زندگی
حیات مقابل ممات است. از آن به مناسبت در بسیاری از ابواب فقه نظیر طهارت، حج، وصیت، نکاح، استیلاد، اطعمه و اشربه، ارث و دیات سخن رفته است.
با توجه به روایات دینی که 7 سال اول زندگی کودک را سن بازی می‌دانند، آیا معنایش این است که از 7 سالگی به بعد، مانع بازی کودک شویم؟
درست است که 7 سال دوم زندگی کودک، دوره آموزش‌پذیری او است؛ اما معنایش این نیست که باید از بازی منع شود. فرزند شما تا پایان یازده سالگی کودک است و همچنان به نشاط و شادابی نیاز دارد؛به همین جهت به معلمان و مربیان مدارس (به ویژه مقطع ابتدایی) پیشنهاد می‌کنیم همزمان و همراه با آموزش دروس، از برنامه‌های آموزشی بازی‌گرا و بازی‌های (با قاعده) نیز استفاده کنند؛ زیرا بازی، فرصت گرانبهایی را برای یادگیری و اندیشه‌ورزی دانش‌آموزان فراهم می‌سازد. بازی، روی تمام ابعاد یادگیری دانش‌آموز اثر مثبت می‌گذارد و بر هوش و مهارت سخن گفتن او می‌افزاید. دانش‌آموز هنگام بازی از طریق (آزمون و خطا) نکاتی را درباره زندگی می‌آموزد و اطلاعات موجود در ذهن خود را پردازش می‌کند. همان گونه که پیش‌تر گفتیم (ر. ک: ص) برای بازی کودکان زیر 7 سال محدودیتی وجود ندارد؛ اما با ورود کودک به دوره آموزشگاهی، بازی او محدودتر می‌شود؛ زیرا باید قسمتی از وقت خود را صرف آموزش کند (ر. ک: ج 1، ص 37 و 38). همان گونه که امامان معصوم علیهم‌السلام در 7 سال اول بر بازی کودک تأکید کرداند (ر. ک: ص)، برای زیاده‌روی در آن در سنین بالاتر (به ویژه نوجوانی) هشدار داده‌اند. امام علی علیه‌السلام می‌فرماید: لا یفلح من وله باللعب. (1) کسی که شیدای بازی شود، رستگار نخواهد شد. لا یثوب العقل مع اللعب. (2) خرد با بازی تکامل نمی‌یابد. پی نوشت: 1. آمدی، غررالحکم و دررالکلم، ص 425. 2. همان، ص 364. منبع: کتاب نسیم مهر(3)، حجت الاسلام حسین دهنوی، انتشارات خادم الرضا(علیه السلام)/1388
درست است که 7 سال دوم زندگی کودک، دوره آموزش‌پذیری او است؛ اما معنایش این نیست که باید از بازی منع شود. فرزند شما تا پایان یازده سالگی کودک است و همچنان به نشاط و شادابی نیاز دارد؛به همین جهت به معلمان و مربیان مدارس (به ویژه مقطع ابتدایی) پیشنهاد می‌کنیم همزمان و همراه با آموزش دروس، از برنامه‌های آموزشی بازی‌گرا و بازی‌های (با قاعده) نیز استفاده کنند؛ زیرا بازی، فرصت گرانبهایی را برای یادگیری و اندیشه‌ورزی دانش‌آموزان فراهم می‌سازد. بازی، روی تمام ابعاد یادگیری دانش‌آموز اثر مثبت می‌گذارد و بر هوش و مهارت سخن گفتن او می‌افزاید. دانش‌آموز هنگام بازی از طریق (آزمون و خطا) نکاتی را درباره زندگی می‌آموزد و اطلاعات موجود در ذهن خود را پردازش می‌کند. همان گونه که پیش‌تر گفتیم (ر. ک: ص) برای بازی کودکان زیر 7 سال محدودیتی وجود ندارد؛ اما با ورود کودک به دوره آموزشگاهی، بازی او محدودتر می‌شود؛ زیرا باید قسمتی از وقت خود را صرف آموزش کند (ر. ک: ج 1، ص 37 و 38). همان گونه که امامان معصوم علیهم‌السلام در 7 سال اول بر بازی کودک تأکید کرداند (ر. ک: ص)، برای زیاده‌روی در آن در سنین بالاتر (به ویژه نوجوانی) هشدار داده‌اند. امام علی علیه‌السلام می‌فرماید: لا یفلح من وله باللعب. (1) کسی که شیدای بازی شود، رستگار نخواهد شد. لا یثوب العقل مع اللعب. (2) خرد با بازی تکامل نمی‌یابد. پی نوشت: 1. آمدی، غررالحکم و دررالکلم، ص 425. 2. همان، ص 364. منبع: کتاب نسیم مهر(3)، حجت الاسلام حسین دهنوی، انتشارات خادم الرضا(علیه السلام)/1388
عنوان سوال:
با توجه به روایات دینی که 7 سال اول زندگی کودک را سن بازی می‌دانند، آیا معنایش این است که از 7 سالگی به بعد، مانع بازی کودک شویم؟
پاسخ:
درست است که 7 سال دوم زندگی کودک، دوره آموزش‌پذیری او است؛ اما معنایش این نیست که باید از بازی منع شود. فرزند شما تا پایان یازده سالگی کودک است و همچنان به نشاط و شادابی نیاز دارد؛به همین جهت به معلمان و مربیان مدارس (به ویژه مقطع ابتدایی) پیشنهاد می‌کنیم همزمان و همراه با آموزش دروس، از برنامه‌های آموزشی بازی‌گرا و بازی‌های (با قاعده) نیز استفاده کنند؛ زیرا بازی، فرصت گرانبهایی را برای یادگیری و اندیشه‌ورزی دانش‌آموزان فراهم می‌سازد. بازی، روی تمام ابعاد یادگیری دانش‌آموز اثر مثبت می‌گذارد و بر هوش و مهارت سخن گفتن او می‌افزاید.
دانش‌آموز هنگام بازی از طریق (آزمون و خطا) نکاتی را درباره زندگی می‌آموزد و اطلاعات موجود در ذهن خود را پردازش می‌کند.
همان گونه که پیش‌تر گفتیم (ر. ک: ص) برای بازی کودکان زیر 7 سال محدودیتی وجود ندارد؛ اما با ورود کودک به دوره آموزشگاهی، بازی او محدودتر می‌شود؛ زیرا باید قسمتی از وقت خود را صرف آموزش کند (ر. ک: ج 1، ص 37 و 38).
همان گونه که امامان معصوم علیهم‌السلام در 7 سال اول بر بازی کودک تأکید کرداند (ر. ک: ص)، برای زیاده‌روی در آن در سنین بالاتر (به ویژه نوجوانی) هشدار داده‌اند.
امام علی علیه‌السلام می‌فرماید:
لا یفلح من وله باللعب. (1)
کسی که شیدای بازی شود، رستگار نخواهد شد.
لا یثوب العقل مع اللعب. (2)
خرد با بازی تکامل نمی‌یابد.
پی نوشت:
1. آمدی، غررالحکم و دررالکلم، ص 425.
2. همان، ص 364.
منبع: کتاب نسیم مهر(3)، حجت الاسلام حسین دهنوی، انتشارات خادم الرضا(علیه السلام)/1388
- [سایر] چرا کودک را تا 7 سالگی باید آزاد گذاشت؟
- [سایر] با توجه به اینکه در اسلام سن بلوغ شرعی دختران 9 سالگی است چرا در قانون انتخابات کشور شرط سن پانزده سال تمام در نظر گرفته شده است؟
- [آیت الله علوی گرگانی] با توجّه به تعارض روایات 9 سالگی با روایات 10 سالگی و 13 سال خصوصابا موثقه عمار ساباطی (وسائلالشیعه ج 1 ص 32 باب 4 ج 12) و با توجّه به عدم تطابق آنها با واقعیّت خارجی (حیض نشدن دختر در 9 سالگی) نظر مبارک را در صورت مصلحت صریحادر باب بلوغ دختران بیان فرمائید؟
- [سایر] چنگ زدن کودک 2 ساله امری طبیعی محسوب میشه ؟ با توجه به اینکه از 1 سالگی شروع شده.
- [آیت الله علوی گرگانی] تعیین سنّ برای انجام فرایض دینی با احکام امضائی و معاملاتی با هم فرق دارد و آیا بین سنّ انجام فرایض دینی از قبیل نماز و روزه با احکام امضائی و معاملاتی فرقی قائل هستید یا هر دو را در دختران نه سالگی تمام و در پسران پانزده سالگی تمام میدانید؟
- [سایر] مقصود از روایاتی که می گویند کودک تا 7 سال سرور و آقا است چیست؟
- [آیت الله علوی گرگانی] با توجّه به اینکه در قرآن و سنّت فقط بر نشانههای بلوغ تأکید شده و تفسیری از آن ارائه نشده حیض و قاعدگی و موی زهار از نشانههای خارجی بلوغ شمرده شدهاند و فقهاء و بزرگان بدان فتوا داده‌اند، و موی زهار در دختران نشانه بلوغ شمرده نشده و ادّله اختصاص به پسران دارد و با توجّه به اینکه روایات 9 سالگی معارض با روایات 10 و 13 سالگی است نظر مبارک حضرتعالی در سنّ بلوغ دختران چیست؟
- [سایر] سلام در تاریخ آمده است مدت امامت امام سجاد ع 35 سال می‌باشد که امام در سن 57 سالگی به شهادت رسیده اند در قضایای کربلا هم 22 سال داشتند که مدت سن امام از امامت تا شهادت در حالیکه روایات در کتاب لهوف میگوید 40 سال ایشان بر پدر گریه کرده اند علت این اختلاف چیست؟
- [آیت الله علوی گرگانی] اگر زن در سنّی است که قهرابستن لوله برایش منجر به دائم می‌شود مثلازن در سن 40 سالگی است لولهها را میبندد بمدّت 20 سال، قهرادر سن 60 سالگی دیگر بچّهدار نمیشود آیا این هم حرام است؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] فرموده اید حق حضانتِ مادر، برای دختر هفت سال و برای پسر دو سال است، بفرمایید آیا به مجرد ورود کودک به سن دوسالگی یا هفت سالگی، حق حضانت مادر تمام می شود، یا ملاک تمام شدن هفت سال یا دوسال می باشد؟
- [آیت الله نوری همدانی] مشهورآن است که زنهای سیده بعد از تمام شدن شصت سال یائسه میشوند یعنی خون حیض نمی بینند و زنهائی که سیده نیستند بعد از تمام شدن پنجاه سال یائسه میشوند . ولی این مطلب محل تامل است و برای حقیر ثابت نیست و لذا احتیاط واجب ، آن است که زنهای سیده در صورتی که پس از گذشتن از سن پنجاه سالگی در ایام عادت خود ، یا با نشانه های حیض ، خون ببینند ، میان اعمالی که زن مستحاضه انجام می دهد از قبیل خواندن نماز با کیفیتی که ذکر می شود و چیزهائی که حائض باید ترک کند از قبیل داخل شدن در مسجد الحرام و مسجد مدینه و مکث در مساجد دیگر تا سن 60 سالگی ، جمع کنند .
- [آیت الله مکارم شیرازی] کتابهایی را که طلاب علوم دینی یا غیر آنها از درآمد کسب و کار می خرند چنانچه مورد نیازشان باشد خمس ندارد، ولی اگر فعلاً نیازی به آن ندارند و مقصودشان استفاده در آینده است خمس به آن تعلق می گیرد (اگر در تمام طول سال نیز از آن استفاده نکند، ولی وجود آن کتاب برای مواقع ضروری در کتابخانه لازم است، نیاز محسوب می شود) همچنین وسایلی مانند اسباب آتش نشانی در جاهایی که بیم آتش سوزی است یا داروهای ضروری و کمکهای اولیه در خانه جزء هزینه های زندگی محسوب می شود و خمس ندارد هر چند اتفاقاً در تمام سال از آنها استفاده نشود.
- [آیت الله مکارم شیرازی] زکات را در یکی از هشت مورد زیر باید صرف کرد: 1 و 2 (فقرا) و (مساکین) و آنها کسانی هستند که مخارج سال خود و عیالاتشان را ندارند. تفاوت فقیر و مسکین در این است که فقیر روی سؤال از کسی ندارد، اما مسکین نیازمندی است که روی سؤال دارد، کسانی که صنعت و ملک و سرمایه و کسبی دارند که زندگی آنها را اداره نمی کند فقیر محسوب می شوند و کمبود زندگی خود را می توانند از زکات بگیرند. 3 کسی که از طرف امام یا نایب او مأمور جمع آوری زکات یا نگهداری یا رسیدگی به حساب آن و یا رساندن آن به امام و نایب او، یا رساندن به مصارف لازم هستند می توانند به اندازه زحمتی که می کشند از زکات استفاده کنند. 4 افراد ضعیف الایمانی که با گرفتن زکات تقویت می شوند و تمایل به اسلام پیدا می کنند. 5 خریدن برده ها و آزاد کردن آنها. 6 اشخاص بدهکاری که نمی توانند قرض خود را ادا کنند. 7 (سبیل الله) یعنی کارهایی مانند ساختن مسجد که منفعت دینی عمومی دارد و همچنین مدارس علوم دینی، مراکز تبلیغاتی، اعزام مبلغین، نشر کتاب‌های مفید اسلامی و خلاصه آنچه برای اسلام نفع داشته باشد به هر نحو که باشد، مخصوصاً جهاد در راه خدا. 8 (ابن السبیل) یعنی مسافری که در سفر مانده و محتاج شده که به مقدار نیازش می تواند از زکات استفاده کند، هر چند در محل خود غنی و بی نیاز باشد.
- [آیت الله شبیری زنجانی] شیر دادنی که علّت محرم شدن است ده شرط دارد: 1 - شیر، شیر کودک دایه باشد؛ پس اگر بدون بارداری شیر در سینه زنی جمع شود یا بر اثر بارداری شیر پیدا شده ولی کودک او به حدی نرسیده که از این شیر تغذیه کند یا تغذیه او مشکوک است، این شیر سبب محرمیت نمیشود؛ ولی اگر نزدیک تولد کودک است و حمل از آن تغذیه می‌کند به طوری که عرفاً این شیر، شیر آن کودک به حساب میآید، موجب محرمیت می‌شود. 2 - بچه شیر زن زنده را بخورد؛ پس اگر مقداری از رضاع معتبر را از پستان زنی که مرده است شیر بخورد، فایده ندارد. 3 - شیر آن زن از زنا نباشد؛ پس اگر شیر بچهای را که از زنا به دنیا آمده به بچه دیگری بدهند، به واسطه آن شیر بچه به کسی محرم نمیشود؛ ولی شیر مباشرت به شبهه و مباشرتی که از جهت دیگر حرام است؛ مانند مباشرت در حال احرام یا ضرر شدید یا حیض، سبب محرم شدن می‌شود. 4 - بچه شیر را مستقیم از سینه زن بنوشد؛ پس اگر شیر را بدوشند و به کودک بنوشانند، کافی نیست. 5 - باید شیر در دهان کودک از شیر بودن خارج نشود؛ پس اگر با مایعی مخلوط شود به طوری که دیگر به آن شیر نگویند، سبب محرمیت نمیشود. 6 - مقدار شیری که سبب محرمیت است از یک شوهر باشد؛ پس اگر زنی بچهای را از شیر مردی هفت مرتبه شیر بدهد و از شوهرش طلاق گرفته با مرد دیگری ازدواج کند و از شیر شوهر دوم هشت مرتبه به همان کودک شیر بدهد، آن بچه به کسی محرم نمیشود؛ اگر چه در این بین کودک از شیر زن دیگری تغذیه نکرده باشد. 7 - شیردهنده یک زن باشد؛ پس اگر مردی دو زن داشته باشد و یکی از آنها کودکی را مثلاً هفت مرتبه و دیگری هشت مرتبه شیر بدهد، آن بچه به کسی محرم نمیشود؛ اگر چه تمام شیرها مال یک شوهر باشد. 8 - بچه مقداری از شیر معتبر را قی نکند؛ ولی اگر کودک بعد از سیر شدن اضافه بخورد و آن اضافه را قی کند، مانعی ندارد. 9 - شیری که کودک میخورد در رشد او تأثیر محسوسی بگذارد به طوری که متعارف مردم بگویند از آن شیر استخوان او محکم شده و گوشت در بدنش روییده است، یا پانزده مرتبه کامل یا یک شبانهروز به طوری که در مسأله بعد گفته می‌شود، شیر بخورد؛ بلی اگر ده مرتبه به او شیر دهند و در بین آن، زن دیگری او را شیر ندهد، احتیاط مستحبّ آن است که کسانی که به واسطه شیر خوردن به او محرم میشوند، با او ازدواج نکنند و در نگاه کردن و دست دادن و مانند آن او را محرم ندانند. 10 - از ابتدای شیر خوردن بچه دو سال نگذشته باشد؛ بنابراین کودکی که در ابتدای ماه دوم تولد شروع به شیر خوردن کرده، چنانچه مقداری از شیر خوردن او بعد از ورود در ماه بیست و ششم از بدو تولد واقع شود، به کسی محرم نمیشود و اگر تمام مقدار معتبر را در ماه بیست و پنجم یا جلوتر بخورد محرم می‌شود. این امر در فرزند زن شیرده یا پیدایش شیر زن معتبر نیست؛ پس چنانچه از شروع شیر زن یا از شروع شیر خوردن کودک او بیش از دو سال گذشته باشد و با آن شیر کودک دیگری را با شرایط معتبر شیر بدهد، باعث محرمیت میگردد.
- [آیت الله مکارم شیرازی] هرگاه زنی کودکی را شیر دهد با نه شرط سبب محرم شدن خواهد بود: 1 شیر از ولادت باشد، بنابراین اگر پستان بدون تولد فرزندی شیر پیدا کند و کودکی از آن بنوشد سبب محرمیت نمی شود. 2 بچه از زن زنده شیر بخورد، پس اگر پستان زن مرده ای را به دهان بگیرد و شیر بخورد اثری ندارد. 3 شیر آن زن از حرام نباشد، بنابراین اگر شیر بچه ای را که از زنا به دنیا آمده به بچه ای بدهند به کسی محرم نمی شود. 4 شیر را از پستان بمکد، ولی احتیاط واجب آن است اگر شیر را در گلوی بچه بریزند با آن زن و محارم او ازدواج نکند. 5 شیر را با چیز دیگر مخلوط نکنند. 6 شیر مربوط به یک شوهر باشد، بنابراین اگر زنی را که دارای شیر است طلاق دهد بعد شوهر دیگری کند و از او باردار شود و تا موقع وضع حمل شیری که مربوط به شوهر اول داشته باقی بماند و مثلاً کودکی را هشت دفعه از شیر مربوط به شوهر اول و هفت دفعه از شیر مربوط به شوهر دوم شیر دهد آن کودک به کسی محرم نمی شود، همچنین اگر زنی از شیر مربوط به شوهر اول کودکی را بطور کامل شیر دهد و بعد از شیر مربوط به شوهر دوم کودک دیگری را شیر دهد آن دو به یکدیگر محرم نمی شود. 7 کودک به واسطه بیماری شیر را قی نکند، ولی احتیاط واجب آن است در این صورت کسانی که به واسطه شیر دادن به آن بچه محرم می شوند با او ازدواج نکنند و نگاه محرمانه هم به او ننمایند. 8 کودک پانزده مرتبه، یا یک شبانه روز بطوری که در مسأله بعد خواهد آمد شیر کامل بخورد، یا آن مقدار شیر به او بدهند که بگویند از آن شیر استخوانش محکم شده و گوشت در بدنش روییده است و احتیاط مستحب آن است که اگر ده مرتبه شیر بخورد کسانی که به واسطه شیر خوردن با او محرم می شوند با او ازدواج نکنند و نگاه محرمانه نیز به او ننمایند. 9 دو سال کودک تمام نشده باشد، بنابراین بعد از تمام شدن دو سال اگر به او شیر دهند به کسی محرم نمی شود، حتی اگر پیش از تمام شدن دو سال چهارده مرتبه و بعد از آن یک مرتبه شیر بخورد با کسی محرم نمی شود، ولی اگر از موقع زاییدن زن بیش از دو سال گذشته باشد و شیر او باقی باشد و بچه ای را شیر دهد احتیاط واجب آن است که با زنانی که به واسطه شیر خوردن با او محرم می شوند ازدواج نکند و نگاه محرمانه هم ننماید.
- [آیت الله سیستانی] اگر زن پس از ازدواج مرتد شود چه ملی و چه فطری ، عقد او باطل میگردد ، و چنانچه شوهرش با او نزدیکی نکرده باشد عدّه ندارد ، و همچنین است اگر بعد از نزدیکی مرتد شود ولی یائسه یا صغیره باشد . امّا اگر زن در سنّ زنهائی باشد که حیض میبینند باید به دستوری که در احکام طلاق گفته خواهد شد عدّه نگهدارد ، و اگر در بین عدّه مسلمان شود عقد او به حال خود باقی میماند ، هر چند بهتر آن است که اگر میخواهند با هم زندگی کنند دوباره عقد بخوانند ، و اگر میخواهند جدا شوند طلاق داده شود . و یائسه در مسأله زنی است که پنجاه سال سن داشته ، و از جهت بالا رفتن سنش خون حیض نبیند ، و امید بازگشت آن را هم نداشته باشد .
- [آیت الله شبیری زنجانی] انسان باید زکات را در یکی از هشت مورد زیر مصرف کند: اوّل: فقیر و او کسیست که مخارج سال خود یا عیالاتش را ندارد، البتّه لازم نیست که مخارج عیالاتی را که متناسب شؤون وی نیست دارا باشد و کسی که صنعت یا ملک یا سرمایهای دارد که میتواند مخارج سال خود را از منافع آنها بگذراند فقیر نیست. دوم: مسکین و او کسیست که زندگی را از فقیر سختتر میگذراند. سوم: کسی که از طرف امام علیه‌السلام یا نایب امام مأمور جمع‌آوری زکات یا نگاهداری یا رسیدگی به حساب آن یا رساندن به امام یا نایب امام یا مصارف زکات می‌باشد. چهارم: مسلمان سست اعتقادی که با پرداخت زکات، ایمان قویتری پیدا می‌کند. پنجم: خریداری بندگان و آزاد کردن آنان با شرایطی که در کتب مفصّل گفته شده است. ششم: بدهکاری که نمیتواند قرض خود را بدهد. هفتم: فی سبیل اللَّه یعنی امور دینی، خواه مربوط به عموم باشد، همچون ساختن مسجد و مدارس علوم دینی و نشر کتب دینی و خواه به افراد خاصّی مربوط باشد، مثل آن که برخی از مؤمنان را به حجّ خانه خدا بفرستد و روشنترین مورد این مصرف، جهاد در راه خداست و ظاهراً این مصرف، امور دنیایی را شامل نمیگردد، هر چند عمومی باشد همچون ساختن پل و تعمیر جادهها و راهها. هشتم: ابن السبیل یعنی مسافری که در سفر درمانده شده و احکام این موارد در مسائل آینده گفته خواهد شد.
- [آیت الله اردبیلی] زکات از واجبات بزرگ الهی است که در قرآن و روایات در کنار نماز و اعتقاد به آخرت قرار گرفته است و هدف از آن تأمین اجتماعی، تعدیل ثروت، تأمین زندگی فقرا، ایجاد تسهیلات و منافع عمومی و دینی و جذب غیر مسلمانان به اسلام است و یقینا اگر ثروتمندان زکات اموال خویش را بپردازند، فقر از جامعه اسلامی رخت برمیبندد. امام صادق علیه‌السلام می‌فرماید: (همانا خداوند عزّوجلّ در اموال ثروتمندان برای فقرا به اندازه کفایت آنان واجب فرموده است و اگر میدانست آن مقدار کفایت نمیکند، هر آینه بر آن میافزود. آنچه بر سر فقرا آمده است به سبب کاستی الهی نیست، بلکه به علّت منع حقوق آنان از سوی کسانی است که حقوق فقرا را ادا نمیکنند و به درستی اگر مردم حقوق مستمندان را ادا میکردند، آنان در رفاه زندگی میکردند.)(1) با برچیده شدن فقر از جامعه، امنیت اجتماعی نیز حاکم میگردد؛ علی علیه‌السلام می‌فرماید: (اموال خویش را با زکات پاسداری کنید.)(2) پرداختن زکات موجب رهایی از عذاب الهی(3) و حافظ جان و مال است و خداوند عزّوجلّ می‌فرماید: (هر آنچه را در راه خداوند انفاق میکنید خداوند به شما باز میگرداند و او بهترین روزی دهندگان است.)(4) نماز با پرداختن زکات است که به ثمر مینشیند چنانکه در روایت آمده است: (آن کسی که نماز به پایدارد و زکات نپردازد =============================================================================== 1 وسائل الشیعة، چاپ آل البیت، باب 1 از (أبواب ما تجب فیه الزکاة)،ح2،ج9،ص10. 2 نهج البلاغه، صبحی صالح، حکمت 146. 3 (آنان را که طلا و نقره گنجینه میکنند و آن را در راه خداوند انفاق نمیکنند، به عذاب دردناک بشارت ده.)، توبه(9):34. 4 سبأ(34):39. گویا نماز نخوانده است.)(1)
- [آیت الله اردبیلی] انسان میتواند زکات را در هشت مورد مصرف کند: اوّل: فقیر و آن کسی است که مخارج سال خود و افراد تحت تکفّلش را ندارد و کسی که صنعت، ملک یا سرمایهای دارد که میتواند از منافع سرمایه، مخارج سال خود را به دست آورد، فقیر نیست. دوم: مسکین و آن کسی است که زندگی را سختتر از فقیر میگذراند. سوم: کسی که از طرف امام علیه‌السلام یا نایب امام مأمور است که زکات را جمع آوری و نگهداری نماید و به حساب آن رسیدگی کند و آن را به امام علیه‌السلام یا نایب امام یا مصرف فقرا برساند. چهارم: کافرهایی که اگر زکات به آنان بدهند، به دین اسلام مایل میشوند یا در جنگ و دفاع به مسلمانان کمک میکنند. پنجم: خریداری بردگان و آزاد کردن آنان. ششم: بدهکاری که نمیتواند قرض خود را بدهد؛ به شرط آن که قرض در معصیت مصرف نشده باشد. هفتم: سبیل اللّه؛ یعنی کاری مانند ساختن مسجد که منفعت عمومی دینی دارد یا مثل ساختن پل و اصلاح راه که نفع آن به عموم مسلمانان میرسد و آنچه برای اسلام و مسلمین نفع داشته باشد، به هر نحو که باشد. هشتم: ابن السّبیل، یعنی مسافری که در سفر درمانده شده است، اگرچه در وطن خود غنی باشد. احکام این موارد در مسائل آینده گفته می‌شود.
- [آیت الله مکارم شیرازی] نماز رابطه انسان با خداست و مایه صفای روح و پاکی دل و پیدایش روح تقوا و تربیت انسان و پرهیز از گناهان است. نماز مهمترین عبادات است که طبق روایات اگر قبول درگاه خدا شود عبادات دیگر نیز قبول خواهد شد و اگر قبول نگردد اعمال دیگر نیز قبول نخواهد شد. و نیز بر طبق روایات، کسی که نمازهای پنجگانه را انجام می دهد از گناهان پاک می شود همان گونه که اگرشبانه روز پنج مرتبه در نهر آبی شست و شو کند اثری از آلودگی در بدنش باقی نمی ماند. به همین دلیل، در آیات قرآن مجید و روایات اسلامی و وصایا و سفارشهای پیغمبر اکرم(صلی الله علیه وآله) و ائمه هدی(علیهم السلام)از مهمترین کارهایی که روی آن تأکید شده همین نماز است و لذا ترک نماز از بزرگترین گناهان کبیره محسوب می شود. سزاوار است انسان نماز را در اول وقت بخواند و به آن اهمیت بسیار دهد و از تند خواندن نماز که ممکن است مایه خرابی نماز گردد جداً بپرهیزد. در حدیث آمده است روزی پیغمبر اکرم(صلی الله علیه وآله) مردی را در مسجد مشغول نماز دید که رکوع و سجود را بطور کامل انجام نمی دهد، فرمود: اگر این مرد از دنیا برود در حالی که نمازش این گونه باشد به دین من از دنیا نخواهد رفت. روح نماز (حضور قلب) است و سزاوار است از آنچه مایه پراکندگی حواس می شود بپرهیزد، معانی کلمات نماز را بفهمد و در حال نماز به آن توجه داشته باشد و با حال خضوع و خشوع نماز را انجام دهد، بداند با چه کسی سخن می گوید و خود را در مقابل عظمت و بزرگی خداوند بسیار کوچک ببیند. در حالات معصومین(علیهم السلام) آمده است به هنگام نماز آنچنان غرق یاد خدا می شدند که از خود بی خبر می گشتند، تا آنجا که پیکان تیری در پای امیرالمؤمنین علی(علیه السلام)مانده بود، در حال نماز بیرون آوردند و آن حضرت متوجه نشد. برای قبولی نماز و کمال و فضیلت آن علاوه بر شرایط واجب باید امور زیر را نیز رعایت کند: قبل از نماز از خطاهای خود توبه و استغفار نماید و از گناهانی که مانع قبول نماز است مانند (حسد) و (تکبر) و (غیبت) و (خوردن مال حرام) و (آشامیدن مسکرات) و (ندادن خمس و زکات) بلکه هر معصیتی بپرهیزد. همچنین سزاوار است کارهائی که ارزش نماز و حضور قلب را کم می کند انجام ندهد، مثلاً در حال خواب آلودگی و خودداری از بول و در میان سر و صداها و در برابر منظره هایی که جلب توجه می کند به نماز نایستد و کارهایی که ثواب نماز را زیاد می کند انجام دهد، مثلاً لباس پاکیزه بپوشد، موهای خود را شانه زند و مسواک کند و خود را خوشبو نماید و انگشتر عقیق به دست کند.