علت اهمیت زیارت عاشورا چیست و چه فوایدی دارد؟

درباره زیارت حضرت سیدالشهدا روایات فراوانی وجود دارد(1) و در خصوص زیارت عاشورای معروف، احادیث متعددی از امام باقر (علیه السلام) و امام صادق (علیه السلام) نقل شده است.(2) امام باقر (علیه السلام) این زیارت را به یکی از اصحابش به نام (علقمة بن محمد حضری) آموزش داده است.
از آن جا که زیارت نوعی اعلام موضع و مشخص کردن خط فکری است و آثار سازنده عجیبی دارد، آنچه به عنوان متن زیارتی خوانده می‌‌شود، از نظر محتوا و جهت دهی، از حساسیتی ویژه برخوردار است. به همین جهت ائمه (علیهم السلام) با آموختن نحوه زیارت به یاران خود، به این عمل سازنده جهت و غنای بیشتری بخشیده‌اند به گونه‌‌ای که زیارتنامه‌‌های رسیده از معصومان (علیهم السلام) - مانند زیارت جامعه کبیره، عاشورا، آل یاسین و ناحیه مقدسه - گنجینه‌‌ای از تعالیم و آموزش‌‌های عالی آنان است.
زیارت عاشورا - که از تعالیم امام باقر (علیه السلام) است - به سبب آثار سازنده فردی و اجتماعی و بیان مواضع فکری و عقیدتی شیعه و نشانه گرفتن خط انحراف، اهمیت ویژه دارد. شماری از دستاوردهای این زیارت عبارت است از:

1. ایجاد پیوند معنوی با خاندان عصمت و تشدید علاقه و محبت به آنان
این محبت موجب می‌‌شود، زائر آن بزرگان را الگوی خویش سازد و در جهت همسویی فکری و عملی با آنان بکوشد همچنان که در قسمتی از زیارت، از خدا می‌‌خواهد زندگی و مرگش را یکسره همانند آنان قرار دهد: (اللهم اجعل محیای محیا محمد و آل محمد و مماتی ممات محمد و آل محمد).
از آنجا که این محبت به خاطر خداوند است - و خاندان عصمت از آن جهت که ‌الهی و منسوب به اویند، محبوب واقع شده‌‌اند- مایه تقّرب به خداوند است. در قسمتی از زیارت چنین می‌‌خوانیم: (اللهم انی اتقرب الیک بالموالاة لنبیک و ال نبیک).

2. پیدایش روحیه ظلم ستیزی در زائر
تکرار لعن و نفرین بر ستمگران در این زیارت، موجب پیدایش روحیه ظلم ستیزی در زائر می‌‌شود. او با اعلام برائت و نفرت از ستمگران و ابراز محبت‌ به پیروان حق و دوستان خاندان عصمت، پایه‌‌های ایمان دینی خود را مستحکم می‌کند. مگر ایمان چیزی جز حب و بغض در راه خدا است: (هل الایمان الا الحب و البغض)؟ مؤمن واقعی در برابر ستم بی ‌موضع نیست. از ستمگر نفرت و انزجار آشکاری دارد و با مظلوم و جبهه حق اعلام همراهی می‌‌کند: (یا اباعبدالله انی سلم لمن سالمکم و حرب لمن حاربکم).

3. دوری جستن از خط انحراف
در این زیارت، ریشه‌‌های ظلم هدف قرار می‌‌گیرد: (فلعن الله امةً اسست اساس الظلم و الجور علیکم اهل البیت و لعن الله امة دفعتکم عن مقامکم و ازالتکم عن مراتبکم التی رتبکم الله فیها). ستمی که در عاشورا تحقق یافت، در قلب تاریخ ستم ریشه دارد. این ظلم یک حلقه از حلقه‌‌های ستمی است که با انحراف مسیر اصیل خلافت آغاز شد.

4. الهام گرفتن، درس آموختن و الگو قرار دادن اسوه‌‌های هدایت
در این زیارت آمده است: (فاسئل الله الذی اکرمنی بمعرفتکم و معرفة اولیائکم ورزقنی البرائة من اعدائکم، ان یجعلنی معکم فی الدنیا و الآخرة و ان یثبت لی عندکم قدم صدق فی الدنیا و الاخرة). زائر پس از آن که به حق معرفت پیدا کرد و ستم و ستمگر را شناخت و از آنان دوری جست، با ثبات قدم در مکتب خاندان عصمت و پیروی عملی از آنان، خود را در مسیر سعادت دنیا و آخرت قرار می‌‌دهد یعنی، اسوه‌‌ها و الگوهای هدایت را - که از سوی خداوند منصوب شده‌‌اند- سرمشق خود قرار می‌‌دهد و همگامی با آنان را می‌‌طلبد.

5. ترویج روحیه شهادت‌ طلبی و ایثار و فداکاری در راه خدا

6. احیای مکتب و راه و هدف خاندان عصمت

پی‌نوشت‌ها:

(1) کامل الزیارات، ص 081.
(2) بحارالانوار، ج 101، ص 290 ؛ اقبال الاعمال، ص 38 ؛ شیخ طوسی، مصباح المتهجد، صص 538 و 542 و 547.