به نظر مراجع محترم تقلید امر به معروف و نهی از منکر یکی از شرائط آن عدم وجود مفسده است. بنابراین اگر امر به معروف و نهی از منکر ضرر جانی یا آبروئی و یا مالی قابل توجه به او میرسد واجب نیست. مگر آنکه معروف و یا منکر از اموری باشد که شارع مقدس به آن اهمیت فوق العاده داده باشد نظیر اصول دین، اصول مذهب، حفظ قرآن، حفظ عقاید مسلمین و یا احکام ضروری اسلام در این صورت وظیفه، قیام و بذل مال و جان میباشد. امام خمینی( علیه السلام) در این رابطه میفرمایند: از اینرهگذرقیام اباعبد الله الحسین( علیه السلام) نهی از منکری بزرگ و جلوگیری از انحراف و انهدام دین و مقدسات بوده است. اگر معروف و منکر از اموری است که شارع مقدس به آن اهمیت فراوان داده است مانند حفظ جان گروهی از مسلمین و هتک حرمت نوامیس آنان، یا از بین بردن آثار اسلام یا از بین بردن دلیل حقانیت اسلام به گونهای که باعث گمراهی مسلمانان شود یا از بین بردن برخی از شعائر اسلام مثل خانه کعبه به طوری که آثار آن و محل آن از بین برود و مانند اینها، در این صورت باید ملاحظة اهمیت شود و هیچ زیانی، هر چند جانی و یا دشواری یا تنگنا موجب برداشتن تکلیف نمیشود. به همین جهت اگر برپاداشتن دلایل اسلام که موجب نابودی گمراهی میشود، تکیه بر جانبازی یک نفر یا بیشتر داشته باشد، ظاهر وجوب آن است، چه رسد در مواردی که موجب زیان یا سختی کمتر بشود. اگر در اسلام بدعتی واقع شود و سکوت علمای دین و پیشوایان مذهب موجب هتک اسلام و سستی اعتقادات مسلمانان بشود، بر آنان واجب است انکار به هر وسیله ممکن، چه انکار در ریشه کن کردن فساد مؤثر باشد یا نباشد، و همچنین است اگر سکوت آنان نسبت به انکار منکر موجب هتک یا ضعف اسلام شود، در این هنگام ملاحظه زیان نمیشود بلکه ملاحظه اهمیت میشود. برای توضیح بیشتر به رساله مراجع تقلید بحث شرائط امر به معروف و نهی از منکر مراجعه فرمائید و همچنین به کتاب نهضت حسینی استاد شهید مطهری(ره) مراجعه فرمائید. www. eporsesh.com
شرط انجام امر به معروف امان بودن جانی است ولی امام حسین(علیه السلام)در انجام این امر جان خود را نیز فدا کردند؟
به نظر مراجع محترم تقلید امر به معروف و نهی از منکر یکی از شرائط آن عدم وجود مفسده است.
بنابراین اگر امر به معروف و نهی از منکر ضرر جانی یا آبروئی و یا مالی قابل توجه به او میرسد واجب نیست.
مگر آنکه معروف و یا منکر از اموری باشد که شارع مقدس به آن اهمیت فوق العاده داده باشد نظیر اصول دین، اصول مذهب، حفظ قرآن، حفظ عقاید مسلمین و یا احکام ضروری اسلام در این صورت وظیفه، قیام و بذل مال و جان میباشد.
امام خمینی( علیه السلام) در این رابطه میفرمایند:
از اینرهگذرقیام اباعبد الله الحسین( علیه السلام) نهی از منکری بزرگ و جلوگیری از انحراف و انهدام دین و مقدسات بوده است.
اگر معروف و منکر از اموری است که شارع مقدس به آن اهمیت فراوان داده است مانند حفظ جان گروهی از مسلمین و هتک حرمت نوامیس آنان، یا از بین بردن آثار اسلام یا از بین بردن دلیل حقانیت اسلام به گونهای که باعث گمراهی مسلمانان شود یا از بین بردن برخی از شعائر اسلام مثل خانه کعبه به طوری که آثار آن و محل آن از بین برود و مانند اینها، در این صورت باید ملاحظة اهمیت شود و هیچ زیانی، هر چند جانی و یا دشواری یا تنگنا موجب برداشتن تکلیف نمیشود. به همین جهت اگر برپاداشتن دلایل اسلام که موجب نابودی گمراهی میشود، تکیه بر جانبازی یک نفر یا بیشتر داشته باشد، ظاهر وجوب آن است، چه رسد در مواردی که موجب زیان یا سختی کمتر بشود.
اگر در اسلام بدعتی واقع شود و سکوت علمای دین و پیشوایان مذهب موجب هتک اسلام و سستی اعتقادات مسلمانان بشود، بر آنان واجب است انکار به هر وسیله ممکن، چه انکار در ریشه کن کردن فساد مؤثر باشد یا نباشد، و همچنین است اگر سکوت آنان نسبت به انکار منکر موجب هتک یا ضعف اسلام شود، در این هنگام ملاحظه زیان نمیشود بلکه ملاحظه اهمیت میشود.
برای توضیح بیشتر به رساله مراجع تقلید بحث شرائط امر به معروف و نهی از منکر مراجعه فرمائید و همچنین به کتاب نهضت حسینی استاد شهید مطهری(ره) مراجعه فرمائید.
www. eporsesh.com
- [سایر] از شرایط امر به معروف و نهی از منکر، نداشتن خطر جانی یا مالی است. چگونه امام حسین(ع) برای این فریضه،جان خود را به خطر انداخت ؟
- [سایر] منظور امام حسین علیه السلام از جمله: «من برای زنده نگه داشتن دین اسلام و امر به معروف و نهی از منکر قیام می کنم» چه بود؟
- [سایر] مقصود امام حسین(علیه السلام) از این جمله «من برای امر به معروف و نهی از منکر قیام کردم» چیست؟
- [سایر] منظور امام حسین علیه السلام از جمله: «من برای زنده نگه داشتن دین اسلام و امر به معروف و نهی از منکر قیام می کنم» چه بود؟
- [آیت الله مکارم شیرازی] آیا در امر به معروف و نهی از منکر قصد قربت شرط است؟
- [سایر] آیا ترک امر به معروف و نهی از منکر درست است؟ چگونه سعی در انجام امر به معروف و نهی از منکر بکنیم و شرایط آن چیست؟
- [آیت الله سبحانی] شخصی در راه امر به معروف و نهی از منکر به قتل می رسد آیا می توان بر روی سنگ قبر آن مقتول کلمه (شهید در راه امر به معروف و نهی از منکر) نوشت؟
- [آیت الله بهجت] آیا بر کسی که راه و روش امر به معروف و نهی از منکر را نمی داند، واجب است امر به معروف و نهی ازمنکر کند یا نه؟
- [آیت الله خامنه ای] کسی که می خواهد شخصی را امر به معروف و نهی از منکر نماید، آیا باید قدرت بر آن را داشته باشد؟ در چه زمانی امر به معروف و نهی از منکر بر او واجب می شود؟
- [آیت الله علوی گرگانی] اینکه در شرایط امر به معروف و نهی از منکر آمده است که ضرر جانی یا مالی یا آبرویی نداشته باشد به هر حال ضرر دارد حتی با احتمال اینکه با او درگیر شوند خواهشمند است نظر مبارک را بفرمائید؟
- [آیت الله بهجت] امر به معروف و نهی از منکر با وجود شرایط ذیل واجب میشود: اول: علم؛ پس کسی که عالم به حکم شرعی نیست، نمیتواند امر به معروف و یا نهی از منکر بنماید، بنابراین در ابتدا لازم است شخص آمر و یا ناهی خودش از احکام شرعی اطلاع کافی داشته باشد. دوم: احتمال تأثیر؛ پس در صورتی که انسان میداند سخن او تأثیری در دیگری ندارد، بر او لازم نیست امر به معروف و یا نهی از منکر بنماید، اما جواز بلکه رجحان آن در صورت عدم خوف ضرر، خالی از وجه نیست. سوم: اصرار بر ترک واجب و یا انجام دادن معصیت؛ پس در صورتی که انسان بداند شخصی از معصیتی که انجام داده توبه کرده است و یا نشانههایی بر پشیمانی او دلالت کند، امر به معروف و یا نهی از منکر واجب نیست. چهارم: عدم مفسده؛ پس اگر کسی بهخاطر امر به معروف و یا نهی از منکر ترس از وقوع مفسدهای دارد، و آن مفسده عبارت از ضرر جانی یا آبرویی و یا مالی قابل اعتنایی است، این کار بر او واجب نیست. بنابراین با وجود این شرایط، امر به معروف و نهی از منکر واجب میشود، و در امر به معروف و نهی از منکر عدالت شرط نیست.
- [آیت الله علوی گرگانی] هدف امر به معروف برپایی واجب، وهدف نهی از منکر جلوگیری از حرام است; بنابراین در امر به معروف ونهی از منکر قصد قربت معتبر نیست.
- [آیت الله وحید خراسانی] هر گاه شرایط وجوب امر به معروف و نهی از منکر برای مکلف به علم یا اطمینان ثابت شد امر به معروف و نهی از منکر واجب می شود و اگر وجود یکی از شرایط مشکوک باشد واجب نیست
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . چون مقصود از امر به معروف و نهی از منکر آن است که مرتکب فعل حرام و ترک واجب، این عمل را ترک کند، پس اگر به مجرد اظهار کراهت از این عمل - ولو به اعراض و ترک معاشرت و مراوده- مرتکب، مرتدع میشود و ترک میکند، کافی است در اداء وظیفه امر به معروف و نهی از منکر، و حاجت به امر و نهی علاوه نیست، و این، درجه اول از امر به معروف و نهی از منکر است.
- [آیت الله اردبیلی] بیان مسأله شرعی در امر به معروف و نهی از منکر کفایت نمیکند، بلکه باید مکّلف امر و نهی کند؛ مگر آن که مقصود از امر به معروف و نهی از منکر، با بیان حکم شرعی حاصل شود و یا طرف مقابل، از آن امر و نهی بفهمد.
- [آیت الله وحید خراسانی] وجوب امر به معروف و نهی از منکر مشروط به شرایطی است اول ان که امر کننده به معروف و نهی کننده از منکر عالم به معروف و منکر باشد پس جاهل به معروف و منکر نباید متصدی امر و نهی شود و امر و نهی جاهل به معروف و منکر خود منکری است که باید از ان نهی شود دوم ان که احتمال تاثیر بدهد و اگر بداند تارک معروف و فاعل منکر به امر و نهی ترتیب اثر نمی دهد واجب نیست سوم ان که تارک معروف و فاعل منکر از ترک و فعل منصرف نباشد ولی اگر برایش انصراف حاصل شده باشد یا احتمال انصراف باشد واجب نیست چهارم ان که در ترک معروف و فعل منکر معذور نباشد و معذور مثل ان است که مقلد کسی باشد که ان فعل را واجب یا حرام نمی داند هرچند به حسب اجتهاد یا تقلید امر یا ناهی امر کننده و نهی کننده واجب و حرام باشد پنجم ان که اگر نداند امر و نهی او تاثیر می کند ضرری از امر و نهی او بر جان یا عرض یا مال مسلمانی وارد نشود و اگر بداند تاثیر می کند باید اهم و مهم را ملاحظه نماید پس چنانچه امر به معروف و نهی از منکر از جهت اهمیت فعل معروف و ترک منکر شرعا اهم از ان ضرر باشد وجوب امر به معروف و نهی از منکر ساقط نمی شود
- [امام خمینی] بیان مسأله شرعیه کفایت نمیکند در امر به معروف و نهی از منکر بلکه باید مکلف امر و نهی کند. مگر آن که مقصود از امر به معروف و نهی از منکر، از بیان حکم شرعی حاصل شود و یا طرف مقابل از آن امر و نهی بفهمد.
- [آیت الله مظاهری] در امر به معروف و نهی از منکر بیان مسئله شرعیه کفایت میکند و لازم نیست به صورت امر و نهی باشد.
- [آیت الله نوری همدانی] در امر به معروف و نهی از منکر قصد قربت معتبر نیست ، بلکه مقصود اقامة واجب و جلوگیری از حرام است . شرایط امر به معروف ونهی از منکر :
- [آیت الله نوری همدانی] بیان مسأله شرعیّه کفایت نمی کند در امر به معروف و نهی از منکر بلکه باید مکلّف امر و نهی کند .