در پاسخ به مطلب بالا باید گفت: اولاً در میان ادیان موجود، مسلمین محدودیت بیشتری نسبت به سایرین ندارند. نگاهی هر چند سطحی و گذرا به ادیان دیگر این واقعیت را به اثبات می رساند مثلاً در آئین یهود: کسی که به شستن دست ها قبل از خوردن غذا به نظر حقارت نگرد، باید تحریم و از جامعه طرد گردد[1] (براخوت الف 19) کسی که جریان (خون سلسلة البول چرک و دمل) دارد نجس است و در هر بستری بخوابد بسترش نجس است هر که بستر او را لمس کند باید رخت خود را بشوید و با آب غسل کند و چون طاهر شد باز هم تا هفت روز نجس است و پس از هفت روز رخت خود را بشوید و بدن خود را دوباره غسل دهد تا طاهر شود و روز هشتم دو فاخته یا دو جوجه کبوتر به حضور خداوند آورده به کاهن بدهد و کاهن جریان خونش ( یا بقیه مواردش) را کفاره خواهد نمود[2] اینها که نقل شد نمونه های کوچکی از مجموعه قوانین و مقررات یهود است که با شدت تمام باید یک فرد یهودی در زندگی خود به آنها عمل کند.
حتی در میان مسیحیان فرقه هایی وجود دارد که انضباط های شدید دینی و اخلاقی در آنها، تعداد پیروان را به مرز انقراض نزدیک نموده است.
و ثانیاً آنچه در دین اسلام وجود دارد به هیچ وجه محدودیت صرف بدون منطق نیست، بلکه به قول مرحوم استاد مطهری(ره) که در ارتباط با حجاب می فرمایند: حجاب محدودیت نیست، بلکه مصونیت است؛ سایر احکام دینی هم بهمین شکل هر یک دارای فلسفه و دلیل خاصی هستند که بمقتضای توان و درک بشر و استعداد آدمی خداوند به تشریع آنها پرداخته است. هیچ حکم اسلامی یافت نمی شود که انجام دادن آن برای کسیکه ناتوان از انجام آن باشد واجب و ضروری باشد، بلکه یا فرد ناتوان بکلی از انجام فریضه مذکور معاف می شود یا موکول به فرصتی مناسب می شود و یا در مواردی گرفتن نایب توصیه می شود.
تمام احکام اسلام مطابق با فطرت پاک انسانی است، حتی در احکام جهاد و جنگ، انسان دوستانه ترین قواعد و قوانین بر جبهه های اسلامی حاکم است و هرگونه تخطی از آن حرام و مخالفت با خدا قلمداد می شود.
و ثالثاً: آئین اسلام چون آخرین دینی است که خداوند برای انسانها نازل فرموده، لاجرم باید کاملترین قوانین و قواعد را دارا باشد.
پیغمبران گذشته ناچار بودند احکام را بصورت ابتدایی و ساده به مردم بیاموزند؛ چرا که مردم زمانه آنها نه تنها استعداد درک اینگونه تعالیم را نداشتند، حتی به همان تعالیم ساده و آسان پیغمبران زمان خود نیز تن نمی دادند و پیغمبران خود را آزار می دادند می کشتند و به همین دلیل امکان نداشت قوانین و احکام زمان آدم علیه السّلام با زمان حضرت موسی علیه السّلام و حضرت محمد صلی الله علیه و آله یکی باشد زیرا فهم انسانها در حال تکامل است و بنابر مصالح الهی هر روز مسئلة تازه ای در موضوع جدیدی طرح می شود و بهمین دلیل اسلام جامعتر و کاملتر از ادیان سابق می باشد، البته در نهایت مقاله باز هم بر این نکته که کاملتر بودن بهیچ وجه بمعنی محدودیت بیشتر نیست، تأکید می کنیم و برای نمونه چند مورد از احکام اسلام را بررسی می کنیم تا با گوشه هایی از فلسفه تشریع آنها آشنا شویم (و البته قبلاً خاطر نشان میکنیم که ما تنها به اندازه اطلاعات و معلومات بشری در هر عصر و زمان می توانیم فلسفه و ابزار احکام الهی را دریابیم، نه همه آنها را؛ چرا که با ادعای فهم فلسفه تمام احکام، ادعای علم نامحدود نموده ایم و دانش بشری را هم سطح دانش پروردگار، دانسته ایم که این با هیچ منطقی سازگار نیست).
قرآن پس از تشریع روزه ماه مبارک رمضان می فرماید: (تا شاید شما تقوا پیشه کنید[3]) و به این ترتیب فلسفه آنرا پرهیز از گناه ذکر می کند که در پرتو این ریاضت مخصوص اسلامی، تسلط بر نفس و هوس های سرکش حاصل می گردد و وقتی مسافران و بیماران را استثناء می کند، می فرماید: (خداوند راحتی شما را می خواهد نه زحمت شما را[4]).
در مورد تحریم قمار و شراب می گوید: (...شیطان می خواهد به وسیله شراب و قمار در میان شما عداوت و کینه ایجاد کند و شما را از یاد خدا و از نماز باز دارد[5]...).
در مورد اموال بیت المال و صرف آن در مصارف مورد نیاز عمومی می گوید: تا این اموال عظیم در میان ثروتمندان شما دست بدست نگردد[6].
در احادیث پیامبر صلی الله علیه و آله و ائمه هدی علیهم السّلام نیز در موارد بسیاری به ذکر اسرار احکام پرداخته شده است و کتاب شریف علل الشرایع تألیف مرحوم شیخ صدوق (ره) مجموعه ای از این اخبار و احادیث است.
بهر روی تمام احکام شریعت مقدسه اسلام بر اساس مصالح و دوری از مفاسد برای بندگان خدا پی ریزی شده که حرکت در راستای جلب مصالح و دوری از مفاسد اگر چه ممکن است محدودیت به نظر آید؛ امّا چون برای سهولت در طی مسیر هدایت آمده است، قطعاً نمی توان آن را محدودیت نامید، بلکه مصونیت است از آلوده شدن در گناهان و معاصی که به ضلالت می انجامند.
معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر:
1. دین شناسی تطبیقی، کدار ناث تیواری.
2. بررسی ادیان و مذاهب، استاد آل اسحاق.
[1] . کهن، ابراهام، خدا، انسان، ماشیح در آموزه های یهود، ترجمة امیر فریدون گرگانی، انتشارات المعی، زمستان 82، ص 212.
[2] . کتاب مقدس، سفر لاویان، باب16.
[3] . بقره/179.
[4] . بقره/185.
[5] . مائده/91.
[6] . نور/30.
( اندیشه قم )
