حسین علیه السلام
امام حسین (علیه‌السلام) سومین امام شیعیان می‌باشد.
مقصود امام حسین(علیه السلام) از این جمله «من برای امر به معروف و نهی از منکر قیام کردم» چیست؟
این سخن، جایگاه اساسی و اصلی امر به معروف و نهی از منکر را نشان می‌دهد. امام حسین (ع) با این عبارت، می‌خواهند نقش محوری امر به معروف و نهی از منکر را نشان دهند به گونه‌ای که هدف نهایی قیام خویش را تحقق این امر می‌دانند. اگر توجهی به جایگاه اصیل امر به معروف و نهی از منکر شود، مقصود حضرت از این سخن روشن‌تر خواهد شد. اصل (امر به معروف و نهی از منکر) در تمامی ادیان ابراهیمی مطرح و وظیفه تمامی پیامبران، رسولان، ائمه (ع) و مؤمنان می‌باشد. این مسأله یک وظیفه شرعی و فقهی صرف نیست بلکه ملاک، معیار و در واقع علت فرستادن رسولان الهی است زیرا عالم مادی، عالم اختلاط خوبی‌ها و بدی‌ها، حق و باطل، خوش‌آیندها و بدآیندها، ظلمت و نور، فضایل و رذایل است و این امور گاهی چنان درهم تنیده می‌شوند که شناخت آنها و سپس تأسی و عمل به آن، دشوار می‌گردد. ادیان الهی با شناساندن معروف و منکر و در واقع خوب و بد، حق و باطل، ظلمت و نور، فضایل و رذایل به انسان‌ها و به دنبال آن دستور به انجام معروف‌ها و بازداشتن از منکرها، هدایت الهی را به آدمی می‌آموزند و او را به صراط مستقیم رهنمون می‌شوند. رسول خدا (ص) درباره اهمیت و جایگاه ویژه امر به معروف و نهی از منکر می‌فرماید: (کسی که امر به معروف و نهی از منکر کند، جانشین خدا در روی زمین و جانشین کتاب خدا و جانشین رسول خداست).(1) و حضرت علی (ع) فرموده‌اند: (قوام شریعت [دین‌] امر به معروف و نهی از منکر است).(2) قرآن کریم ویژگی (امر به معروف و نهی از منکر) را در مؤمنان، بر اقامه نماز و دادن زکات و اطاعت از خدا و رسولش مقدم می‌دارد.(3) امام باقر (ع) نیز در حدیثی می‌فرماید: (امر به معروف و نهی از منکر راه پیامبران است. برنامه افراد صالح و شایسته است. واجبی است که سایر واجبات در گرو آن اقامه می‌شوند. امنیت راه‌ها در سایه آن حاصل می‌شود. حلیت کسب‌ها به سبب آن است. در سایه امر به معروف و نهی از منکر است که دشمنان را به رعایت انصاف وادار می‌سازد، کارها در سایه امر به معروف و نهی از منکر به سامان می‌رسد).(4) بنابراین، اصل امر به معروف و نهی از منکر مخصوص امام حسین (ع) نیست بلکه وظیفه تمامی پیامبران، رسولان، امامان، صالحان و مؤمنان می‌باشد. اما از آنجا که معروف و منکر در زمان سیدالشهداء (ع) بشدت مختلط گردیده و از سوی دیگر منکر در تمامی ابعاد، رایج شده بود و معروف در تمام ساحت‌هایش متروک مانده بود و این وضعیت منجر به خاموشی دین اسلام و فراموشی سنت نبوی و علوی گشته بود اباعبدالله (ع)، اعتراض به وضع موجود و احیای سیره رسول خدا (ص) و دین اسلام و دفاع از آن را تنها در سایه امر به معروف و نهی از منکر محقق می‌دانست. به همین دلیل آن حضرت هدف از قیام خویش را اصلاح جامعه به وسیله امر به معروف و نهی از منکر بیان می‌کرد: (انی لم اخرج اشرا و لابطرا و لا مفسدا و لا ظالما و انما خرجت لطلب الاصلاح فی امة جدی (ص) ارید ان آمر بالمعروف و انهی عن المنکر).(5) پی نوشت : (1) میزان الحکمة، ج 3، ص 80. (2) غرر الحکم، ج 2، ص 400. (3) نگا: توبه، آیه 7. (4) نگا: اصول کافی، ج 5، ح 1، ص 55. (5) بحارالانوار، ج 44، باب 37، ح 2.
این سخن، جایگاه اساسی و اصلی امر به معروف و نهی از منکر را نشان می‌دهد. امام حسین (ع) با این عبارت، می‌خواهند نقش محوری امر به معروف و نهی از منکر را نشان دهند به گونه‌ای که هدف نهایی قیام خویش را تحقق این امر می‌دانند. اگر توجهی به جایگاه اصیل امر به معروف و نهی از منکر شود، مقصود حضرت از این سخن روشن‌تر خواهد شد. اصل (امر به معروف و نهی از منکر) در تمامی ادیان ابراهیمی مطرح و وظیفه تمامی پیامبران، رسولان، ائمه (ع) و مؤمنان می‌باشد. این مسأله یک وظیفه شرعی و فقهی صرف نیست بلکه ملاک، معیار و در واقع علت فرستادن رسولان الهی است زیرا عالم مادی، عالم اختلاط خوبی‌ها و بدی‌ها، حق و باطل، خوش‌آیندها و بدآیندها، ظلمت و نور، فضایل و رذایل است و این امور گاهی چنان درهم تنیده می‌شوند که شناخت آنها و سپس تأسی و عمل به آن، دشوار می‌گردد. ادیان الهی با شناساندن معروف و منکر و در واقع خوب و بد، حق و باطل، ظلمت و نور، فضایل و رذایل به انسان‌ها و به دنبال آن دستور به انجام معروف‌ها و بازداشتن از منکرها، هدایت الهی را به آدمی می‌آموزند و او را به صراط مستقیم رهنمون می‌شوند. رسول خدا (ص) درباره اهمیت و جایگاه ویژه امر به معروف و نهی از منکر می‌فرماید: (کسی که امر به معروف و نهی از منکر کند، جانشین خدا در روی زمین و جانشین کتاب خدا و جانشین رسول خداست).(1) و حضرت علی (ع) فرموده‌اند: (قوام شریعت [دین‌] امر به معروف و نهی از منکر است).(2) قرآن کریم ویژگی (امر به معروف و نهی از منکر) را در مؤمنان، بر اقامه نماز و دادن زکات و اطاعت از خدا و رسولش مقدم می‌دارد.(3) امام باقر (ع) نیز در حدیثی می‌فرماید: (امر به معروف و نهی از منکر راه پیامبران است. برنامه افراد صالح و شایسته است. واجبی است که سایر واجبات در گرو آن اقامه می‌شوند. امنیت راه‌ها در سایه آن حاصل می‌شود. حلیت کسب‌ها به سبب آن است. در سایه امر به معروف و نهی از منکر است که دشمنان را به رعایت انصاف وادار می‌سازد، کارها در سایه امر به معروف و نهی از منکر به سامان می‌رسد).(4) بنابراین، اصل امر به معروف و نهی از منکر مخصوص امام حسین (ع) نیست بلکه وظیفه تمامی پیامبران، رسولان، امامان، صالحان و مؤمنان می‌باشد. اما از آنجا که معروف و منکر در زمان سیدالشهداء (ع) بشدت مختلط گردیده و از سوی دیگر منکر در تمامی ابعاد، رایج شده بود و معروف در تمام ساحت‌هایش متروک مانده بود و این وضعیت منجر به خاموشی دین اسلام و فراموشی سنت نبوی و علوی گشته بود اباعبدالله (ع)، اعتراض به وضع موجود و احیای سیره رسول خدا (ص) و دین اسلام و دفاع از آن را تنها در سایه امر به معروف و نهی از منکر محقق می‌دانست. به همین دلیل آن حضرت هدف از قیام خویش را اصلاح جامعه به وسیله امر به معروف و نهی از منکر بیان می‌کرد: (انی لم اخرج اشرا و لابطرا و لا مفسدا و لا ظالما و انما خرجت لطلب الاصلاح فی امة جدی (ص) ارید ان آمر بالمعروف و انهی عن المنکر).(5) پی نوشت : (1) میزان الحکمة، ج 3، ص 80. (2) غرر الحکم، ج 2، ص 400. (3) نگا: توبه، آیه 7. (4) نگا: اصول کافی، ج 5، ح 1، ص 55. (5) بحارالانوار، ج 44، باب 37، ح 2.
عنوان سوال:
مقصود امام حسین(علیه السلام) از این جمله «من برای امر به معروف و نهی از منکر قیام کردم» چیست؟
پاسخ:
این سخن، جایگاه اساسی و اصلی امر به معروف و نهی از منکر را نشان می‌دهد.
امام حسین (ع) با این عبارت، می‌خواهند نقش محوری امر به معروف و نهی از منکر را نشان دهند به گونه‌ای که هدف نهایی قیام خویش را تحقق این امر می‌دانند. اگر توجهی به جایگاه اصیل امر به معروف و نهی از منکر شود، مقصود حضرت از این سخن روشن‌تر خواهد شد.
اصل (امر به معروف و نهی از منکر) در تمامی ادیان ابراهیمی مطرح و وظیفه تمامی پیامبران، رسولان، ائمه (ع) و مؤمنان می‌باشد. این مسأله یک وظیفه شرعی و فقهی صرف نیست بلکه ملاک، معیار و در واقع علت فرستادن رسولان الهی است زیرا عالم مادی، عالم اختلاط خوبی‌ها و بدی‌ها، حق و باطل، خوش‌آیندها و بدآیندها، ظلمت و نور، فضایل و رذایل است و این امور گاهی چنان درهم تنیده می‌شوند که شناخت آنها و سپس تأسی و عمل به آن، دشوار می‌گردد. ادیان الهی با شناساندن معروف و منکر و در واقع خوب و بد، حق و باطل، ظلمت و نور، فضایل و رذایل به انسان‌ها و به دنبال آن دستور به انجام معروف‌ها و بازداشتن از منکرها، هدایت الهی را به آدمی می‌آموزند و او را به صراط مستقیم رهنمون می‌شوند.
رسول خدا (ص) درباره اهمیت و جایگاه ویژه امر به معروف و نهی از منکر می‌فرماید: (کسی که امر به معروف و نهی از منکر کند، جانشین خدا در روی زمین و جانشین کتاب خدا و جانشین رسول خداست).(1)
و حضرت علی (ع) فرموده‌اند: (قوام شریعت [دین] امر به معروف و نهی از منکر است).(2)
قرآن کریم ویژگی (امر به معروف و نهی از منکر) را در مؤمنان، بر اقامه نماز و دادن زکات و اطاعت از خدا و رسولش مقدم می‌دارد.(3)
امام باقر (ع) نیز در حدیثی می‌فرماید: (امر به معروف و نهی از منکر راه پیامبران است. برنامه افراد صالح و شایسته است. واجبی است که سایر واجبات در گرو آن اقامه می‌شوند. امنیت راه‌ها در سایه آن حاصل می‌شود. حلیت کسب‌ها به سبب آن است. در سایه امر به معروف و نهی از منکر است که دشمنان را به رعایت انصاف وادار می‌سازد، کارها در سایه امر به معروف و نهی از منکر به سامان می‌رسد).(4)
بنابراین، اصل امر به معروف و نهی از منکر مخصوص امام حسین (ع) نیست بلکه وظیفه تمامی پیامبران، رسولان، امامان، صالحان و مؤمنان می‌باشد. اما از آنجا که معروف و منکر در زمان سیدالشهداء (ع) بشدت مختلط گردیده و از سوی دیگر منکر در تمامی ابعاد، رایج شده بود و معروف در تمام ساحت‌هایش متروک مانده بود و این وضعیت منجر به خاموشی دین اسلام و فراموشی سنت نبوی و علوی گشته بود اباعبدالله (ع)، اعتراض به وضع موجود و احیای سیره رسول خدا (ص) و دین اسلام و دفاع از آن را تنها در سایه امر به معروف و نهی از منکر محقق می‌دانست. به همین دلیل آن حضرت هدف از قیام خویش را اصلاح جامعه به وسیله امر به معروف و نهی از منکر بیان می‌کرد: (انی لم اخرج اشرا و لابطرا و لا مفسدا و لا ظالما و انما خرجت لطلب الاصلاح فی امة جدی (ص) ارید ان آمر بالمعروف و انهی عن المنکر).(5)
پی نوشت :
(1) میزان الحکمة، ج 3، ص 80.
(2) غرر الحکم، ج 2، ص 400.
(3) نگا: توبه، آیه 7.
(4) نگا: اصول کافی، ج 5، ح 1، ص 55.
(5) بحارالانوار، ج 44، باب 37، ح 2.
- [سایر] منظور امام حسین علیه السلام از جمله: «من برای زنده نگه داشتن دین اسلام و امر به معروف و نهی از منکر قیام می کنم» چه بود؟
- [سایر] منظور امام حسین علیه السلام از جمله: «من برای زنده نگه داشتن دین اسلام و امر به معروف و نهی از منکر قیام می کنم» چه بود؟
- [سایر] از شرایط امر به معروف و نهی از منکر، نداشتن خطر جانی یا مالی است. چگونه امام حسین(ع) برای این فریضه،جان خود را به خطر انداخت ؟
- [سایر] شرط انجام امر به معروف امان بودن جانی است ولی امام حسین(علیه السلام)در انجام این امر جان خود را نیز فدا کردند؟
- [سایر] آیا ترک امر به معروف و نهی از منکر درست است؟ چگونه سعی در انجام امر به معروف و نهی از منکر بکنیم و شرایط آن چیست؟
- [آیت الله سبحانی] شخصی در راه امر به معروف و نهی از منکر به قتل می رسد آیا می توان بر روی سنگ قبر آن مقتول کلمه (شهید در راه امر به معروف و نهی از منکر) نوشت؟
- [آیت الله بهجت] آیا بر کسی که راه و روش امر به معروف و نهی از منکر را نمی داند، واجب است امر به معروف و نهی ازمنکر کند یا نه؟
- [آیت الله خامنه ای] کسی که می خواهد شخصی را امر به معروف و نهی از منکر نماید، آیا باید قدرت بر آن را داشته باشد؟ در چه زمانی امر به معروف و نهی از منکر بر او واجب می شود؟
- [سایر] آیا جهاد و امر به معروف و نهی از منکر، واجب تعبدیاند یا واجب توصلی؟
- [سایر] نقش امر به معروف و نهی از منکر در حماسه حسینی چه بود؟
- [آیت الله اردبیلی] بیان مسأله شرعی در امر به معروف و نهی از منکر کفایت نمیکند، بلکه باید مکّلف امر و نهی کند؛ مگر آن که مقصود از امر به معروف و نهی از منکر، با بیان حکم شرعی حاصل شود و یا طرف مقابل، از آن امر و نهی بفهمد.
- [امام خمینی] بیان مسأله شرعیه کفایت نمیکند در امر به معروف و نهی از منکر بلکه باید مکلف امر و نهی کند. مگر آن که مقصود از امر به معروف و نهی از منکر، از بیان حکم شرعی حاصل شود و یا طرف مقابل از آن امر و نهی بفهمد.
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . چون مقصود از امر به معروف و نهی از منکر آن است که مرتکب فعل حرام و ترک واجب، این عمل را ترک کند، پس اگر به مجرد اظهار کراهت از این عمل - ولو به اعراض و ترک معاشرت و مراوده- مرتکب، مرتدع می‌شود و ترک می‌کند، کافی است در اداء وظیفه امر به معروف و نهی از منکر، و حاجت به امر و نهی علاوه نیست، و این، درجه اول از امر به معروف و نهی از منکر است.
- [امام خمینی] در امر به معروف و نهی از منکر قصد قربت معتبر نیست، بلکه مقصود اقامه واجب و جلوگیری از حرام است.
- [امام خمینی] برای امر به معروف و نهی از منکر مراتبی است، و جایز نیست با احتمال حاصل شدن مقصود از مرتبه پایین، به مراتب دیگر عمل شود.
- [آیت الله اردبیلی] در امر به معروف و نهی از منکر، قصد قربت معتبر نیست، بلکه مقصود اقامه واجب و جلوگیری از حرام است.
- [آیت الله مظاهری] در امر به معروف و نهی از منکر قصد قربت معتبر نیست، بلکه مقصود اقامه واجب و جلوگیری از حرام است.
- [آیت الله فاضل لنکرانی] در امر به معروف و نهی از منکر قصد قربت معتبر نیست، بلکه مقصود اقامه واجب و جلوگیری از حرام است.
- [آیت الله فاضل لنکرانی] برای امر به معروف و نهی از منکر مراتبی است. و جائز نیست با حاصل شدن مقصود از مرتبه پائین، به مراتب دیگر عمل شود.
- [آیت الله فاضل لنکرانی] به طور کلی در امر به معروف و نهی از منکر انسان باید با توجه به اهمیت معروف یا منکر در مقایسه با ضرر یا مؤونه ای که امر به معروف و نهی از منکر دارد اقدام کند که اگر اهمیت معروف یا منکر کمتر از ضرر و مؤونه امر به معروف و نهی از منکر باشد واجب نیست بلکه جایز نیست. و اگر اهمیت معروف و منکر بسیار زیادتر از ضرر و مؤونه نهی از منکر و امر به معروف باشد واجب است، هر چند ضرر زیادی داشته باشد و حتی اگر متوقف بر بذل جان و مال باشد.