دستورات و احکام دین به منظور سعادت و کمال انسان بر ما واجب شده اند. مراقبت از اخلاق انسانی و اسلامی و عمل به دستورات دین و پای بندی به ارزش‌های دینی از اموری است که تأثیر مستقیم در سعادت دنیایی و بهبود زندگی دارد و زندگی خبیث و پست حیوانی را به زندگی پاک و طیب تبدیل می کند، انسان هایی که واقعا به دستورات دینی صحیح و خارج از التقاط و خرافات و افراط و تفریط مقید باشند، بیشترین لذت را از زندگی خود می برند. و از طرف دیگر اگر انسان به این قوانین عمل نکند تنها خود را از آثار و برکات مادی و معنوی آنها محروم کرده است و تنها به خود ضرر زده است و گرنه از این ناحیه هیچ ضرری متوجه دین و خدا نمی شود. براین اساس باید برای محروم نماندن از از این آثار و برکات، در هر شرایطی ایمان خود را حفظ کنیم و به طور کامل به دستورات آن پایبند باشیم بویژه اگر مجبور هستیم در محیط های زندگی کنیم که مظاهر فسق و فجور و گناه در آنها بیشتر است. یکی از هشدارهای مهم و تاکیدهای مکرر در عصر غیبت، مراقبت از دین و ارزش‌های دینی است ، تا گرفتار انحرافات فکری و عقیدتی نگردد و در مقابل زرق و برق دنیا بی توجه باشد . پیامبر اکرم(ص) در مورد مؤمنان این عصر می‌فرمایند: هر یک از آنان (مؤمنان واقعی دوره غیبت) اعتقاد و دین خویش را با هر سختی حفظ می‌کنند . چنان که گویی درختان خار مغیلان را در شب تاریک با دست پوست می‌کند یا آتش پر دوام را با دست نگاه می‌دارند.[1] حضرت علی(ع) در توصیف مؤمنان حقیقی می‌فرمایند: پس از غیبت امام عصر(عج)، مردم دچار حیرت و سرگردانی بسیار سختی می‌شوند ; گروهی گمراه می‌شوند و گروهی دیگر، علی رغم تمام ناملایمات، بر هدایت‌باقی مانند.[2] یکی از عواملی که باعث ازبین رفتن شخصیت انسان می شود ارتکاب گناه است کسی که دستورات خدا را زیر پا بگذارد و مطیع هوای نفس شیطانی خود شود در حقیقت خدای مهربان را بر شیطان برتری داده ، چنین شخصی در حقیقت به دست خود ارزش خود در نزد خدا را پایین آورده است.در حالی که اگر انسان ارزش و مقام والای خود را در پیشگاه خالق یکتا بداند هیچ گاه خود را به بهای اندک نخواهد فروخت. باید بدانیم اصل مقاومت در برابر گناه نشانۀ پایداری در ایمان است، و حفظ ایمان در شرایط و محیط های آلوده نیاز به همت و تلاش بیشتری دارد بویژه در دوران جوانی، که زمینۀ‌ گناهان مختلف بیشتر و جذاب تر فرا روی انسان قرار می‌گیرد، البته همان گونه که جوان از پتانسیل بالایی برای انجام گناه برخوردار است از طرف دیگر از نشاط و امید و ارادۀ بیشتری برای پیگیری زندگی سالم و مقابله با گناه است. از این رو با تلاش خود و عنایت پروردگار می تواند در مبارزه با شیطان و گناه سربلند باشد. برای این منظور باید به نکات زیر توجه داشته باشیم: الف: از آنجا که زمینۀ گناه در ایام جوانی مساعد است: باید سعی شود زمینه‌های گناه را از بین برد یا به حداقل رساند. زمینه‌هایی همانند خلوت یا شوخی با نامحرم ، تنها بودن در محیط کار و زندگی، دیدن فیلم و مناظر شهوت انگیز و حضور در مکان های گناه مانند کنار دریاها، استخرها و... ب: تقویت اراده: هر چه ارادۀ انسان قوی تر باشد در برابر گناه مقاوم تر خواهد بود. ج: توجه به آثار گناه در زندگی توجه به آثار و عواقب کارهای ضد اخلاقی که در این گونه محیط ها انجام می گیرد نظیر از بین رفتن عاطفه ها ، گسستن کانون خانواده ، عدم احترام به پدر و مادر و معلم و...، می تواند نقش مهمی در حفظ ایمان داشته باشد. حضرت رسول اکرم(ص) می‌فرمایند: (در برابر گناهان پارسایی را پیشه کنید، زیرا گناهان نابودکنندۀ خیرات می‌باشند، همانا بنده که مرتکب گناه می‌شود آن آگاهی و علمی را که قبلاً داشت فراموش می‌کند.)[3] د: توجه به حضور امام زمان (ع) و آگاهی او از احوال مؤمنان در دوره غیبت ه: ارتباط و پیروی از علمای متعهد از آنجا که در عصر غیبت امام(عج)، تشخیص وظایف و تکالیف دینی برای افراد به راحتی امکان‌پذیر نیست، مسؤولیت تبیین احکام دینی و هدایت مردم و حفظ ارزش‌های اسلامی و دفاع از مکتب اسلام بر عهده عالمان متعهد و با تقوا گذشته شده است .آنان با استفاده از منابع اصیل دینی یعنی قرآن و سنت، پاسخگوی نیازهای دینی مردم هستند. امام هادی(ع) فرمودند: اگر نبودند عالمانی که مردم را به سوی او فرا می‌خوانند و به سوی او راهنمایی می‌کنند و با برهان‌های استوار از دین پاسداری می‌کنند و بندگان بیچاره و ناآگاه را از دامهای ابلیس و پیروان او و هم چنین از دامهای دشمنان اهل بیت رهایی می‌بخشند، هیچ کس بر دین خدا باقی نمی‌ماند . اما علمای دین، دل‌های متزلزل شیعیان ناتوان را حفظ می‌کنند، هم چنان که کشتی بان سکان کشتی را حفظ می‌کند . این دسته از عالمان در نزد خداوند دارای فضیلت و مقام بسیاری والایی هستند.[4] شرط اصلی حفظ سلامت فکری و عقیدتی مردم در عصر غیبت، پیروی از این علمای متعهد است . در همین زمینه وقتی از امام عصر سؤال شد که در زمان غیبت‌شما به چه کسانی مراجعه کنیم و در حوادثی که پیش می‌آید از چه کسانی کسب تکلیف کنیم و رهنمودهای چه قشری را وسیله هدایت‌خود قرار دهیم، آن حضرت فرمودند: در حوادثی که برای شما رخ می‌دهد به راویان احادیث‌ها (فقهای جامع الشرایط) مراجعه کنید، چرا که آنان حجت ما بر شمایند و من حجت‌خدایم.[5] به این ترتیب، برای حفظ عقاید و ایمان ، مردم موظف شده‌اند که در عصر غیبت ‌به عالمان با تقوا و فقیهان واجد الشرایط مراجعه کنند و معالم دین خود را از آنان بیاموزند و تمام رویدادهای زندگی خویش را هماهنگ با دستورالعمل‌هایی که از متن تعالیم دینی به دست آمده است هماهنگ سازند. بدیهی است اگر مردم در این امر، بدون تقصیر و کوتاهی به انجام وظیفه پرداختند، نه تنها فتنه‌های عصر غیبت و دسیسه‌های دشمنان و مدعیان دروغین دین شناس و . . . صدمه‌ای به دین و اعتقاد آنان نمی‌زند که عملکرد آنان در چهار چوب تعالیم دینی، روز به روز زمینه ظهور حضرت مهدی(عج) و حاکمیت احکام و ارزش‌های الهی در سراسر جهان فراهم خواهد ساخت.[6] پی نوشتها: [1] بحار الانوار، ج 52، ص 124. [2] کتاب الغیبة ، ص 104. [3]میزان‌الحکمة، ج 3، ص 465، ر 6633؛ بحارالأنوار، ج 70، ص 377. [4] بحار الانوار، ج 2، ص 6. [5] احتجاج، ج 2، ص 469. [6] نک: سید صادق سید نژاد ، دینداری در عصر غیبت، دیدار آشنا، آبان 1381، شماره 29. http://farsi.islamquest.net
دستورات و احکام دین به منظور سعادت و کمال انسان بر ما واجب شده اند. مراقبت از اخلاق انسانی و اسلامی و عمل به دستورات دین و پای بندی به ارزشهای دینی از اموری است که تأثیر مستقیم در سعادت دنیایی و بهبود زندگی دارد و زندگی خبیث و پست حیوانی را به زندگی پاک و طیب تبدیل می کند، انسان هایی که واقعا به دستورات دینی صحیح و خارج از التقاط و خرافات و افراط و تفریط مقید باشند، بیشترین لذت را از زندگی خود می برند. و از طرف دیگر اگر انسان به این قوانین عمل نکند تنها خود را از آثار و برکات مادی و معنوی آنها محروم کرده است و تنها به خود ضرر زده است و گرنه از این ناحیه هیچ ضرری متوجه دین و خدا نمی شود.
براین اساس باید برای محروم نماندن از از این آثار و برکات، در هر شرایطی ایمان خود را حفظ کنیم و به طور کامل به دستورات آن پایبند باشیم بویژه اگر مجبور هستیم در محیط های زندگی کنیم که مظاهر فسق و فجور و گناه در آنها بیشتر است.
یکی از هشدارهای مهم و تاکیدهای مکرر در عصر غیبت، مراقبت از دین و ارزشهای دینی است ، تا گرفتار انحرافات فکری و عقیدتی نگردد و در مقابل زرق و برق دنیا بی توجه باشد . پیامبر اکرم(ص) در مورد مؤمنان این عصر میفرمایند: هر یک از آنان (مؤمنان واقعی دوره غیبت) اعتقاد و دین خویش را با هر سختی حفظ میکنند . چنان که گویی درختان خار مغیلان را در شب تاریک با دست پوست میکند یا آتش پر دوام را با دست نگاه میدارند.[1]
حضرت علی(ع) در توصیف مؤمنان حقیقی میفرمایند: پس از غیبت امام عصر(عج)، مردم دچار حیرت و سرگردانی بسیار سختی میشوند ; گروهی گمراه میشوند و گروهی دیگر، علی رغم تمام ناملایمات، بر هدایتباقی مانند.[2]
یکی از عواملی که باعث ازبین رفتن شخصیت انسان می شود ارتکاب گناه است کسی که دستورات خدا را زیر پا بگذارد و مطیع هوای نفس شیطانی خود شود در حقیقت خدای مهربان را بر شیطان برتری داده ، چنین شخصی در حقیقت به دست خود ارزش خود در نزد خدا را پایین آورده است.در حالی که اگر انسان ارزش و مقام والای خود را در پیشگاه خالق یکتا بداند هیچ گاه خود را به بهای اندک نخواهد فروخت.
باید بدانیم اصل مقاومت در برابر گناه نشانۀ پایداری در ایمان است، و حفظ ایمان در شرایط و محیط های آلوده نیاز به همت و تلاش بیشتری دارد بویژه در دوران جوانی، که زمینۀ گناهان مختلف بیشتر و جذاب تر فرا روی انسان قرار میگیرد، البته همان گونه که جوان از پتانسیل بالایی برای انجام گناه برخوردار است از طرف دیگر از نشاط و امید و ارادۀ بیشتری برای پیگیری زندگی سالم و مقابله با گناه است. از این رو با تلاش خود و عنایت پروردگار می تواند در مبارزه با شیطان و گناه سربلند باشد.
برای این منظور باید به نکات زیر توجه داشته باشیم:
الف: از آنجا که زمینۀ گناه در ایام جوانی مساعد است: باید سعی شود زمینههای گناه را از بین برد یا به حداقل رساند. زمینههایی همانند خلوت یا شوخی با نامحرم ، تنها بودن در محیط کار و زندگی، دیدن فیلم و مناظر شهوت انگیز و حضور در مکان های گناه مانند کنار دریاها، استخرها و...
ب: تقویت اراده: هر چه ارادۀ انسان قوی تر باشد در برابر گناه مقاوم تر خواهد بود.
ج: توجه به آثار گناه در زندگی
توجه به آثار و عواقب کارهای ضد اخلاقی که در این گونه محیط ها انجام می گیرد نظیر از بین رفتن عاطفه ها ، گسستن کانون خانواده ، عدم احترام به پدر و مادر و معلم و...، می تواند نقش مهمی در حفظ ایمان داشته باشد.
حضرت رسول اکرم(ص) میفرمایند: (در برابر گناهان پارسایی را پیشه کنید، زیرا گناهان نابودکنندۀ خیرات میباشند، همانا بنده که مرتکب گناه میشود آن آگاهی و علمی را که قبلاً داشت فراموش میکند.)[3]
د: توجه به حضور امام زمان (ع) و آگاهی او از احوال مؤمنان در دوره غیبت
ه: ارتباط و پیروی از علمای متعهد
از آنجا که در عصر غیبت امام(عج)، تشخیص وظایف و تکالیف دینی برای افراد به راحتی امکانپذیر نیست، مسؤولیت تبیین احکام دینی و هدایت مردم و حفظ ارزشهای اسلامی و دفاع از مکتب اسلام بر عهده عالمان متعهد و با تقوا گذشته شده است .آنان با استفاده از منابع اصیل دینی یعنی قرآن و سنت، پاسخگوی نیازهای دینی مردم هستند. امام هادی(ع) فرمودند: اگر نبودند عالمانی که مردم را به سوی او فرا میخوانند و به سوی او راهنمایی میکنند و با برهانهای استوار از دین پاسداری میکنند و بندگان بیچاره و ناآگاه را از دامهای ابلیس و پیروان او و هم چنین از دامهای دشمنان اهل بیت رهایی میبخشند، هیچ کس بر دین خدا باقی نمیماند . اما علمای دین، دلهای متزلزل شیعیان ناتوان را حفظ میکنند، هم چنان که کشتی بان سکان کشتی را حفظ میکند . این دسته از عالمان در نزد خداوند دارای فضیلت و مقام بسیاری والایی هستند.[4]
شرط اصلی حفظ سلامت فکری و عقیدتی مردم در عصر غیبت، پیروی از این علمای متعهد است . در همین زمینه وقتی از امام عصر سؤال شد که در زمان غیبتشما به چه کسانی مراجعه کنیم و در حوادثی که پیش میآید از چه کسانی کسب تکلیف کنیم و رهنمودهای چه قشری را وسیله هدایتخود قرار دهیم، آن حضرت فرمودند: در حوادثی که برای شما رخ میدهد به راویان احادیثها (فقهای جامع الشرایط) مراجعه کنید، چرا که آنان حجت ما بر شمایند و من حجتخدایم.[5]
به این ترتیب، برای حفظ عقاید و ایمان ، مردم موظف شدهاند که در عصر غیبت به عالمان با تقوا و فقیهان واجد الشرایط مراجعه کنند و معالم دین خود را از آنان بیاموزند و تمام رویدادهای زندگی خویش را هماهنگ با دستورالعملهایی که از متن تعالیم دینی به دست آمده است هماهنگ سازند.
بدیهی است اگر مردم در این امر، بدون تقصیر و کوتاهی به انجام وظیفه پرداختند، نه تنها فتنههای عصر غیبت و دسیسههای دشمنان و مدعیان دروغین دین شناس و . . . صدمهای به دین و اعتقاد آنان نمیزند که عملکرد آنان در چهار چوب تعالیم دینی، روز به روز زمینه ظهور حضرت مهدی(عج) و حاکمیت احکام و ارزشهای الهی در سراسر جهان فراهم خواهد ساخت.[6]
پی نوشتها:
[1] بحار الانوار، ج 52، ص 124.
[2] کتاب الغیبة ، ص 104.
[3]میزانالحکمة، ج 3، ص 465، ر 6633؛ بحارالأنوار، ج 70، ص 377.
[4] بحار الانوار، ج 2، ص 6.
[5] احتجاج، ج 2، ص 469.
[6] نک: سید صادق سید نژاد ، دینداری در عصر غیبت، دیدار آشنا، آبان 1381، شماره 29.
http://farsi.islamquest.net
- [سایر] من درخارج از کشور زندگی می کنم ، چگونه می توانم یک ایرانی مسلمان باقی بمانم؟
- [آیت الله فاضل لنکرانی] اینجانب با اجازه جناب عالی به فتوای حضرت امام(قدس سره) باقی مانده ام، تا چه زمانی می توانم همچنان به فتوای آن امام راحل باقی بمانم؟
- [سایر] آیا یک مسلمان می تواند در هر کشوری زندگی کند یا کشور باید حتما تحت ولایت الهی اداره شود؟
- [سایر] مرجع تقلیدم از دنیا رفته و او را از مجتهدان زنده اعلم میدانم، آیا میتوانم بر تقلید او باقی بمانم؟
- [سایر] بنده سیزده سال داشتم که از امام خمینی تقلید کردم؛ آیا اکنون میتوانم به تقلید او باقی بمانم یا خیر؟
- [آیت الله سیستانی] من یک ایرانی هستم که در خارج از کشور زندگی می کنم آیا می شود با زنی با مشخصاتی مانند زنی مسیحی که حدود یک سال از شوهرش جدا شده ولی از نظر قانون آن کشور هنوز منتظر طلاق می باشد ولی از نظر مذهبی خودشان جدا شده اند می شود ازدواج متعه کرد ؟
- [سایر] از مجتهدی که از دنیا رفته، تقلید میکردم؛ اکنون مجتهد زنده را اعلم از او میدانم، آیا میتوانم بر تقلید وی باقی بمانم؟
- [آیت الله اردبیلی] بنده مقلّد امام خمینی رحمهالله بودهام و بعد از ایشان به فتوای آیت اللّه اراکی رحمهالله بر تقلید از امام باقی ماندم. آیا الآن هم میتوانم بر تقلید امام باقی بمانم؟
- [سایر] آیا سیّد خراسانی، ایرانی است و در خراسان زندگی میکند و هم اکنون زنده است؟
- [آیت الله خامنه ای] ژلاتین از کشور غیر مسلمان
- [آیت الله جوادی آملی] .داد و ستد گوشت , پیه و پوستِ واردشده از کشور غیراسلامی یا گرفته شده از دست غیر مسلمان، اگر هیچ منفعت عقلایی که مشروط به پاک بودن نیست ندارد، باطل است و اگر معلوم باشد که آن ها از حیوان ی است که به دستور اسلام, هرچند با نظارت مسلمان مسئول، کشته شده باشد، صحیح است.
- [امام خمینی] مردی که از پدر و مادر غیر مسلمان به دنیا آمده و مسلمان شده، اگرپیش از نزدیکی با عیالش مرتد شود عقد او باطل می گردد و اگر بعد از نزدیکی مرتد شود زن او باید به مقداری که در احکام طلاق گفته می شود، عده نگهدارد پس اگرپیش از تمام شدن عده، شوهر او مسلمان شود، عقد باقی و گرنه باطل است.
- [آیت الله صافی گلپایگانی] . استخدام کفار اعم از ذمی و غیر ذمی در ادارات و سازمان هایی که باید بر جریان امور، نظارت و یا امور دفاعی کشور اسلام را تحت نظر داشته باشند، جایز نیست و پاسبان و افسر و قاضی و متصدیان مشاغل دیگر از این قبیل، همه باید مسلمان باشند.
- [آیت الله اردبیلی] اگر زن پیش از آن که شوهرش با او آمیزش کند (مرتدّ) شود، عقد او باطل میگردد، ولی اگر بعد از آمیزش مرتدّ شود، باید به دستوری که در احکام طلاق گفته خواهد شد عدّه نگهدارد، پس اگر در بین عدّه مسلمان شود، عقد باقی است و اگر تا آخر عدّه مرتدّ باقی بماند، عقد باطل است.
- [آیت الله اردبیلی] معاشرت سالم با کفّاری که در حال جنگ با مسلمانان نیستند و ایجاد روابط فرهنگی، سیاسی، تجاری و اقتصادی با آنها از طرف دولت اسلامی یا اشخاص، تا زمانی که خوف تقویت کفر و ترویج فساد و انحراف فکری یا عملی و ایجاد سلطه از ناحیه آنان بر مسلمانان و کشور اسلامی در بین نباشد، اشکال ندارد؛ ولی رابطه با کفّاری که در حال جنگ با مسلمانان میباشند، مخصوصا اگر موجب تقویت آنان شود، جایز نیست.
- [امام خمینی] اگر توقف داشته باشد حفظ جان مسلمانی یا عدهای از مسلمانان بر تشریح، و امکان نداشته باشد تشریح غیر مسلمان، جایز است تشریح مسلمان، و اما برای یادگرفتن بدون آنکه زندگی مسلمانی موقوف بر آن باشد، جایز نیست و موجب دیه است.
- [آیت الله وحید خراسانی] سوم ان که شخصی مبلغی را در شهر خود به بانک بدهد تا معادل ان را در داخل یا خارج کشور از بانک طرف ان بانک دریافت کند مثلا پولی را در نجف اشرف به بانک می دهد که در بغداد بگیرد یا در شام و لبنان و یا کشور دیگر بگیرد و بانک برای این کار مبلغی اضافه می گیرد این عمل بانک و گرفتن مبلغ مذکور جایز است و جواز گرفتن مبلغ اضافه به این جهت است که ربای حرام در قرض زیاده ای است که قرض دهنده از قرض گیرنده بگیرد ولی اگر قرض گیرنده از قرض دهنده زیادی بگیرد جایز است و در صورتی که ان دو پول از دو جنس باشد مثل تومان ایرانی و دینار عراقی بانک می تواند ارز خارجی را به مبلغی از پول کشور مشتری که ارزش ان بیشتر باشد بفروشد
- [آیت الله اردبیلی] طلاق در اسلام مورد نکوهش و مذمّت شدید واقع شده و در برخی روایات از پیامبر اکرم صلیاللهعلیهوآلهوسلم نقل شده است که: (هیچ چیزی نزد خداوند محبوبتر از خانهای نیست که با ازدواج آباد شود و هیچ چیزی در نزد خداوند مبغوضتر از خانهای نیست که با طلاق ویران گردد)(1) ولی اگر ادامه زندگی زناشویی به خاطر اختلافات شدید و غیر قابل اصلاح موجب سختی و حرج بشود، به گونهای که ترک زندگی زناشویی تنها راه خلاصی از مشقتها و اختلافات و فشارهای روانی بین زن و شوهر باشد، اسلام طلاق را راه نجاتی برای ادامه زندگی زن و شوهر دانسته است.
- [آیت الله شبیری زنجانی] مردی که از پدر و مادر غیر مسلمان به دنیا آمده و مسلمان شده، اگر قبل از نزدیکی یا در زمان یائسگی زن مرتدّ شود، عقد وی باطل میشود و اگر بعد از نزدیکی و قبل از یائسگی زن، مرتدّ شود، باید زن وی به مقداری که در احکام طلاق گفته میشود عدّه طلاق نگهدارد، پس اگر پیش از تمام شدن عدّه، شوهر او مسلمان شود عقد باقی وگرنه باطل است.
- [آیت الله بهجت] مردی که از پدر و مادر غیر مسلمان بهدنیا آمده و مسلمان شده، اگر پیش از نزدیکی با همسرش مرتد شود، عقد او باطل میگردد، و اگر بعد از نزدیکی مرتد شود، چنانچه زن او در سن زنهایی باشد که حیض میبینند، باید آن زن به مقداری که در احکام طلاق گفته میشود، عدّه نگاه دارد، پس اگر پیش از تمام شدن عدّه، شوهر او مسلمان شود عقد باقی، وگرنه باطل است.