نماز صبح
نماز صبح از نمازهای یومیه که دو رکعت است و بین طلوع فجر و طلوع آفتاب خوانده می‌شود.
فرزندمان را در هنگام نماز صبح با چه روشی بیدار کنیم؟
گرایش کودک به پذیرش ارزش ها و یا دستورهای دینی تنها در سایة احساس شخصیت و ارزشمندی خویش تحقق می یابد. بنابراین کودکان نقش تعیین کننده ای دارند و والدین و معلمان در موقعیت های مناسب تنها زمینه ساز و هدایتگرند. متأسفانه گاهی اوقات والدین و مربیان می کوشند مسائل دینی را در فرصتی کوتاه از طریق گفتاری مستقیم و با پند و اندرز و تذکرات مکرر، به کودکان منتقل و یا تحمیل کنند، در حالی که کودکان خود باید ارزش ها را دارا شوند، دلایل آن را بپذیرند و با میل آن را در صحنة عمل به کار گیرند، نه این که قواعد را به آن ها دیکته کرده و به اجبار بقبولانیم. امام علی(ع) می فرماید: "فإنّ القلب إذا اکره عمی؛ اگر دل به کاری مجبور گردد، کور می شود".(1) از این رو چه بسا فرزندان در خانه پدر و مادر که سلطه و اقتدار را ملاحظه می کنند، نماز می خوانند، ولی با تغییر موقعیت، آن را ترک می کنند، چون ارزش های دینی برای آنان درونی نشده است. والدین باید در تعامل گروهی با احترام دو سویه، به تبادل اطلاعات و احساسات بپردازند و فضای دوستی را فراهم نموده و به آن ها فرصت و اجازه بحث و استدلال و سؤال کردن دهند. هیچ ارزش و اعتقاد و اصولی را قبل از آن که زمینة لازم عاطفی و روانی آن برای کودک فراهم آید و یا خود به آن متمایل شده باشند، نباید به وی تحمیل کرد.(2) امام خمینی(ره) با اینکه نسبت به انجام تکالیف شرعی فرزندانش بسیار مقید بودند، اما از ایجاد تلخی در جان کودک پرهیز داشتند. یکی از فرزندان امام می گوید: "زمانی همسری از روی عادت خانوادگی، صبح ها دخترم را از خواب شیرین بیدار می کردند که نماز بخواند. امام که در جریان قرار گرفتند، پیغام فرستادند که شیرینی اسلام را به مذاق بچه تلخ نکن و چقدر این حرف به جا بود و تأثیر عمیقی بر روحیة دخترم گذاشت، به طوری که بعد از آن خودش سفارش می کرد که برای نماز صبح حتماً بیدارش کنیم".(3) یکی دیگر از فرزندان می گوید: "یک بار از آقا سؤال کردم که: آیا اجازه دارم فرزندم را برای نماز صبح بیدار کنم، فرمودند: خواب را بر بچه تلخ نکن".(4) روش الگویی نکتة دیگر استفاده از روش الگویی است. فرزندان بیش از آن که به گفتار والدین بیندیشند، به عملشان می نگرند. پدر و مادر اگر به نماز اوّل وقت با رعایت آداب آن توجه نمایند، عملاً انجام تکالیف مذهبی را به فرزندان آموزش داده اند. این روش به مراتب از آموزش زبانی مؤثرتر است. امام صادق(ع) می فرماید: "با غیر زبانتان (عملتان) مردم را به نیکی ها دعوت کنید". (5) تشویق نکتة آخر: استفاده از تشویق و ارزش گذاری است. البته تشویق به عنوان کمک انگیزه مطرح است، نه اصل انگیزه، یعنی باید فرزند بفهمد که عملش مورد توجه والدین است، ولی وابسته به تشویق نگردد که اگر تشویقی نبود، عمل ترک شود. بدیهی است که کودک هرچه بزرگ تر می شود، احساس نیاز او به تشویق کم تر می شود، ولی در اوایل لازم است اگر فرزند پسر است، برای او سجاده و تسبیح و کالای مورد علاقه او را تهیه کرد اما اگر دختر است، چادر نماز با سجاد و غیره به عنوان جایزه تهیه گردد. در این جهت می توان از مربیان مدرسه کمک گرفت. پی نوشت ها: 1. نهج البلاغه، قصار 184، فیض الاسلام. 2. رضا فرهادیان، آن چه دربارة کودکان و نوجوانان باید بدانیم، ص 93 87، با تلخیص. 3. مجموعه مقالات، کنگرة بررسی اندیشه و آثار تربیتی حضرت امام خمینی، ص 391. 4. همان. 5. بحارالانوار، ج 67، ص 303. www.morsalat.com
گرایش کودک به پذیرش ارزش ها و یا دستورهای دینی تنها در سایة احساس شخصیت و ارزشمندی خویش تحقق می یابد. بنابراین کودکان نقش تعیین کننده ای دارند و والدین و معلمان در موقعیت های مناسب تنها زمینه ساز و هدایتگرند. متأسفانه گاهی اوقات والدین و مربیان می کوشند مسائل دینی را در فرصتی کوتاه از طریق گفتاری مستقیم و با پند و اندرز و تذکرات مکرر، به کودکان منتقل و یا تحمیل کنند، در حالی که کودکان خود باید ارزش ها را دارا شوند، دلایل آن را بپذیرند و با میل آن را در صحنة عمل به کار گیرند، نه این که قواعد را به آن ها دیکته کرده و به اجبار بقبولانیم. امام علی(ع) می فرماید: "فإنّ القلب إذا اکره عمی؛ اگر دل به کاری مجبور گردد، کور می شود".(1) از این رو چه بسا فرزندان در خانه پدر و مادر که سلطه و اقتدار را ملاحظه می کنند، نماز می خوانند، ولی با تغییر موقعیت، آن را ترک می کنند، چون ارزش های دینی برای آنان درونی نشده است. والدین باید در تعامل گروهی با احترام دو سویه، به تبادل اطلاعات و احساسات بپردازند و فضای دوستی را فراهم نموده و به آن ها فرصت و اجازه بحث و استدلال و سؤال کردن دهند. هیچ ارزش و اعتقاد و اصولی را قبل از آن که زمینة لازم عاطفی و روانی آن برای کودک فراهم آید و یا خود به آن متمایل شده باشند، نباید به وی تحمیل کرد.(2) امام خمینی(ره) با اینکه نسبت به انجام تکالیف شرعی فرزندانش بسیار مقید بودند، اما از ایجاد تلخی در جان کودک پرهیز داشتند. یکی از فرزندان امام می گوید: "زمانی همسری از روی عادت خانوادگی، صبح ها دخترم را از خواب شیرین بیدار می کردند که نماز بخواند. امام که در جریان قرار گرفتند، پیغام فرستادند که شیرینی اسلام را به مذاق بچه تلخ نکن و چقدر این حرف به جا بود و تأثیر عمیقی بر روحیة دخترم گذاشت، به طوری که بعد از آن خودش سفارش می کرد که برای نماز صبح حتماً بیدارش کنیم".(3) یکی دیگر از فرزندان می گوید: "یک بار از آقا سؤال کردم که: آیا اجازه دارم فرزندم را برای نماز صبح بیدار کنم، فرمودند: خواب را بر بچه تلخ نکن".(4) روش الگویی نکتة دیگر استفاده از روش الگویی است. فرزندان بیش از آن که به گفتار والدین بیندیشند، به عملشان می نگرند. پدر و مادر اگر به نماز اوّل وقت با رعایت آداب آن توجه نمایند، عملاً انجام تکالیف مذهبی را به فرزندان آموزش داده اند. این روش به مراتب از آموزش زبانی مؤثرتر است. امام صادق(ع) می فرماید: "با غیر زبانتان (عملتان) مردم را به نیکی ها دعوت کنید". (5) تشویق نکتة آخر: استفاده از تشویق و ارزش گذاری است. البته تشویق به عنوان کمک انگیزه مطرح است، نه اصل انگیزه، یعنی باید فرزند بفهمد که عملش مورد توجه والدین است، ولی وابسته به تشویق نگردد که اگر تشویقی نبود، عمل ترک شود. بدیهی است که کودک هرچه بزرگ تر می شود، احساس نیاز او به تشویق کم تر می شود، ولی در اوایل لازم است اگر فرزند پسر است، برای او سجاده و تسبیح و کالای مورد علاقه او را تهیه کرد اما اگر دختر است، چادر نماز با سجاد و غیره به عنوان جایزه تهیه گردد. در این جهت می توان از مربیان مدرسه کمک گرفت. پی نوشت ها: 1. نهج البلاغه، قصار 184، فیض الاسلام. 2. رضا فرهادیان، آن چه دربارة کودکان و نوجوانان باید بدانیم، ص 93 87، با تلخیص. 3. مجموعه مقالات، کنگرة بررسی اندیشه و آثار تربیتی حضرت امام خمینی، ص 391. 4. همان. 5. بحارالانوار، ج 67، ص 303. www.morsalat.com
پاسخ:
گرایش کودک به پذیرش ارزش ها و یا دستورهای دینی تنها در سایة احساس شخصیت و ارزشمندی خویش تحقق می یابد. بنابراین کودکان نقش تعیین کننده ای دارند و والدین و معلمان در موقعیت های مناسب تنها زمینه ساز و هدایتگرند. متأسفانه گاهی اوقات والدین و مربیان می کوشند مسائل دینی را در فرصتی کوتاه از طریق گفتاری مستقیم و با پند و اندرز و تذکرات مکرر، به کودکان منتقل و یا تحمیل کنند، در حالی که کودکان خود باید ارزش ها را دارا شوند، دلایل آن را بپذیرند و با میل آن را در صحنة عمل به کار گیرند، نه این که قواعد را به آن ها دیکته کرده و به اجبار بقبولانیم. امام علی(ع) می فرماید: "فإنّ القلب إذا اکره عمی؛ اگر دل به کاری مجبور گردد، کور می شود".(1) از این رو چه بسا فرزندان در خانه پدر و مادر که سلطه و اقتدار را ملاحظه می کنند، نماز می خوانند، ولی با تغییر موقعیت، آن را ترک می کنند، چون ارزش های دینی برای آنان درونی نشده است. والدین باید در تعامل گروهی با احترام دو سویه، به تبادل اطلاعات و احساسات بپردازند و فضای دوستی را فراهم نموده و به آن ها فرصت و اجازه بحث و استدلال و سؤال کردن دهند. هیچ ارزش و اعتقاد و اصولی را قبل از آن که زمینة لازم عاطفی و روانی آن برای کودک فراهم آید و یا خود به آن متمایل شده باشند، نباید به وی تحمیل کرد.(2)
امام خمینی(ره) با اینکه نسبت به انجام تکالیف شرعی فرزندانش بسیار مقید بودند، اما از ایجاد تلخی در جان کودک پرهیز داشتند. یکی از فرزندان امام می گوید: "زمانی همسری از روی عادت خانوادگی، صبح ها دخترم را از خواب شیرین بیدار می کردند که نماز بخواند. امام که در جریان قرار گرفتند، پیغام فرستادند که شیرینی اسلام را به مذاق بچه تلخ نکن و چقدر این حرف به جا بود و تأثیر عمیقی بر روحیة دخترم گذاشت، به طوری که بعد از آن خودش سفارش می کرد که برای نماز صبح حتماً بیدارش کنیم".(3)
یکی دیگر از فرزندان می گوید: "یک بار از آقا سؤال کردم که: آیا اجازه دارم فرزندم را برای نماز صبح بیدار کنم، فرمودند: خواب را بر بچه تلخ نکن".(4)
روش الگویی
نکتة دیگر استفاده از روش الگویی است. فرزندان بیش از آن که به گفتار والدین بیندیشند، به عملشان می نگرند. پدر و مادر اگر به نماز اوّل وقت با رعایت آداب آن توجه نمایند، عملاً انجام تکالیف مذهبی را به فرزندان آموزش داده اند.
این روش به مراتب از آموزش زبانی مؤثرتر است. امام صادق(ع) می فرماید: "با غیر زبانتان (عملتان) مردم را به نیکی ها دعوت کنید". (5)
تشویق
نکتة آخر: استفاده از تشویق و ارزش گذاری است. البته تشویق به عنوان کمک انگیزه مطرح است، نه اصل انگیزه، یعنی باید فرزند بفهمد که عملش مورد توجه والدین است، ولی وابسته به تشویق نگردد که اگر تشویقی نبود، عمل ترک شود. بدیهی است که کودک هرچه بزرگ تر می شود، احساس نیاز او به تشویق کم تر می شود، ولی در اوایل لازم است اگر فرزند پسر است، برای او سجاده و تسبیح و کالای مورد علاقه او را تهیه کرد اما اگر دختر است، چادر نماز با سجاد و غیره به عنوان جایزه تهیه گردد. در این جهت می توان از مربیان مدرسه کمک گرفت.
پی نوشت ها:
1. نهج البلاغه، قصار 184، فیض الاسلام.
2. رضا فرهادیان، آن چه دربارة کودکان و نوجوانان باید بدانیم، ص 93 87، با تلخیص.
3. مجموعه مقالات، کنگرة بررسی اندیشه و آثار تربیتی حضرت امام خمینی، ص 391.
4. همان.
5. بحارالانوار، ج 67، ص 303.
www.morsalat.com
- [سایر] فرزندمان را در هنگام نماز صبح با چه روشی بیدار کنیم؟
- [سایر] با چه روشهایی می توانیم فرزندمان را برای نماز بیدار کنیم؟
- [سایر] چگونه فرزندانمان را برای نماز صبح بیدار کنیم؟
- [سایر] چگونه فرزندانمان را برای نماز صبح بیدار کنیم؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] کسانی که می دانند اگر تا آخر شب بیدار بمانند برای نماز صبح بیدار نمی شوند، آیا جایز است بیدار بمانند؟
- [سایر] چه راهکارهایی پیشنهاد میکنید که بتوانیم برای نماز صبح بیدار شویم و نمازمان قضا نشود؟
- [سایر] فرزندانی را که به تکلیف رسیدهاند، چگونه برای نماز صبح بیدار کنیم؟
- [سایر] فرزندانی را که به تکلیف رسیدهاند، چگونه برای نماز صبح بیدار کنیم؟
- [آیت الله خامنه ای] چگونه باید افراد خانواده را برای خواندن نماز صبح بیدار نمود؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] آیا بیدار کردن مهمان و افراد خانواده برای نماز صبح، لازم است؟
- [آیت الله اردبیلی] اگر جنب در شب ماه رمضان بخوابد و بیدار شود و بداند یا احتمال دهد که اگر دوباره بخوابد پیش از اذان صبح بیدار می‌شود و تصمیم داشته باشد که بعد از بیدار شدن غسل کند، چنانچه دوباره بخوابد و تا اذان بیدار نشود، باید روزه آن روز را قضا کند، ولی کفّاره ندارد و اگر از خواب دوم بیدار شود و با احتمال بیدار شدن برای مرتبه سوم بخوابد و تا اذان صبح بیدار نشود، علاوه بر قضا احتیاطا کفّاره نیز بر او واجب می‌شود و خوابهای بعد از خواب سوم که تا اذان صبح ادامه پیدا میکنند نیز حکم خواب سوم را دارند.
- [آیت الله بروجردی] اگر جُنب در شب ماه رمضان بخوابد و بیدار شود و بداند یا احتمال دهد که اگر دوباره بخوابد پیش از اذان صبح بیدار می‌شود و تصمیم هم داشته باشد که بعد از بیدار شدن غسل کند، چنانچه دوباره بخوابد و تا اذان بیدار نشود، باید روزهی آن روز را قضا کند و اگر از خواب دوم بیدار شود و برای مرتبهی سوم بخوابد و تا اذان صبح بیدار نشود، قضای روزه و کفاره بر او واجب می‌شود.
- [آیت الله بروجردی] کسی که در شب ماه رمضان جُنب است و میداند که اگر بخوابد تا صبح بیدار نمیشود، نباید بخوابد و چنانچه بخوابد و تا صبح بیدار نشود، روزهاش باطل است و قضا و کفّاره بر او واجب می‌شود.
- [آیت الله سیستانی] هرگاه جنب در شب ماه رمضان بخوابد و بیدار شود، اگر احتمال بدهد که اگر دوباره بخوابد پیش از اذان صبح بیدار می‌شود میتواند بخوابد.
- [آیت الله علوی گرگانی] اگر جنب در شب ماه رمضان بخوابد وبیدار شود وبداند یا اطمینان دارد که اگر دوباره بخوابد پیش از اذان صبح بیدار می‌شود وتصمیم هم داشته باشد که بعد از بیدار شدن غسل کند چنانچه دوباره بخوابد وتا اذان بیدار نشود، باید روزه آن روز را قضا کند و همچنین است از خواب دوم بیدار شود وبرای مرتبه سوم بخوابد وتا اذان صبح بیدار نشود، قضای روزه بر او واجب می‌شود و بنابر احتیاط واجب کفّاره هم دارد.
- [امام خمینی] اگر جنب در شب ماه رمضان بخوابد و بیدار شود و بداند یا احتمال دهد که اگر دوباره بخوابد پیش از اذان صبح بیدار می شود و تصمیم هم داشته باشد که بعد از بیدار شدن غسل کند، چنانچه دوباره بخوابد و تا اذان صبح بیدار نشود، باید روزه آن روز را قضا کند، و همچنین است اگر از خواب دوم بیدار شود و برای مرتبه سوم بخوابد، و کفاره بر او واجب نمی شود.
- [آیت الله خوئی] هرگاه جنب در شب ماه رمضان بخوابد و بیدار شود احتیاط مستحب آن است که پیش از غسل درصورتی که عادتش به بیدار شدن نباشد نخوابد، اگرچه احتمال بدهد که اگر دوباره بخوابد پیش از اذان صبح بیدار می‌شود.
- [آیت الله بهجت] هرگاه جنب در شب ماه رمضان یا روزه واجب معین بخوابد و بیدار شود، اگر اطمینان به بیدار شدن پیش از اذان صبح برای غسل را ندارد، باید نخوابد اگرچه احتمال بدهد که اگر دوباره بخوابد پیش از اذان صبح بیدار می‌شود.
- [آیت الله علوی گرگانی] هرگاه در ماه رمضان بعد از اذان صبح بیدار شود وببیند محتلم شده، اگرچه بداند پیش از اذان صبح محتلم شده، روزه او صحیح است.
- [آیت الله خوئی] کسی که در شب ماه رمضان جنب است و یقین دارد که اگر بخوابد پیش از اذان صبح بیدار می‌شود، چنانچه تصمیم داشته باشد که بعد از بیدار شدن غسل کند و با این تصمیم بخوابد و تا اذان خواب بماند، روزهاش صحیح است. و همچنین است کسی که عادت بیدار شدن قبل از اذان صبح را داشته و احتمال بیدار شدن را نیز بدهد.