار انقلاب خونین کربلا، علی اکبر حسنی.
4. حضرت امام زین العابدین، احمد علی عابدی.
5. سیره پیشوایان، مهدی پیشوایی.
--------------------------------------------------------------------------------
[1] . ر.ک: پیشوایی، مهدی، سیره پیشویان، قم، مؤسسة تعلیماتی و تحقیقاتی امام صادق علیه السلام ، 1372 ه ش، ص 255254.
[2] . بلاذری، احمد بن یحیی، انساب الأشراف، بغداد، مکتبه المثنی، ج 4، ص 30.
[3] . ر.ک: پیشوایی، مهدی، (پیشین)، ص 259.
