از چه زمانی خواندن برای کودک را شروع کنیم؟

(یکی بود، یکی نبود، غیر از خدا هیچکس نبود) جمله ی زیبایی است که در طول زندگی به کرات شنیده ایم و هنوز هم با شنیدن آن، پای رفتنمان سست می شود، دوست داریم، بمانیم، بنشینیم و حادثه را دنبال کنیم. هرگز فکر کرده اید، اولین قصه ای که شنیده اید چه بود؟ شاید به یاد نداشته باشید. قصه ای بود مشترک بین انسان ها قصه ای با نام (صدای قلب مادر).
گوش جنین بعد از ماه سوم، صدای قلب مادر را می شنود و این قصه ی آغازین زندگی اوست. قصه ای که ماهها بعد از تولد، با در آغوش گرفتن او و ضربه هائی که توسط مادر یا جانشین او به پشتش زده می شود آن را تداعی کرده و به کودک آرامش می دهد، و او را به خواب می برد.
بعد از ماه ششم دوران جنینی کودک می تواند، صدای خارج از شکم مادر را نیز بشنود. صدای مادر، صدای پدر، رادیو و تلویزیون. به همین جهت پیشنهاد می کنند که با جنین صحبت شود، برایش موسیقی یا کلام موزون پخش شده، حتی می توانید هر روز به مدت سه ماه (ماه ششم تا نهم) روزی سه بار کتاب ساده آهنگین یا قصه آهنگینی، مثل (دویدم و دویدم، جم جمک برگ خزون، لی لی حوضک، کلاغه میگه قار قارو ...) را با صدای بلند برای او بخوانید. کودک شما در دوره نوزادی(2) با علائمی چون مکیدن های طولانی، تند شدن ضربان قلب و تنفس و... نشان می دهد که این کلام و آوا را قبلاً شنیده است.
دکتر سوزان ماندل گلاز(3) معتقد است: ( نوزادان نیاز به شنیدن کلام دارند و بلندخوانی برای کودکان این نیاز را برآورده می کند. محتوا چندان اهمیتی ندارد، بله نحوه ی بیان، زیروبم بودن آن و بالاخره حالت های گوناگون اعضای صورت از اهمیت بسیاری برخوردار است.
به عبارت دیگر (پایه گذاری سوادآموزی از تولد است و نوزادان احتیاج به شنیدن زبان محاوره دارند و این احتیاج را بلند خوانی برآورده می سازد.)
از این رو، کودکان، بعد از تولد نیاز به شنیدن لالائی دارند، زیرا گوش دادن قسمت اصلی فرایند گفتاری است و به اندازه ی عمل انتقال بیان مهم می باشد. هرگز بدون شنیدن، ارتباط گفتاری ممکن نمی شود.
لالائی ها که به سه بُعد حرکتی، کلامی و موسیقیائی در جای جای این کره ی خاکی شنوندگان کوچک را به خود جذب می کنند، محتوای تقریباً یکسانی دارند. آرزوهای مادر، راز و نیاز او با معبود برای حفظ کودک، بیان گزارشات روزانه، دردِدلِ مادر با فرزند، نذرها و تمثیلها از جمله مواردی است که محتوای لالائی ها را تشکیل می دهند. آغوش مهربانِ مادر، تکان دادن های آرام و یا ضربه زدن به پشت کودک، همراه با خواندن این ادبیات زنانه، دعوتی است برای خوابیدن. هرگز کودک را از این فعالیت محروم نکنید. بیاد داشته باشید که بخش لالائی و موسیقی نمی تواند جانشین مناسبی برای لالائی ای باشد که شما خواننده آن هستید. خوشبختانه شنونده شما منتقد نیست، و از بودن شما و شنیدن صدای شما لذت می برد. ادبیات عامیانه سرزمین ما، سرشار از لالائی های زیبائی است که با گوشِ دل سپردن به بزرگ سالان فامیل می توانید آن ها را جمع آوری کنید.(4)*
کودکان به مرور دوست دارند، کتاب را مثل سایر اشیاء با دست و دهانشان تجربه کنند. چنگ زدن ، به دهان بردن، پاره کردن از جمله مواردی است که کتاب هم از آن مصون نیست. از این رو، کتابهائی با جلد ضخیم، پلاستیکی و یا پارچه ای پیشنهاد می شود. این کتاب ها پاره نشده و قابل شستشو است.
تهیه کتاب های پارچه ای بسیار ساده است. شما می توانید با استفاده از پارچه های عروسکی و چسباندن لائی چسب به پشت تصاویر، آن را بریده در یک دفترچه پارچه ای شبیه همان که فعالیت های خیاطی را انجام میدادید (دکمه دوزی، ژور، زیکزاک و غیره) تکه دوزی کنید. هم چنین با تهیه یکسری تصاویر کاغذی از مجلات چسباندن آنها روی مقوا برای فرزندتان کتاب تصویری بسازید. تصاویر باید تا حد ممکن بزرگ و از اشیائی باشد که برای او آشنا هستند. این مجموعه تصویری، می تواند مدام تغییر یابد و با تصاویر جدید کتاب های تصویری متنوع تری به وجود آورد. (عروسک – توپ – ماشین – میوه جات و...) در حالیکه تصاویر را به کودک نشان می دهید، می توانید در مورد هر یک به کودک اطلاعاتی بدهید.
قصه گربه ای که موقع خواب به همه چیز شب بخیر می گوید (شب بخیر میز، صندلی ، شیشه شیر و... بچه ای که دوست دارد به حمام برود و آب بازی کند. توپ آبی رنگی که توی اتاقها می گردد و ماشین قرمزی که بوق می زند...)
امروزه کتاب های تصویری مقوائی، معمولاً به عنوان اسباب بازی در اختیار کودکان قرار می گیرد و گاهی قسمتهائی از آن جدا شده و یا بدان افزوده می شود. این نوع کتب علاوه بر سرگرمی کودک، او را به کاوش بر می انگیزد و خزانه واژگان او را توسعه می دهد.
کتابخوانی برای کودکان در این دوره (تولد تا 1 سالگی) باید هر روز از ساعت معینی به مدت چند دقیقه صورت گیرد تا این عادت در کودکان نهادینه شده و آنها بتوانند شعفِ حاصل از کتابخوانی را تجربه کنند.
لاک پشت به کمک دارکوب چرخهای چوبی ساخت و برآن سوار شد و با خوشحالی راه افتاد، هر لحظه سرعتش بیشتر و بیشتر می شه آنقدر تند که فرصت نمی کرد به درختان سلام کند به ... به ... او از همه جلوتر بود... .
اما....
برای کسب تجارب دسته اول به کودک فرصت دهید.
کتاب های پیشنهادی:
1- لالالالا گل لاله، تهران، کانون پرورش فکری کودکان 1367.
2- دولت آبادی، مهدخت، جم جمک برگ خزون تهران – کتابهای جیبی 1384.
3- رحماندوست مصطفی، بازی با انگشت ها – کانون پرورش فکری کودکان و نوجوان 1384.
پی نوشت ها:
1- اکرم قاسم پور – لاک پشت خوشبخت شباویز تهران 1382
2- از تولد تا یکماهگی (دوره نوزادی new nate)
3- متخصص تعلیم و تربیت و رئیس سازمان قرائت بین المللی Dr. Susan Mandell Glazer
4- براساس ساختار لالائی قدیم، لالائی های جدیدی نیز نوشته شده است.
منبع:سایت تبیان