نظر دین و بزرگان دین در رابطه با خواستگاری دختران از پسران چیست؟ آیا دختران از نظر شرعی و عرفی می‌توانند از پسران خواستگاری کنند؟

ابتدا دررابطه با بخش نخست سوال نکاتی را یادآور می‌شویم 1. خواستگاری توسط مرد یا خویشان و دوستان نزدیک مرد انجام می‌گیرد. خواستگاری مرد از زن بر طبق و میزان ناموس خلقت می‌باشد و عکس آن بر خلاف قانون آفرینش است؛ زیرا مرد به عنوان جنس مذکر همیشه خواهان است و زن خواسته، از مرد طلب و عشق مطلوب است راز زن حیا، عفت، ناز و کرشمه[1] به قول ویل دورانت (زن فقط زنده است که معشوق باشد و توجه کردن به او مایة حیات او است؟)[2]
در داستان آدم و حوا علیهما السّلام نیز خواستگاری از طرف جنس مذکر یعنی حضرت آدم علیه السّلام انجام شد[3] به همین دلیل بسیاری از دخترها دوست دارند، پسرها به خواستگاری آنان بیایند تا از میان آنان یکی را برگزینند و به زندگی مشترک و همسری با هم رضایت دهند.
2. اقدام به خواستگاری از سوی دخترها در واقع اظهار علاقه و آمادگی برای ازدوج است نه بیشتر از آن به این معنا که دختران باکره نمی‌توانند بدون اجازه و اذن ولی خود (پدر و جدپدری) به ازدواج تن دهند و مستقلاً در این زمینه تصمیم بگیرند.[4]
3. تلاش غیر مستقیم در امر خواستگاری مطلوب و پسندیده است به این معنا که اگر واقعاً به جوانی پاک، متدین، اهل زندگی و برخوردار از ویژگی‌های مطلوب برخورد نمودید و در یک کلام او را شایسته همسری خود تشخیص دادید، می‌توانید ازدوستان خود، افراد فامیل (که مورد اطمینان باشند) و معلمی خیرخواه به عنوان پیک و رابط استفاده نمایید تا با طرح مساله به صورت غیر مستقیم به شخصیت شما آسیبی نرسد.[5]
4. طرح پیشنهاد ازدواج از طرف زن به مرد در تاریخ اسلام بی‌سابقه نیست همان گونه که حضرت خدیجه (س) وقتی به خصوصیات ایمانی و اخلاقی رسول اکرم صلی الله علیه و آله واقف شدند، به آن بزرگوار پیشنهاد ازدواج دادند، امّا این نکته باید حتماً مورد توجه قرار گیرد که طرف متقابل باید فردی با شخصیت و برخوردار از اخلاق حسنه و منشی نیکو باشد در غیر این صورت ممکن است طرف مقابل: طرح پیشنهاد ازدواج از سوی زن را به حساب نقاط ضعفی در زن بگذارد و پس از ازدواج همواره آن را دست‌آویز خود قرار دهد و به زن سرکوفت بزند و او را تحقیر نماید.
بخش دوّم سؤال اقدام به خواستگاری از سوی دختر هیچ منع شرعی ندارد. البته به شرطی که با اذن پدر باشد و رضایت او جلب شده باشد، امّا چنین فردی باید به تبعات منفی این اقدام نیز توجه داشته باشد.
الف) درست است که اقدام به خواستگاری از آشنایی‌های پیشین حکایت می‌کند امّا هر آشنایی منجر به دل بستگی و محبت به یکدیگر نمی‌شود و ممکن است به پیوندی خجسته و میمون و تشکیل خانواده‌ای موفق نیانجامد... به دیگر سخن
دختر جوان تشنة محبت عشق و در جستجوی تأمین نیازهای عاطفی خویش است و گاه نمی‌تواند تشخیص دهد که همة جوانان در اظهار علاقه و ابراز محبت صادق نیستند.[6]
ب) امکان پاسخ منفی از سوی پسر یا خانواده و وابستگان او نباید مورد غفلت و بی‌توجهی واقع شود. بنابراین باید همانند پسری که اقدام به خواستگاری می‌کند و جواب رد می‌شنود، او نیز خود را برای شنیدن پاسخ منفی آماده نماید. چه بسا اتفاق می‌افتد که علی‌رغم تمایل دختر و پسر به زندگی مشترک، وابستگان دو طرف از این وصلت و پیوند جلوگیری می‌کنند. از این رو احتمال این که دختر از نظر روانی، روحی و عاطفی آسیب‌پذیر شوند، وجود دارد، این در صورتی است که دختر اذن پدر را جلب کرده باشد، امّا در صورت اقدام خود‌سرانه و تصمیم عجولانه، بر دشواری امر افزوده می‌شود، زیرا اجازه ندادن پدر به این کار، یعنی بر هم زدن تمام مقدمات و بسترهای فراهم شده توسط دختر و پسر که سخت طاقت فرسا و دشوار است.
ج) بر فرض که این خواستگاری به سرانجام برسد و به ازدواج ختم شود، دختر جوان باید خود را برای سرکوفتها و منت‌گذاری‌های احتمالی، برچسب‌ها وانگ‌ها از سوی پسر و خانواده او و حتی از سوی خانواده خود مهیا نماید، چرا که ممکن است با بروز هر مشکلی در خانواده سیل تحقیر‌ها و تهمت‌ها متوجه او شود.
از نظر عرفی، اقدام به این کار به صورت مستقیم چندان مطلوب و پسندیده نیست و بهتر آن است که وابستگان دختر در صورت وجود شرایط لازم، به صورت غیر مستقیم در این امر خدا پسندانه اقدام نمایند.


[1] . ابراهیم امینی، انتخاب همسر، تهران: شرکت چاپ و نشر بین الملل سازمان تبلیغات اسلامی، 1380، ص 169.
[2] . ابوالقاسم مقیمی حاجی، جوانان و روابط، چاپ اوّل، انتشارات مرکز مطالعات حوزه 1380، ص 6 (به نقل از لذات فلسفه، ص 122).
[3] . صدوق: علل الشرایع، ج 1،ص 18، دارالکتب الاسلامیه.
[4] . ر.ک: الحر العاملی، وسایل الشیعه، ج 14. دارالکتب الاسلامیه.
[5] . ر.ک: غلام علی افروز، مبانی روان شناختی ازدواج، تهران: انتشارات دانشگاه تهران، 1380، ص 98.
[6] . ابراهیم امینی، پیشین، ص 183.
( اندیشه قم )