آیا هر فرد عادی می‌تواند با قرآن استخاره کند یا باید شرائط خاصی از قبیل تقوا و ایمان داشته باشد؟ اگر بخواهد استخاره کند، چه آدابی دارد؟

درباره استخاره با قرآن نظریات مختلفی وجود دارد که برخی افراطی و برخی تفریطی و برخی معتدل است. دیدگاه معتدل این است که پس از تعقل و مشورت با صاحبان تجربه اگر تردیدی در کار بود و انسان بر سر دو راهی قرار گرفت و نمی‌داند کدام راه را انتخاب کند، دست به استخاره می‌زند.
علامه طباطبائی فیلسوف و مفسر بزرگ اسلامی نظریه خود را چنین بیان می‌کند: حقیقت امر این است که انسان وقتی بخواهد دست به کاری بزند، ناچار است زیر و روی آن را بررسی نماید و تا آن جا که می‌تواند فکر خود را که موهبتی خدادادی است، به کار اندازد و چنانچه از این راه نتوانست صلاح خود را در آن کار تشخیص دهد، ناگزیر باید از دیگران کمک فکری بگیرد و تصمیم خود را با کسانی که صلاحیت مشورت و قوه تشخیص صلاح و فساد دارند در میان بگذارد، تا به کمک فکر آن‌ها خیر خود را در انجام و یا ترک آن کار، تشخیص دهد.
اگر از این راه هم چیزی دستگیرش نشد، چاره‌ای ندارد جز این که به خدا متوسل شده، خیر خود را از او مسألت نماید که این استخاره است.
نباید کار را دعوی علم غیب دانست و نیز نباید آن را تعریض به شئون الوهیت پروردگار نام نهاد، بلکه به مفهوم خروج از بن بست تحیّر نامید، هم چنان که مشورت با افراد آگاه راهم نباید شرک نامید.
خلاصه این که: هیچ مانع و محذور دینی و عقلی در استخاره و مشورت نیست، چون استخاره کاری جز مشخص ساختن یکی از دو طرف تردید نیست.
نه غیر واجبی را واجب کرده و نه حلالی را حرام؛ نه حکمی از احکام خدا را تغییر می‌دهد و نه آدمی را به آن چه در پس پرده غیب است، خبر دار می‌کند، بلکه تنها می‌گوید:
خوب است؛ یعنی خیر صاحب استخاره در انجام دادن است و یا بد است و خیر در انجام ندادن است.
پس استخاره با قرآن جز حصول طیب نفس و رضایت خاطر و رفع تردید و سرگردانی و امید به نفع و سعادت اثر دیگری ندارد، (1) ولی این نکته ظریف را همیشه باید در نظر داشت که: استخاره صرفا یک تضرع شدید درونی و توسل شخصی و یک نوع حالت عرفانی است که در لحظه تردید و دو دلی به فرد استخاره کننده دست می‌دهد، به طوری که باهمه وجود، خود را از درون با خدا پیوند می‌زند و از او راه و چاره می‌طلبد. از این رو در احادیث وارد شده است: "هر کس خودش استخاره کند". چنان که علامه مجلسی(ره) می‌گوید: سید ابن طاووس (ره) گفته: حدیث صریحی ندیده‌ام که کسی برای دیگران استخاره کند واصل آن است که هر کس برای خودش استخاره نماید.(2)
باید گفت: کسانی که با قرآن انس و الفتی ندارند و محکم و متشابه آن را نمی‌شناسند و از علم تفسیر بهره‌ای ندارند، باید از تفأل و استخاره با قرآن بپرهیزند و آیات خدا را به بازی نگیرند، تا جایی که حضرت آیت اللَّه حاج شیخ عبدالکریم حائری یزدی، مؤسس حوزه علمیه قم(ره) از استخاره با قرآن دوری می‌کند.(3) ایشان به دو رکعت نماز استخاره بسنده می‌کرد که پس از سلام سر به سجده گذاشته و صدو یک مرتبه "استخیر اللَّه برحمته خیره فی عافة" می‌گفت، پس از آن خدا یک طرف می‌کند.
انواع استخاره:
1 - استخاره مطلق: این نوع استخاره نه، با قرآن و نه با تسبیح و نه با وسیله دیگر صورت می‌گیرد و در اخبار و روایات از آن بیشتر نام برده شده است. این نوع استخاره نوعی دعا و طلب خیر کردن است.
امام باقر(ع) فرمود: "پدرم امام سجاد(ع) هرگاه می‌خواست کاری انجام دهد وضو می‌گرفت و دو رکعت نماز می‌خواند، بعد از نماز، دویست بار از درگاه خدا طلب خیر می‌کرد و بعد از آن کار را انجام می‌داد".
این نوع استخاره برای رفع حیرت و نگرانی نیست، بلکه در همه مراحل یک کار، خوب و پسندیده و راهگشا است.
2 - استخاره مشورتی به این صورت است که انسان ابتدا از خدا طلب نماید و بعد با تعدادی از مؤمنان مشورت کند و نظر اکثر آنان را عمل نماید.
3 - استخاره با قرآن به این صورت است که ابتدا سه مرتبه سوره توحید خوانده می‌شود و بعد سه بار صلوات فرستاده می‌شود و دعا می‌کند، سپس قرآن را با می‌کند و به اولین آیه صفحه دست راست عمل می‌نماید.
4 - استخاره با تسبیح به این صورت است که چند عدد صلوات می‌فرستی، بعد چند دانه تسبیح را می‌گیری؛ اگر جفت بود، بد و اگر طاق بود، خوب است.
5 - استخاره ذات الرقاع یعنی استخاره با کاغذ. به این صورت که چند عدد کاغذ بر می‌داری، روی تعدادی از آن‌ها "افعل" (انجام بده) و روی تعدادی از آن‌ها "لا تفعل" (انجام نده) می‌نویسی و بعد دو رکعت نماز می‌خوانی و از خدا طلب خیر می‌نمایی، سپس یکی از کاغذها را بر می‌داری. اگر روی آن نوشته بود "انجام بده" آن را انجام می‌دهی و اگر روی آن نوشته بود "انجام نده" آن را انجام نمی‌دهد. (4)
پی نوشت‌ها:
1 - طریقه دار ،استخاره و تفأل، ص 19، به نقل از ترجمه تفسیر المیزان، ج 6، ص 185، تا 188.
2 - همان، ص 20.
3 - همان، ص 21.
4 - همان، ص 121 به بعد، با تلخیص.
www.eporsesh.com